Cải thiện quản trị
Công ty có ảnh hưởng nhất Nhật Bản đang bán số cổ phần trị giá gần 2 tỷ USD của nhà sản xuất phụ tùng ô tô Denso, giảm tỷ lệ sở hữu từ 24,2% xuống 20%. Cổ phần này là một trong mạng lưới cổ phần được liên kết với nhau mà Toyota nắm giữ trên hơn 35 nhà cung cấp và nhà sản xuất ô tô liên kết.
Trong khi các công ty Nhật Bản bảo vệ việc sở hữu chéo cổ phiếu như một cách để củng cố các mối quan hệ kinh doanh và chống lại các vụ thâu tóm thù địch, nhiều nhà đầu tư bên ngoài tin rằng chúng tạo ra xung đột lợi ích và kéo dài tình trạng phân bổ vốn sai lầm kinh niên. Một số nhà đầu tư hy vọng sự thay đổi chiến lược của Toyota có thể mở ra cánh cửa cho những hãng khác làm theo và dẫn đến những thay đổi lớn trong bối cảnh doanh nghiệp Nhật Bản.
"Chúng ta đang nói về một công ty gần 100 tuổi ở đây và chúng tôi đã thấy những thay đổi đáng kể gần đây. Hai năm trước mọi người sẽ nói rằng Toyota không đời nào bán bớt cổ phần chéo của họ như thế này, và thực tế họ đã làm điều đó gửi một tín hiệu rất rõ ràng đến phần còn lại của Nhật Bản”, Carl Vine, nhà quản lý danh mục đầu tư tại M&G, cho biết.
Toyota đã xem xét việc bán danh mục đầu tư kể từ năm 2016 nhưng Denso sẽ là công ty đi đầu trong động thái bán cổ phần lớn nhất cho đến nay. Vào tháng 7, Toyota đã huy động được gần 250 tỷ Yên (1,7 tỷ USD) bằng cách bán một số cổ phần của mình trong tập đoàn viễn thông Nhật Bản KDDI.
Masahiro Yamamoto, người đứng đầu bộ phận kế toán của Toyota, chỉ ra rằng công ty sẽ tiếp tục giảm tỷ lệ sở hữu ở các đối tác khác xuống 20% - một mức độ giúp Toyota giữ vị trí cổ đông hàng đầu trong khi cho phép hãng này hạch toán một số lợi nhuận của công ty liên kết theo kế toán Nhật Bản.
Yamamoto nói: “Chúng tôi không muốn tiếp tục nắm giữ những tài sản này và chúng tôi muốn sử dụng chúng để đầu tư vào tăng trưởng để tập đoàn Toyota có thể mạnh mẽ hơn”. Ông cho biết ưu tiên hàng đầu là chuyển tài sản sang đầu tư vào các công nghệ như xe điện và hydro.
Trong khi Toyota phủ nhận quyết định bán cổ phần Denso là nhằm xoa dịu áp lực quản trị, thì quyết định này lại trùng hợp với những dấu hiệu ngày càng quyết đoán của các nhà đầu tư tại Nhật Bản. Các quỹ trong và ngoài nước đang ngày càng trừng phạt những tổ chức chậm trễ trong quản trị và các công ty có lợi nhuận trên vốn cổ phần thấp bằng cách bỏ phiếu chống lại các giám đốc điều hành tại các cuộc họp cổ đông thường niên.
Bruce Kirk, chiến lược gia Nhật Bản tại Goldman Sachs, nhận định: “Việc CEO của một số công ty nổi tiếng bị sụt giảm xếp hạng tín nhiệm trong mùa đại hội cổ đông gần đây nhất đã ảnh hưởng đến cách hành xử của nhiều công ty hiện nay. Chúng tôi đang thấy mối tương quan giữa việc quản lý chịu áp lực này và sự sẵn sàng giải quyết các vấn đề trong phân bổ vốn và quản trị”.
Tại cuộc họp thường niên của Toyota vào tháng 6, tỷ lệ tán thành dành cho chủ tịch Akio Toyoda đã giảm 11 điểm phần trăm so với năm trước xuống mức chưa từng có là 84%.
Trong cùng tháng đó, Fujio Mitarai, giám đốc điều hành của Canon và cựu lãnh đạo tổ chức vận động hành lang kinh doanh Keidanren đầy quyền lực của Nhật Bản, chỉ giành được 50,6% sự tán thành khi các nhà đầu tư trừng phạt ông vì đứng đầu hội đồng quản trị toàn nam giới.
Nicholas Smith, chiến lược gia Nhật Bản tại CLSA, cho biết việc bỏ phiếu tại các cuộc họp thường niên đã “trở thành một môn thể thao máu lửa”. “Toyota đi đầu trong việc đáp ứng điều đó, những người khác sẽ làm theo.”
Nhật Bản đang cố gắng khuyến khích các công ty giảm bớt sở hữu chéo. Kể từ khi Bộ quy tắc quản trị công ty được biên soạn vào năm 2015, các cơ quan quản lý đã yêu cầu các công ty niêm yết phải giải thích cho các nhà đầu tư lý do nếu họ không giảm tỷ lệ sở hữu.
Các cố vấn ủy quyền của Mỹ Glass Lewis và Dịch vụ cổ đông thể chế cũng đã nhiều lần thúc đẩy các công ty Nhật Bản giảm tỷ lệ sở hữu chéo. ISS đã kêu gọi giảm xuống dưới 20% tài sản ròng và Glass Lewis cho biết các công ty nên nhắm tới mức dưới 10%.
Tỷ lệ sở hữu chéo của Toyota chiếm 10,97% tài sản ròng vào cuối tháng 3 năm nay, so với 11,5% vào cùng thời điểm năm 2022.
“Chúng tôi không nói rằng Toyota là hoàn hảo nhưng đó là một bước tiến tuyệt vời và các công ty khác nên làm theo”, Naoko Ueno, giám đốc của Glass Lewis, cho biết ít nhất họ sẽ phải có kế hoạch về cách triển khai vốn.
Khuyến khích
Toyota vẫn tiếp tục bảo vệ mối quan hệ vốn với các đối tác và nhà cung cấp như một nguồn cạnh tranh. Mặc dù nhiều cổ phần lớn của họ đã có tuổi đời hàng chục năm, nhưng gần đây họ đã mua lại những cổ phần nhỏ ở các đối thủ nhỏ hơn Suzuki, Mazda và Subaru khi tìm kiếm mối quan hệ vốn với nhà sản xuất ô tô lớn nhất đất nước để tồn tại trong quá trình chuyển đổi sang xe điện.
Yamamoto nói: “Liên minh lỏng lẻo của chúng tôi cho phép chúng tôi cực kỳ mạnh mẽ khi tham gia một trận chiến lâu dài và đó là những gì chúng tôi nói với các nhà đầu tư của mình”.
Toyota cũng cho biết rằng họ sẽ chạm vào cốt lõi thực sự của mạng lưới cổ phần nắm giữ của mình, chẳng hạn như nhà cung cấp phụ tùng Aisin, nơi họ có 24,8% cổ phần và Toyota Boshoku, nơi họ sở hữu 31%, tính đến cuối tháng 3/2023.
Một số nhà quản lý quỹ cho rằng Toyota sẽ cần phải bán mạnh hơn danh mục đầu tư của mình để có sức thuyết phục như một bước ngoặt thực sự.
“Đây có phải là việc giảm bớt áp lực đối với một cuộc bỏ phiếu đại hội đồng cổ đông hay đây là khởi đầu cho việc nới lỏng toàn bộ việc sở hữu chéo cổ phiếu mà các nhà đầu tư đã chờ đợi từ lâu? Tôi nghĩ còn quá sớm để nói”, Zuhair Khan, chuyên gia quản lý quỹ Dài hạn/Ngắn hạn Quản trị Doanh nghiệp Nhật Bản nhận định. “Tôi muốn thấy một dấu hiệu rõ ràng về việc Toyota sẽ từ bỏ cổ phần của mình trong nhóm các công ty cốt lõi trước khi tôi có thể tin tưởng rằng đây là bước khởi đầu của cuộc cách mạng vĩ đại”.
Tuy nhiên, các nhà đầu tư khác tin rằng Toyota sẽ kịp thời cắt giảm lượng cổ phần như vậy ở các công ty cốt lõi.
James Hong, một nhà phân tích tại Macquarie, cho biết: “Đúng là lần đầu tiên chúng ta thấy mối quan hệ lỏng lẻo ở những công ty như Denso, vốn không phải là gia đình thân thiết, giống anh em họ hơn. Nhưng tôi đoán đó là nơi bạn phải bắt đầu”.