Natalie Fischer (25 tuổi, sống ở Seattle, Washington) dường như ám ảnh với việc kiếm tiền online.
Mặc dù sở hữu tấm bằng thạc sĩ và đang làm công việc phân tích dữ liệu có mức lương 6 số (tính theo USD), cô gái này vẫn luôn bận rộn với nghề tay trái. Có thời điểm, cô làm thêm 30 giờ/tuần bằng việc đưa ra lời khuyên về tài chính cá nhân cũng như quảng bá sản phẩm, thương hiệu trên mạng xã hội.
Tháng 7/2023, Fischer quyết định nghỉ việc tại công ty để làm công việc tay trái... toàn thời gian. Cô đang trên đà kiếm được nhiều tiền hơn mức lương ở công ty cũ và kỳ vọng con số sẽ tăng theo cấp số nhân trong những năm tới.
"Bạn không thể chỉ dựa vào một khoản thu nhập nữa", Fischer bày tỏ.
Ngày càng nhiều lao động trẻ như Fischer làm công việc tay trái để cải thiện thu nhập, phát triển kỹ năng, xây dựng mối quan hệ và giải phóng năng lượng sáng tạo bằng cách bán khóa hướng dẫn trực tuyến, sản phẩm, dịch vụ cũng như tạo ảnh hưởng trên mạng xã hội.
Tận dụng thế mạnh
Gen Z muốn tận dụng lợi thế tiếp cận thiết bị kỹ thuật số và Internet để kiếm tiền. Họ cũng trưởng thành từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, trải qua những năm đi học đầu đời trong thời gian phong tỏa vì đại dịch Covid-19 và chứng kiến làn sóng sa thải hàng nghìn người lao động ở các công ty sau đó. Tất cả đều là động lực thúc đẩy thế hệ này gia tăng thu nhập để đảm bảo cuộc sống đủ đầy, hạnh phúc hơn.
Theo các học giả nghiên cứu về kinh doanh và khởi nghiệp, công việc tay trái kỹ thuật số có rào cản gia nhập thấp để kiếm thêm thu nhập. Chúng cũng thường là nguồn cảm hứng cho những người trẻ lớn lên với việc theo dõi người có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội.
"Bây giờ, bạn có thể dễ dàng tạo ra thứ gì đó trên mạng. Các nền tảng xã hội thúc đẩy sức sáng tạo và giúp mọi người kiếm tiền", giáo sư Aaron McDaniel, phụ trách vấn đề khởi nghiệp và đổi mới tại Đại học California (Berkeley), cho biết.
Gen Z tận dụng lợi thế tiếp cận thiết bị kỹ thuật số và Internet để kiếm tiền. Ảnh: Michael Burrows/Pexels.
Chẳng hạn, Fischer nhận thấy nội dung thích hợp để đăng tải là tài chính cá nhân - lĩnh vực mà ban đầu cô chỉ làm cho vui. Fischer thích ý tưởng một ngày nào đó sẽ trở thành bà chủ của chính mình và đã tham gia một số khóa học trực tuyến về khởi nghiệp, tiếp thị truyền thông xã hội.
Khi bắt đầu đăng bài trên Instagram về hành trình bước chân vào thị trường chứng khoán, Fischer nhanh chóng thu hút sự quan tâm của mọi người. Sau đó, cô chuyển những câu hỏi gửi đến thành chủ đề video trên TikTok và được 56.000 người theo dõi, giúp bản thân nhận được tài trợ và xây dựng nội dung cho các thương hiệu.
"Mọi người yêu thích các nội dung nhưng vẫn có người tỏ ra ghét chúng. Tôi là người châu Á và trông còn trẻ nên họ hoài nghi làm sao cô gái này có thể nói về vấn đề đầu tư trong khi mặt cô ta 'non' đến mức không thể tự đi bộ đến trường", Fischer nhớ lại những video TikTok đầu tiên của mình.
Thế nhưng, tuổi tác không ngăn Gen Z tận dụng tối đa những gì họ biết.
Colin Stroud (24 tuổi, sống ở Columbis, Ohio) tìm thấy công việc tay trái kỹ thuật số sau sự chú ý của mọi người dành cho bài đăng trên LinkedIn chỉ cách đến Hawaii bằng điểm thưởng thẻ tín dụng.
Một bài đăng của Stroud. Ảnh: Washington Post.
Vì vậy, Stroud, người đang thất nghiệp, bắt đầu đăng tải những gì mình biết từ quá trình tìm hiểu việc đi du lịch bằng điểm. Trước đó, mọi người đã nhờ Stroud cho lời khuyên cá nhân và lên kế hoạch cho các chuyến đi.
Hiện tại, Stroud tính phí 150 USD cho 75 phút tư vấn và 175 USD cho việc lập kế hoạch chuyến du lịch. Nhờ vậy, Stroud và vợ có thể kiếm được 3.000 USD/tháng từ công việc tay trái - con số dư dả hơn so với việc "kiếm đồng nào, tiêu đồng ấy" như trước đây của hai vợ chồng.
"Mọi thứ thay đổi khiến chúng tôi đủ khả năng mua những món đồ bình thường thuộc tầng lớp trung lưu ngoại ô nước Mỹ. Bạn phải làm việc cật lực để đạt được điều đó", Stroud nói.
Thế hệ "không chịu ngồi yên"
Một số lao động trẻ đảm nhận công việc tay trái kỹ thuật số trong khi làm việc toàn thời gian và đi học. Điều này hỗ trợ đáng kể cho cuộc sống trong bối cảnh phí sinh hoạt tăng cao, đồng thời giúp họ xây dựng kỹ năng và làm đẹp hồ sơ để có được công việc như ý.
Mariz Isabella Ash (22 tuổi, sống ở Huntington Beach, California) cho biết: “Phần lớn cuộc sống đại học diễn ra trực tuyến nên chúng tôi thực sự không có thời gian để thiết lập các mối quan hệ ở trường. Chưa kể, nhiều công việc không đòi hỏi hoặc đòi hỏi ít kinh nghiệm sẽ dành cho những người vừa bị các công ty lớn sa thải nên sinh viên đại học không có nhiều cơ hội".
Ash, người sẽ tốt nghiệp Đại học bang California tại Long Beach vào mùa xuân năm 2025, hiện bán hàng toàn thời gian tại một nhà sản xuất thuốc và thiết bị y tế. Tuy nhiên, cô cũng được trả tiền để giúp các công ty, tổ chức và cá nhân sử dụng mạng xã hội. Thỉnh thoảng, Ash nhận trông trẻ qua ứng dụng Bambino Sitters.
Nữ sinh viên xem nghề tay trái là cần thiết trong bối cảnh kinh tế ngày nay. Mặc dù có thể làm việc lên đến 60 giờ hoặc hơn mỗi tuần, Ash vẫn mong có công việc phụ, kể cả khi mình đã ổn định hơn.
Gen Z hy vọng có thể tự chủ tài chính và sống dư dả hơn. Ảnh: Andrea Piacquadio/Pexels.
Không riêng Ash, nhiều lao động trẻ coi trọng việc đa dạng hóa thu nhập, đặc biệt là sau khi chứng kiến việc làm biến mất trong đại dịch hoặc đợt điều chỉnh sau đó.
Jess Ramos, nhà phân tích dữ liệu cấp cao tại Crunchbase, cho biết bản thân kiếm được nhiều tiền hơn từ công việc tay trái kỹ thuật số so với mức lương 6 số hiện tại.
Cô làm mọi việc, từ các bài đăng được tài trợ trên Instagram, TikTok và LinkedIn cho đến hướng dẫn mọi người cách kiếm việc làm trong ngành phân tích dữ liệu và kỹ năng kỹ thuật trên LinkedIn Learning. Cô cũng có một cửa hàng trên Printify - chuyên in, vận chuyển sản phẩm và kinh doanh áo phông.
Ramos xem những công việc tay trái này là cơ hội để tự chủ tài chính, bao gồm vung tiền vào những món đồ xa xỉ như ví Prada. Song, không vì thế mà Ramos bỏ qua kế hoạch xây dựng sự nghiệp ở công ty.
"Tôi luôn muốn phát triển về chức vụ và kỹ năng, nhưng tôi nhận ra mọi thứ hoàn toàn ổn nếu tập trung sự chú ý của mình vào nơi khác. Thương hiệu cá nhân mới là thứ đi theo tôi suốt cuộc đời", Ramos chia sẻ.
Đập tan định kiến
Trong khi thế hệ lớn tuổi hơn đánh giá lao động trẻ lười biếng hoặc lý tưởng hóa sự nổi tiếng trên mạng xã hội, nhiều Gen Z cho hay thực tế hoàn toàn trái ngược. Gen Z ngày nay hiểu cách kiếm tiền trên mạng xã hội, sẵn sàng làm thêm, đối mặt với điều kiện kinh tế khó khăn và không ngại thể hiện cá tính trong công việc.
Gen Z bị gắn mác lười biếng dù thực tế không phải vậy. Ảnh: Cottonbro Studio/Pexels.
Như đối với Ang Richard (24 tuổi, sống ở Boston, Massachusetts), cô đã kiếm thêm từ vài trăm đến vài nghìn USD mỗi tháng nhờ quảng cáo và bán dịch vụ coaching nghề nghiệp cá nhân trên LinkedIn, làm diễn giả và điều phối khóa học
Hầu hết công việc phụ của cô đều xuất phát từ việc định vị bản thân là người có tiếng nói cho thế hệ Z, với tư cách là trợ lý giám đốc tại Trung tâm Phát triển Nghề nghiệp của Đại học Boston - nơi cô làm việc toàn thời gian.
"Tôi muốn cho gia đình và những người khác thấy có rất nhiều con đường dẫn tới thành công, thể hiện bản thân và thoát khỏi những tư duy lạc hậu về tiền bạc”, Richard, người nhận được huy hiệu "Top Voice" trên LinkedIn và đang có ý định mở rộng tầm ảnh hưởng trên TikTok, chia sẻ.
Mặt khác, một vài chuyên gia cảnh báo người trẻ cẩn thận trước công việc tay trái online. Lindsey Cameron, trợ lý giáo sư tại Trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania, cho biết thành công đến từ công việc tay trái mất nhiều thời gian, công sức và đòi hỏi người trẻ phải hứng thú, am hiểu một số lĩnh vực nhất định.
“Bạn có thể sống với phiên bản lý tưởng hóa của chính mình. Nhưng số tiền quảng cáo được nhãn hàng bỏ ra có giới hạn. Không phải ai cũng có thể thành công”, Cameron nói.
Bất chấp tất cả, Fischer và nhiều lao động Gen Z khác kỳ vọng sự quan tâm của thế hệ này đối với công việc tay trái sẽ tiếp tục tăng lên khi các công ty cắt giảm chi phí, phúc lợi. “Có rất nhiều sự ngờ vực đối với các công ty. Lòng trung thành bây giờ đã chết", Fischer nói.