Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hiệp hội Năng lượng cho rằng cần có những tính toán cụ thể về lợi ích và tác hại của sản lượng điện mặt trời mái nhà. Ảnh: Cấn Dũng/VGP.
Tại hội thảo tham vấn kỹ thuật về điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu mới đây, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hiệp hội Năng lượng đồng tình với dự thảo Nghị định rằng khi chưa tính toán được toàn bộ lợi ích, chi phí và các hệ lụy của việc bán điện mặt trời mái nhà vào lưới thì nên "ghi nhận sản lượng giá 0 đồng".
Việc ghi nhận có nghĩa giá trị tài sản đó được xác nhận là đóng góp hoặc tác động bất lợi đối với bên cung cấp điện, vì vậy cần có những tính toán cụ thể về điểm lợi và tác hại của sản lượng điện này.
"Đơn cử, mặt lợi là giảm đầu tư nguồn mới, giảm được chi phí truyền tải phân phối, giảm phát thải khí nhà kính... Mặt hại là phải tiết giảm hoặc ngừng các tổ máy phát điện có hiệu quả kinh tế, tăng chi phí điều độ, điều áp dưới tải... do dư thừa nguồn vào thấp điểm trưa và không phát vào cao điểm chiều", ông Tuấn nói.
Cần quy định về thời gian áp dụng
Theo vị chuyên gia này, trước mắt, có thể được Chính phủ cho phép hạch toán vào chi phí đầu tư cung cấp điện cho vùng sâu, vùng xa, không coi là lợi nhuận của bên cung cấp điện. Mặt khác, cần có những giải thích rõ ràng để tránh suy diễn, kích động đối với chính sách.
"Đồng thời, do giá 0 đồng đang thực hiện tạm thời để chống trục lợi chính sách, nên cần có quy định về thời gian áp dụng, ví dụ cho giai đoạn 3 năm từ nay đến năm 2027", ông Tuấn đề xuất.
Ông cho rằng Bộ Công Thương nên tiếp tục nghiên cứu, tính toán, đánh giá đầy đủ lợi ích, chi phí về kỹ thuật, tác động về pháp lý, kinh tế, xã hội để giai đoạn sau có quy định giá hợp lý. Khi đó, Nhà nước có thể quy định mức giá cao, thấp hoặc giá âm, tùy thời điểm, tùy khu vực địa lý.
Tương tự, PGS Nguyễn Việt Dũng - Phó hiệu trưởng Trường Cơ khí Đại học Bách Khoa cũng ủng hộ không mua bán và thương mại trong phát triển điện mặt trời áp mái. Theo ông, việc đấu nối chỉ nên trong điều kiện hệ thống tự lắp đặt không đủ dùng, trong những giờ không có nắng, những hôm thời tiết không ủng hộ.
Tại hội thảo, nhiều chuyên gia ủng hộ không mua bán và thương mại trong phát triển điện mặt trời áp mái. Ảnh: Cấn Dũng/VGP.
PGS Nguyễn Việt Dũng dẫn chứng tại Nhật Bản, tổng công suất của năng lượng tái tạo trong lưới điện quốc gia qua 40 năm mới dao động ở tỷ lệ 30-40%. Tuy nhiên, Việt Nam chỉ mất 6 năm để đạt con số 28,5%.
"Một áp lực khủng khiếp lên lưới điện quốc gia và không thể nào điều độ được", ông Dũng phân tích.
Theo ông, toàn bộ hệ thống nhiệt điện hiện luôn phải chạy ép để nhường lưới điện cho năng lượng tái tạo mà năng lượng mặt trời là năng lượng phi tuyến, chỉ cần một đám mây đi qua là "lập tức nguồn điện tụt xuống ngay".
Vị này nhấn mạnh không thể đưa đấu nối ở các dự án ngoài quy hoạch, bởi sẽ làm cho hệ thống lưới điện không ổn và cực kỳ nguy hiểm cho an toàn lưới điện quốc gia.
Bộ trưởng Công Thương: Thời điểm khác sẽ có tính toán hợp lý
Theo Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên, việc khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu nhằm mục đích tự sử dụng, tự cung tự cấp cho nhu cầu của chính mình, giảm bớt mua điện từ hệ thống điện quốc gia, giảm áp lực cho hệ thống điện.
Chính vì mục đích tự sản tự tiêu, việc phát triển điện mặt trời mái nhà đã được miễn giảm thực hiện một số quy định, tiêu chí khắt khe của pháp luật và có nhiều ưu đãi về chính sách.
Cụ thể, Bộ Công Thương đã đề xuất với Chính phủ cho phép điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu được đấu nối với hệ thống điện quốc gia, miễn trừ giấy phép hoạt động điện lực; công trình xây dựng có lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu không phải thực hiện điều chỉnh, bổ sung đất năng lượng và công năng theo quy định của pháp luật; thủ tục thực hiện đơn giản...
"Do đó, sẽ không có hoạt động mua bán điện mặt trời mái nhà, bởi nếu có hoạt động mua bán điện, doanh nghiệp, chủ đầu tư sẽ phải tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật hiện hành", Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.
Bộ trưởng Công Thương cho biết trong phạm vi của nghị định này, thì thời điểm này ghi nhận sản lượng giá 0 đồng, còn thời điểm khác sẽ có tính toán hợp lý. Ảnh: Cấn Dũng/VGP.
Nếu không đưa ra mức giá 0 đồng, ông Diên cho rằng sẽ gây ra tình trạng phát triển ồ ạt, khó kiểm soát công suất nguồn, đặc biệt dẫn tới mất cân đối nguồn điện, gây áp lực lên hệ thống truyền tải điện quốc gia, mất an toàn lưới điện.
Bởi điện mặt trời phụ thuộc vào bức xạ mặt trời và yếu tố thời tiết, khi không có bức xạ mặt trời (mây, mưa hoặc ban đêm), lưới điện quốc gia vẫn phải bảo đảm cấp đủ điện.
"Điều này dẫn đến thay đổi, tăng giảm nhanh của hệ thống, khiến nguồn điện chạy nền không ổn định. Do vậy, những nhà đầu tư điện chạy nền (điện than, điện khí, thủy điện...) có chịu hi sinh lợi ích mà họ đang có không?", Bộ trưởng đặt vấn đề.
Tuy nhiên, với tính toán hệ thống điện hiện nay, Bộ trưởng Công Thương cũng bày tỏ trong phạm vi của Nghị định, thì thời điểm này ghi nhận sản lượng giá 0 đồng nên mong muốn nhà đầu tư hiểu rõ mục tiêu, còn thời điểm khác sẽ có tính toán hợp lý.