Theo quy định tại Thông tư 111/2013 của Bộ Tài chính, thuế thu nhập cá nhân đối với giao dịch chứng khoán được áp dụng thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng. Tương ứng cứ mỗi lần bán chứng khoán, nhà đầu tư sẽ bị trừ 0,1% trên tổng giá trị dù lãi hay lỗ.
Ví dụ, giá trị bán 100 triệu đồng thì nhà đầu tư sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân sẽ đóng thuế 100.000 đồng, bất chấp nhà đầu tư thua lỗ.
Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, dù phải nộp thuế thu nhập cá nhân mỗi lần thực hiện giao dịch trên thị trường chứng khoán dù lỗ hay lãi nhưng nhà đầu tư lại không được gộp chung số thuế đã nộp để quyết toán thuế thu nhập cá nhân.
Theo luật sư Trần Xoa - Công ty luật Minh Đăng Quang, quy định hiện nay có 10 khoản thu nhập phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên chỉ duy nhất có thu nhập từ tiền lương, tiền công là nhà đầu tư sẽ được quyết toán thuế hàng năm. Việc quyết toán thuế đồng nghĩa nếu trong năm thu nhập của người dân dưới ngưỡng quy định mà số thuế đã nộp nhiều hơn thì sẽ được hoàn trả lại.
“Còn lại 9 khoản thu nhập khác phải nộp thuế thu nhập cá nhân bao gồm đầu tư chứng khoán, bất động sản, cho thuê nhà... thì chỉ đóng thuế cho từng lần giao dịch bất chấp lãi hay lỗ. Người dân sẽ nộp thuế một lần khi giao dịch là xong, không có chứng từ, hóa đơn. Điều này tương đương với việc người dân càng giao dịch nhiều, nhà nước càng thu được nhiều thuế. Đặc biệt, nếu so với việc doanh nghiệp hiện đóng thuế thu nhập tỷ lệ 20% trên mức lãi thì cá nhân đang phải đóng thuế quá cao”, Luật sư Trần Xoa nhận định.
Luật sư Trần Xoa. Ảnh: Quang Định
Từ thực tế trên, Luật sư Trần Xoa cho rằng, trong khi các doanh nghiệp được phép khấu trừ mọi chi phí hợp lý hợp lệ trong quá trình hoạt động và chỉ có lãi mới đóng thuế tỷ lệ thấp hơn.
“Trường hợp bị lỗ doanh nghiệp cũng được chuyển lỗ trong thời gian 5 năm. Trong khi đó, cá nhân chỉ được giảm trừ gia cảnh cho bản thân 11 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc chỉ 4,4 triệu đồng/tháng - chi phí chưa đủ để đảm bảo cho đời sống - thì phải đóng thuế lũy tiến lên mức cao nhất đến 35%. Việc cá nhân không được khấu trừ các chi phí đảm bảo đời sống và nhiều khoản thu nhập dù lỗ cũng phải đóng thuế là những bất hợp lý quá lớn đã được phản ánh nhiều năm qua nhưng vẫn chưa được chỉnh sửa”, Luật sư Trần Xoa diễn giải.
Băn khoăn “thuế chồng thuế”
Theo quy định hiện hành tại Thông tư số 111/2013/TT-BTC ngày 15/8/2013 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân và Nghị định số 65/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân, ngoài số thuế 0,1% giá trị giao dịch nêu trên, các nhà đầu tư cũng phải đóng thêm thuế thu nhập cá nhân với tỷ lệ 5% khi bán số cổ phiếu là cổ tức hoặc cổ phiếu thưởng đã nhận được.
Như vậy, việc nhận cổ tức bằng cổ phiếu khiến nhà đầu tư phải đóng thuế cao hơn thay vì nhận cổ tức bằng tiền mặt. Chưa kể vào ngày chốt quyền chia cổ tức trước đó, giá cổ phiếu cũng được điều chỉnh giảm tương ứng tỷ lệ cổ phiếu được chia.
Chẳng hạn, trường hợp cổ tức được trả bằng cổ phiếu hay công ty chia cổ phiếu thưởng với tỷ lệ 20%, tương đương nhà đầu tư đang sở hữu có 100 cổ phiếu sẽ nhận được 20 cổ phiếu mới. Giả sử 100 cổ phiếu gốc có tổng giá trị là 1 triệu đồng (100 x 10.000 đồng). Vào ngày chốt quyền để thực hiện chia cổ phiếu, giá sẽ được điều chỉnh còn 8.333 đồng (được tính bằng tổng giá trị cổ phiếu trước điều chỉnh/ số cổ phiếu mới sau điều chỉnh).
Như vậy thực tế, dù số lượng cổ phiếu của nhà đầu tư có tăng lên 120 cổ phiếu thì tổng giá trị vẫn chỉ bằng 100 đơn vị trước ngày chốt quyền. Nhưng khi nhà đầu tư bán đi 20 cổ phiếu này sẽ phải đóng thuế thu nhập cá nhân tổng cộng 5,1%.
Nhiều chuyên gia về thuế cho rằng trường hợp này có thể xem là “là thuế chồng thuế” do các doanh nghiệp chỉ được trả cổ tức từ lợi nhuận sau thuế. Điều này đồng nghĩa doanh nghiệp đã đóng thuế cho nhà nước trên lợi nhuận làm ra. Sau đó cổ đông nếu nhận cổ tức bằng tiền lại phải đóng thuế 5%. Hay còn có thể nói đây là một quy định chưa mang tính “nuôi dưỡng nguồn thu” với người nộp thuế vẫn đang tồn tại lâu nay.
