Fukushima Michihito đã muốn kết hôn với bạn gái. Nhưng 10 năm trước, anh lâm bệnh, phải nghỉ làm và hai người chia tay.
“Tôi nghĩ: nếu không nuôi nổi gia đình thì tôi không nên kết hôn”, anh nhớ lại.
Đường dây nóng cho nam giới
Và rồi Fukushima nhận ra rằng nhiều đàn ông Nhật Bản cũng gánh áp lực đảm đương vai trò nam giới truyền thống như vậy. Hiện anh điều hành một “đường dây nóng dành cho nam giới” ở thành phố Osaka, để khuyến khích nam giới thảo luận về những lo lắng của bản thân.
Tại Nhật Bản, mối quan hệ giữa nam giới và nữ giới đang thay đổi khi tỷ lệ kết hôn giảm và ngày càng nhiều phụ nữ tham gia lực lượng lao động. Nhưng quan niệm đàn ông là trụ cột gia đình vẫn còn ăn sâu.
Vào năm 2022, chỉ có 17% nam giới nước này đủ điều kiện được nghỉ phép chăm con, so với 80% phụ nữ. Thời gian làm việc nhà của phụ nữ Nhật Bản nhiều hơn nam giới gấp 5 lần.
Một cuộc khảo sát vào năm 2022 của nhóm hoạt động Lean In Tokyo, cho thấy hơn 60% đàn ông Nhật Bản cảm thấy lúng túng tại nơi làm việc vì áp lực phải cư xử một cách nam tính.
Tại Nhật Bản, quốc gia có tỷ lệ tự tử cao nhất trong nhóm G7, tỷ lệ nam giới tự tử cao gấp đôi so với nữ giới.
Các nhân viên văn phòng tại một khu thương mại của Tokyo. Ảnh: New York Times.
Đường dây nóng mà ông Fukushima tham gia điều hành được thành lập vào năm 1995. Đường dây này được thành lập chủ yếu với nỗ lực giảm thiểu bạo lực gia đình bằng cách tạo cơ hội cho những người đàn ông hay lo lắng bày tỏ nỗi bất bình của mình với một người lạ kín đáo.
Kể từ đó, đường dây nóng đã nhận được nhiều cuộc gọi về nhiều mối quan tâm khác nhau, bao gồm các mối quan hệ, tình dục và công việc.
“Ngày càng có nhiều đàn ông cảm thấy mệt mỏi với việc cư xử theo phong cách nam tính và muốn được tự do”, anh Fukushima nói. Hiện chính phủ Nhật Bản cũng bắt đầu quan tâm đến vấn đề này. Năm 2010, chính quyền đã đưa mục tiêu thúc đẩy “tư vấn cho nam giới” vào kế hoạch bình đẳng giới. Hiện nay có hơn 80 trung tâm tư vấn cung cấp dịch vụ này.
Bỏ lỡ cơ hội để thay đổi
Vai trò giới tính nguyên mẫu của Nhật Bản - người chồng đi làm bên ngoài và người vợ ở nhà nội trợ - đã được củng cố trong thời kỳ bùng nổ kéo dài sau chiến tranh của đất nước. Sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ đầu những năm 1970, những vai trò cứng nhắc đó bắt đầu bị phá bỏ ở nhiều nước phương Tây, khi ngày càng có nhiều phụ nữ tham gia làm việc để ứng phó với tình trạng kinh tế trì trệ và thiếu hụt lao động.
Ngược lại, Nhật Bản cố gắng vượt qua cuộc khủng hoảng bằng cách kéo dài thời gian làm việc của nam giới - sau đó bằng cách thổi phồng “nền kinh tế bong bóng” vĩ đại của những năm 1980. Nhà xã hội học Tanaka Toshiyuki cho biết trong khi các nước phương Tây trải qua “điểm chuyển tiếp” trong quan hệ giới tính thì “Nhật Bản đã bỏ lỡ cơ hội để thay đổi”.
Kể từ những năm 1990, khi gia tăng lo ngại về tỷ lệ sinh sụt giảm và ngày càng nhiều phụ nữ Nhật Bản tham gia lực lượng lao động, lời kêu gọi nam giới tham gia công việc nội trợ ngày càng tăng. Vào năm 2010, chính phủ Nhật Bản đã cố gắng thúc đẩy khái niệm ikumen - kết hợp ikuji (nuôi dạy con cái) và ikemen (người đàn ông tốt). Nhưng văn hóa ở nhiều công ty chậm thay đổi, một phần là do sự quản lý nam giới theo kiểu cũ.
Ngày càng có nhiều phụ nữ tham gia vào lực lượng lao động ở Nhật Bản. Ảnh: New York Times.
Quan niệm đàn ông phải dốc lòng dốc sức cho công việc cũng là một rào cản với sự thay đổi. Những người đàn ông suốt đời làm việc khi nghỉ hưu được mô tả là nureochibazoku - hay lá rụng ướt - bởi thiếu thú vui và bạn bè, họ bám theo vợ như một chiếc lá ướt dính vào đế giày.
Một bài báo trên tạp chí nổi tiếng thậm chí còn đưa ra lời khuyên cho những người vợ đang mắc phải “Hội chứng chồng về hưu” nghiêm trọng. Đối với đàn ông, nỗi đau khi bị người bạn đời coi là mối phiền toái có thể là vô cùng lớn. Ông Fukushima cho rằng “rất nhiều người đàn ông hy sinh bản thân vì công việc để chu cấp cho gia đình - để rồi về sau nhận ra rằng họ không thuộc về gia đình”.
Fukushima mô tả xu hướng khẳng định sự thống trị của nam giới là “áo giáp của nam tính”. Anh hy vọng sẽ có nhiều đàn ông cảm thấy có thể bộc lộ sự yếu đuối. Điều đó vẫn không hề dễ dàng.
Anh cho biết một số người đàn ông gọi tới đường dây nóng nhanh chóng trở nên hung hãn, có lẽ để che giấu cảm giác xấu hổ.
Về phần mình, khi được hỏi anh sẽ làm gì nếu được lựa chọn cầu hôn hay chia tay bạn gái một lần nữa, Fukushima nói rằng có lẽ anh vẫn sẽ chọn phương án chia tay. “Ngay cả khi tôi đồng ý với ý tưởng (trở thành một người chồng không làm trụ cột), câu hỏi đặt ra là: cô ấy sẽ nghĩ gì? Những người xung quanh chúng tôi sẽ nghĩ gì?”, anh nói.