Vấn đề chuyển mục đích sử dụng đất lúa, rà soát quỹ đất cũng như quy hoạch sử dụng đất hằng năm đang được nhiều địa phương xem lại.
Địa phương rà soát việc chuyển mục đích đất trồng lúa
Tại một số địa phương ở Cần Thơ, tình trạng cho chuyển mục đích sử dụng đất không căn cứ vào kế hoạch sử dụng đất hàng năm, dẫn đến việc cho chuyển mục đích sử dụng đất không đúng chỉ tiêu hoặc không có chỉ tiêu so với kế hoạch sử dụng đất đã được UBND TP phê duyệt diễn ra khá phổ biến. Ví như riêng tại phường An Bình, quận Ninh Kiều đã hình thành 04 khu dân cư tự phát (theo Thông báo số 772/TB-KL.Tr kết luận thanh tra của Thanh tra TP. Cần Thơ). Nhằm chấn chỉnh tình trạng trên, UBND TP. Cần Thơ đã ban hành Văn bản số 3693 về tăng cường công tác quản lý đất đai và trật tự xây dựng trên địa bàn.
Trong đó, TP. Cần Thơ yêu cầu các quận, huyện thực hiện việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất theo thẩm quyền và phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt. Đặc biệt, quan tâm kiểm soát chặt chẽ việc chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa sang sử dụng vào mục đích khác;
Xử lý nghiêm các trường hợp lấn, chiếm đất đai, chuyển mục đích sử dụng đất và xây dựng nhà trái phép; kịp thời phát hiện, áp dụng các biện pháp để ngăn chặn và xử lý triệt để các trường hợp xây dựng công trình nhà ở, hạ tầng hình thành các khu dân cư mới trái phép trên đất nông nghiệp.
Sở Tài nguyên và Môi trường cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại các quận, huyện…
Mới đây, UBND tỉnh Bình Định cũng đã ban hành Công văn số 5674/UBND-KT, trong đó, yêu cầu không xử lý hồ sơ chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp (không cùng thửa đất ở) sang đất ở của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn…
Đồng thời, có biện pháp quản lý, ngăn chặn việc chia tách, “phân lô, bán nền” tại các khu vực chưa được phép đầu tư, thiếu hệ thống hạ tầng; chấn chỉnh hành vi mua bán trao tay, “thổi giá” gây nhiễu loạn thông tin thị trường bất động sản.
UBND tỉnh Bình Định giao Công an tỉnh tăng cường công tác nghiệp vụ nhằm ngăn chặn các hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, rửa tiền trong hoạt động đầu tư kinh doanh bất động sản…
Tại tỉnh Tuyên Quang, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh này đã có văn bản đề nghị UBND các huyện, thành phố kiểm soát chặt thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp không phải là đất ở sang đất ở đảm bảo theo đúng quy định của pháp luật và phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, tránh thất thoát nguồn thu ngân sách nhà nước.
Thực hiện lập hồ sơ, thủ tục xin chuyển mục đích đất trồng lúa, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng trên địa bàn để thực hiện dự án đúng theo quy định. Tổ chức rà soát, quản lý chặt quỹ đất chưa giao, chưa cho thuê tại các khu vực quy hoạch đất sản xuất, kinh doanh, dịch vụ thương mại, khu nhà ở….
Gần đây, nhiều địa phương cấp tập xin chuyển đổi mục đích đất trồng lúa sang đất phi nông nghiệp để phục vụ công tác triển khai các dự án khu dân cư, cảng, cụm công nghiệp, địa điểm du lịch sinh thái, cơ sở hạ tầng giao thông…
Chẳng hạn, năm 2022, tỉnh Đồng Nai có kế hoạch tiếp tục chuyển đổi khoảng 677ha đất trồng lúa sang đất phi nông nghiệp. Trước đó, từ năm 2016 – 2020, diện tích đất lúa của tỉnh Đồng Nai giảm hơn 5.200ha, tương ứng tỉ lệ giảm 17% trên tổng diện tích so với năm 2016.
Hay tại địa bàn tỉnh Phú Thọ, một dự án có diện tích đất lúa chiếm tới 33% trong tổng diện tích 92ha là Khu đô thị mới Thanh Minh (với 30,86ha đất trồng lúa)…
Bảo vệ diện tích đất chuyên trồng lúa nước
Chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất quốc gia đến năm 2030 đã được Quốc hội thông qua ngày 13/11/2021, tại Nghị quyết số 39 về Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Kế hoạch sử dụng đất quốc gia 5 năm 2021 – 2025 (Nghị quyết số 39).
Theo đó, đến năm 2030 sẽ giảm gần 350.000ha đất lúa, trong đó, có khoảng 174.000ha đất chuyên trồng lúa. Giai đoạn 5 năm từ năm 2021 - 2025, đất trồng lúa giảm 184.000ha, trong đó có 90.000ha đất chuyên trồng lúa.
Tuy nhiên, mới đây ngày 05/9/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 115 về Chương trình hành động của Chính phủ triển khai thực hiện Nghị quyết số 39 của Quốc hội, nhằm hạn chế và kiểm soát chặt chẽ việc chuyển đổi đất trồng lúa, nhất là đất chuyên trồng lúa nước sang đất phi nông nghiệp, đặc biệt là đất khu công nghiệp.
Mục tiêu, bố trí quỹ đất đáp ứng yêu cầu phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, bảo đảm kết nối không gian phát triển liên ngành, liên vùng, các hành lang kinh tế và các vùng động lực phát triển của quốc gia; giữ ổn định 3,5 triệu ha đất trồng lúa; bảo đảm tỷ lệ che phủ rừng ổn định ở mức 42 - 43%.
Theo đó, điểm nhấn đáng chú ý được nêu rõ tại Nghị quyết số 115 là Chính phủ xác định tầm quan trọng và ưu tiên bảo vệ các diện tích đất chuyên trồng lúa nước.
Cụ thể, đối với công tác chuyển đổi đất đai, Chính phủ xác định tạo điều kiện thuận lợi cho người sử dụng đất chuyển mục đích sử dụng đất thực hiện các dự án đầu tư theo quy hoạch.
Cho phép linh hoạt chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trong phạm vi tối đa 300.000ha đất trồng lúa nhưng không làm thay đổi tính chất, điều kiện sử dụng đất trồng lúa để có thể chuyển đổi trở lại trồng lúa khi cần thiết.
Đáng chú ý, Chính phủ xác định cần hạn chế và kiểm soát chặt chẽ việc chuyển đổi đất trồng lúa, nhất là đất chuyên trồng lúa nước sang đất phi nông nghiệp, đặc biệt là đất khu công nghiệp.
Liên quan đến công tác quản lý, chuyển đổi đất đai, tại Nghị quyết số 115, Chính phủ cũng xác định một số nội dung trọng tâm, như: hoàn thiện các quy định về thu hồi đất, giải phóng mặt bằng tạo không gian cho phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo quỹ đất ở vùng phụ cận dự án hạ tầng kỹ thuật, xây dựng, chỉnh trang đô thị, khu dân cư nông thôn để đấu giá quyền sử dụng đất, tăng nguồn thu từ đất đai.
Hoàn thiện các quy định để quản lý chặt chẽ việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất, đảm bảo yêu cầu minh bạch và không để thất thu thuế nhà nước…
Điều tiết các nguồn thu từ đất để cân đối, phân phối hợp lý tạo nguồn lực phát triển đồng đều giữa các vùng miền.
Hài hòa lợi ích giữa các bên trong quá trình chuyển đổi đất đai theo quy hoạch, nhất là bảo đảm cho người bị thu hồi đất có cuộc sống, sinh kế tốt hơn, quan tâm phúc lợi xã hội cho người chưa đến tuổi lao động, không còn tuổi lao động và các đối tượng chính sách, yếu thế trong xã hội…
