Thật khó để tìm ra được một mẫu ôtô nào trong thời gian gần đây có thiết kế phô trương sự nam tính như Cybertruck của Tesla. Nhà thiết kế ôtô người Anh Adrian Clarke đã mô tả kiểu dáng của chiếc xe điện này như một "khối đa giác hài hước".
Nhưng Elon Musk, CEO của Tesla, rất tự hào với "đứa con" của mình. "Chúng tôi muốn dẫn đầu về công nghệ ngày tận thế", vị tỷ phú nói trong một cuộc phỏng vấn hồi năm 2020 với Jay Leno.
Cybertruck là chiếc xe bán tải điện với thiết kế cực lạ mắt, khung bên ngoài góc cạnh làm bằng thép không gỉ và như Elon Musk nói, thùng xe đủ rộng để lắp bệ phóng tên lửa.
Theo trang Wired, Musk không phải người duy nhất thích phong cách ôtô cực nam tính như vậy. Dòng xe mới của Tesla chỉ là đại diện cho đỉnh cao hiện tại của những thiết kế ôtô hướng đến nam giới.
Trước đó, dòng siêu xe HiPhi A của hãng ôtô điện có trụ sở tại Thượng Hải HiPhi cũng có thiết kế nam tính. Hay mẫu siêu xe điện Hyper Force của Nissan, ra mắt hồi tháng 10 tại Japan Mobility Show, hầm hố không kém gì Cybertruck.
Bất chấp thực tế một nửa số người lái xe ở Mỹ là nữ giới, những thiết kế ôtô hướng đến nam giới vẫn được ủng hộ. Dữ liệu công bố vào năm 2019 của Cars.com cho thấy ở Mỹ, khách nữ mua 62% số ôtô mới bán ra, và 85% quyết định mua chịu ảnh hưởng bởi phụ nữ.
Câu hỏi đặt ra là tại sao phụ nữ mua nhiều ôtô hơn, nhưng các thiết kế xe lại ngày càng nam tính?
Cybertruck có thiết kế hầm hố. Ảnh: teslarati.com.
Nam giới thống trị
Không có gì ngạc nhiên khi ôtô từ lâu đã gắn liền với khuôn mẫu nam tính, bởi phần lớn người nắm giữ vị trí cao ở các công ty sản xuất thiết bị gốc (OEM) đều là nam giới.
Ngay cả những búp bê thử nghiệm và kiểm tra tai nạn cũng đều được thiết kế dựa trên hình dáng của đàn ông.
Tìm kiếm nhanh trên LinkedIn có thể thấy tại các hãng xe lớn như Volkswagen, Volvo, Chrysler, BMW, Porsche, Bugatti, Audi, Ford, Kia, General Motors và Mercedes-Benz, người đứng đầu bộ phận thiết kế đều là nam.
Nhìn chung, sự hiện diện và sức ảnh hưởng của phụ nữ trong ngành này vẫn rất hạn chế.
Một "tia sáng" đã lóe lên vào những năm 1950, khi Harley J. Earl, giám đốc điều hành của General Motors, xây dựng nên "Damsels of Design", nhóm gồm 10 nhà thiết kế công nghiệp nữ, với mục tiêu tạo nên nét nữ tính cho nội thất ôtô.
Helen Evenden, giảng viên về kiến trúc và thiết kế tại Đại học Yale và Đại học Hoàng gia London, nhận xét đó là "một cột mốc quan trọng". Nhưng về sau, không có sự biến đổi nào lớn xảy ra.
Theo thống kê của Women’s Automotive Network, Marilena Corvasce là nữ thiết kế trưởng đầu tiên tại một nhà sản xuất lớn, với 1982 Ghia Brezza là chiếc xe đầu tiên được thiết kế bởi phụ nữ (dù nó chưa bao giờ được sản xuất trên thực tế); Mimi Vandermolen đứng sau thiết kế của Ford Probe; Diane Allen đã thiết kế Nissan 350Z; và Michelle Christensen đã tạo ra thiết kế Acura NSX.
Chiếc Hyper Force của Nissan ra mắt hồi tháng 10. Người đứng đầu bộ phận thiết kế của Nissan là nam.
Evenden nhận định những chiếc xe do phụ nữ thiết kế vẫn còn quá ít. Theo bà, thiếu những sản phẩm thiết kế từ phụ nữ cũng sẽ gây nên hậu quả lớn, bởi một nửa dân số là phụ nữ.
"Thực tế này khá điên rồ. Các tình huống mà phần lớn phụ nữ gặp phải khác với nam giới", bà nói. Đã có một số nỗ lực thay đổi, như chiếc gương trang điểm ở hàng ghế sau mà Rolls-Royce trang bị cách đây nhiều năm cho hành khách nữ, nhưng phụ nữ vẫn cảm thấy thiếu thuận tiện trên xe.
"Chúng ta vẫn không thể tìm thấy phụ nữ đứng đầu bộ phận thiết kế trong ngành này. Phụ nữ đang không được trao quyền để thể hiện tầm nhìn xa trông rộng", Evenden bày tỏ.
Chris Bangle, cựu giám đốc thiết kế của Tập đoàn BMW và là người sáng lập công ty tư vấn thiết kế Chris Bangle & Associates, cho biết khi ông bắt đầu làm việc tại BMW vào năm 1992, bộ phận thiết kế có khoảng 9% là nữ.
Thời điểm ông rời đi vào năm 2009, con số đó đã đạt khoảng 29%. Khi đó, nhóm của ông đã tăng quy mô gấp 4 lần, với nhiều phụ nữ tham gia vào thiết kế màu sắc, vật liệu và khâu hoàn thiện.
Trong thời gian lãnh đạo, Bangle đã bổ nhiệm người phụ nữ đầu tiên làm giám đốc Designworks USA (công ty con của BMW), và BMW Gen-2 Z4 được thiết kế với hai người phụ nữ điều hành (một phụ trách ngoại thất và một phụ trách nội thất).
"Đối với hội đồng quản trị của BMW, việc ai thiết kế những chiếc xe này không quan trọng, miễn chúng có thiết kế đẹp nhất. Đây có lẽ vẫn là ví dụ đầu tiên về một chiếc xe thể thao được thiết kế hoàn toàn với cả hai nhà thiết kế chính đều là nữ", ông nói.
Người phụ nữ đầu tiên thiết kế siêu xe
Một lý do khác khiến số phụ nữ có tầm ảnh hưởng trong ngành thiết kế ôtô vẫn còn khiêm tốn là bởi đây không phải một công việc mà số đông nữ giới được truyền cảm hứng theo đuổi khi còn nhỏ.
Ngoài các chương trình đa dạng, công bằng và hòa nhập nhằm nâng cao nhân tài trong các OEM, phải đi khá sâu để tìm ra các cơ hội kết nối phụ nữ với ngành ôtô.
Đầu năm nay, McLaren đã ra mắt 60 Scholars - một chương trình STEM nhằm thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong ngành, tạo ra con đường sự nghiệp và cơ hội cố vấn cho phụ nữ ở độ tuổi 18-23.
Quỹ Prancing Ponies Foundation khởi động năm 2015 với cuộc đua Ferrari đầu tiên chỉ dành cho phụ nữ, và tiếp tục tổ chức triển lãm ôtô cho nữ vào tháng 8 hàng năm tại Carmel-by-the-Sea, California.
Michelle Christensen, người đã thiết kế Acura NSX và hiện làm giám đốc thiết kế của hãng xe điện Karma Automotive, là người phụ nữ đầu tiên đứng đầu nhóm thiết kế một siêu xe.
Michelle Christensen là người phụ nữ đầu tiên đứng đầu một nhóm thiết kế siêu xe.
Christensen cho biết cô đam mê xe từ khi còn nhỏ: "Bố mẹ tôi đều mê xe. Từ bé, tôi đã được di truyền sự yêu thích với động cơ, máy móc và tốc độ".
Trong một lần đến triển lãm xe hot-rod, cha của Christensen đã chỉ cho cô biết một nhà thiết kế xe hơi. Khi đó, cô thậm chí không hình dung được thiết kế xe có thể trở thành một nghề có thể theo đuổi.
Christensen là một trong hai học viên nữ tham gia lớp tốt nghiệp tại Trường Thiết kế ArtCenter ở Pasadena. Vào đêm tốt nghiệp, cô nhận lời làm công việc thiết kế tại Honda.
"Tôi còn nhớ những gì người quản lý đã nói: 'Chúng tôi không thuê bạn vì bạn là nữ. Chúng tôi thuê bạn vì năng lực bạn có", cô kể, nói thêm rằng khi đó cảm thấy mình như một "biểu tượng" vì là số ít nữ giới trong ngành này.
Christensen cũng nói rằng cô vốn đam mê xe, nhưng nhận ra mình là một ngoại lệ trong ngành. Cô thường tự nhận mình là "cô gái duy nhất giữa biển đàn ông", và chưa bao giờ thấy nhiều hơn 3 phụ nữ trong một lớp thiết kế ôtô.
"Sự tiếp xúc với ôtô đã giúp tôi tình cờ biết đến lĩnh vực này. Nhưng nó lại không phải thứ phổ biến trong cách nuôi dạy các cô gái".
Hiện tại, dường như một cơ hội đang mở ra để đưa thêm nhiều phụ nữ như Christensen vào nhóm thiết kế, để họ truyền thêm sự nữ tính cho những chiếc xe.
Ôtô điện ban đầu dành cho phụ nữ
Trong khi người ta vẫn đang tranh luận về việc tăng sự nữ tính cho thiết kế ôtô điện, thì sự thật thú vị là những chiếc xe điện đầu tiên đã xuất hiện từ những năm 1800, và được hướng tới nhóm khách hàng là nữ giới.
Chiếc ôtô đầu tiên của Ferdinand Porsche, Egger-Lohner Model C.2 Phaeton, chạy bằng điện. Vào đầu thế kỷ 19, Bộ Năng lượng Mỹ đã ước tính 1/3 tổng số ôtô là chạy điện.
Chúng hoạt động êm ái, dễ sử dụng và hoàn hảo cho những chuyến đi gần, quanh thị trấn, đó là lý do tại sao những chiếc xe này được tiếp thị cho phụ nữ. Quảng cáo cho mẫu Waverly Electric 1912 nêu bật sự sạch sẽ và "những chiếc váy mỏng manh không bị ố bẩn trong chiếc xe điện rộng rãi này".
Mẫu xe điện Waverly Electric 1912 hướng tới nữ giới.
Jeremy Offer, giám đốc thiết kế toàn cầu của Volvo, cho biết sản phẩm vật lý của ôtô luôn là cửa ngõ để trải nghiệm. Trải nghiệm đó phần lớn là về nhu cầu về tốc độ và hiệu suất như: cảm giác nam tính, sức mạnh, lưới tản nhiệt phía trước nổi bật, mui xe và những đường cong khí động học bóng bẩy.
"Bây giờ, chúng ta cần một cách suy nghĩ mới về trải nghiệm ôtô", Offer nói.
Offer cho biết mục tiêu của ngành xe điện ngày nay là tạo ra một phương tiện linh hoạt theo nhu cầu: mua sắm, đi dã ngoại, đưa trẻ tới trường, phù hợp cho cả nam lẫn nữ.
Tất nhiên, mọi OEM đều nỗ lực hết mình về các nhóm khách hàng và tiếp thị. Họ cũng nhận thức rõ về sức mua của phụ nữ.
Scotty Reiss, người sáng lập trang web "A Girls Guide To Cars", đồng quan điểm với Offer và cho biết nhiều hãng xe đang tới khách hàng nữ. Một trong số đó là hãng Buick (Mỹ).
"Buick đã định hướng lại thương hiệu của mình dành cho phụ nữ. Họ trang bị nội thất cho khách hàng nữ với màu sắc nhẹ nhàng hơn, cửa sổ trời lớn hơn và cabin được thiết kế mang lại cảm giác dễ chịu. Buick đã thực sự cố gắng tìm ra những gì phụ nữ cần và muốn trên ôtô và cung cấp những thứ đó", Reiss nói.
Reiss cho biết Kia cũng đang cạnh tranh với Buick để giành khách hàng nữ. "Dòng Sorrento (của Kia) là một ví dụ điển hình. Mẫu xe này rất tiện lợi và dễ sử dụng: ghế lớn ở hàng giữa, nơi dành cho chó và trẻ sơ sinh".