Dịp xuân Quý Mão 2023, nghệ nhân Nguyễn Tấn Phát (Sơn Tây, Hà Nội) tất bật hoàn thiện 2.023 tác phẩm sơn mài về mèo.
Theo anh Tấn Phát, mèo luôn hiện diện trong đời sống người Việt với hình ảnh gần gũi và thân thuộc. Để thực hiện bộ sưu tập, anh phải dành nhiều thời gian nghiên cứu về hình dáng, khuôn mặt, các đặc trưng của loài mèo trong thực tế và cả hình tượng trong văn hóa.
Bộ 7 ghế mèo và 1 bàn cá được nghệ nhân Tấn Phát đặt tên là "Bữa tiệc ngày xuân". Mỗi chiếc ghế đều có màu sắc, kiểu dáng riêng biệt để giữ tính độc bản cho từng tác phẩm. Bộ bàn ghế được làm từ gỗ mít kết hợp cùng nghệ thuật sơn mài truyền thống, khảm trai, mỗi chiếc ghế nặng từ 40-80 kg và mất hơn 2 năm để hoàn thiện. Trên lưng tựa của ghế còn được anh Tấn Phát điêu khắc những hình tượng mèo trong các bức Phù Điêu, tranh Đông Hồ. Hiện tại mỗi chiếc ghế có giá tầm 120 triệu đồng/ chiếc, tổng cả bộ có giá gần 1 tỷ đồng.
Để chế tác khúc gỗ mít thành một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh thì phải trải qua hàng chục công đoạn phức tạp từ lúc lên ý tưởng cho đến đục đẽo tạo hình. Tùy vào các trường phái điêu khắc, kích thức, kiểu dáng mà có thể mất vài ngày cho đến cả tháng để ra được một tác phẩm.
Sau khi lên ý tưởng, nghệ nhân Tấn Phát sẽ đục gỗ ra hình dáng mèo rồi sử dụng khò để làm mịn toàn bề mặt gỗ.
Bộ sưu tập được nghệ nhân Tấn Phát sử dụng sơn mài theo lối truyền thống. Mỗi tác phẩm được quét lớp sơn mài sau đó khảm vỏ trứng hoặc vỏ trai, quét 7-10 lớp màu, mài ra và cuối cùng sẽ dán bạc lá. Các bước tiếp theo là phủ phẩm, sơn, mài nhẵn và đánh bóng.
Một tác phẩm mèo được chế tác theo đúng tỷ lệ thật. Hình tượng mèo trong bộ sưu tập được nghệ nhân Tấn Phát điêu khắc theo các trường phái khác nhau như hiện thực, trừu tượng và biểu hiện.
Rất nhiều ý tưởng khác nhau được thể hiện trong các tác phẩm. Sự tinh khôn trong tư thế rình mồi, leo cây cau,.... Những chú mèo sơn mài ngoài công dụng trưng bày ra còn có tính ứng dụng cao trong đời sống thường ngày như đèn, đế đốt trầm, khay trà, lọ đựng hoa khô,...
Đến thời điểm sát tết Nguyên Đán, anh Tấn Phát đã hoàn thiện hơn 1.900 tác phẩm về loài mèo. "Bộ sưu tập lần này tôi khai thác chính vào hình tượng mèo trong dân gian Việt Nam, thể hiện qua các câu chuyện, bức họa trong tranh Đông Hồ như Đám cưới chuột, cậu bé ôm mèo vàng", nghệ nhân Phát cho biết thêm.