Trong báo cáo mới nhất về đầu tư năng lượng toàn cầu năm 2022 được công bố ngày 23/6, Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho biết, đầu tư vào năng lượng đang gia tăng và dự kiến sẽ tăng 8% trong năm nay, được thúc đẩy bởi chi tiêu kỷ lục cho năng lượng sạch. Đó là một tin tức tích cực cho các mục tiêu cung cấp năng lượng và khí hậu toàn cầu.
Nhưng trên thực tế, xu hướng gia tăng của lạm phát phi mã, sự phân hóa ngày càng sâu sắc giữa xu hướng đầu tư của các nền kinh tế phát triển và mới nổi, và sự gia tăng đầu tư vào than đá khi các nền kinh tế lớn nhất ở châu Á ưu tiên an ninh năng lượng trong bối cảnh giá năng lượng tăng cao và thị trường năng lượng chưa hồi phục sau cuộc xung đột ở Ukraine. Bản thân IEA cũng thừa nhận như vậy trong báo cáo rằng, xu hướng đầu tư năng lượng ngày nay cho thấy một thế giới đang thiếu hụt các mục tiêu khí hậu và năng lượng đáng tin cậy và giá cả phải chăng.
Lạm phát chiếm gần một nửa mức tăng đầu tư
Đầu tư vào năng lượng toàn cầu được dự báo sẽ tăng 8% lên 2,4 nghìn tỷ USD trong năm nay, với các khoản đầu tư vào năng lượng tái tạo và lưới điện tăng với tốc độ nhanh nhất. Tuy nhiên, gần một nửa trong số 200 tỷ USD tăng đầu tư vào năm 2022 có thể sẽ bị tiêu hao bởi chi phí cao hơn thay vì mang lại khả năng cung cấp hoặc tiết kiệm năng lượng bổ sung.
Cơ quan có trụ sở tại Paris cho biết, chi phí đang tăng vọt trong bối cảnh áp lực của chuỗi cung ứng, lao động thắt chặt và thị trường dịch vụ năng lượng cũng như giá thép và xi măng tăng vọt. Lạm phát cũng đã khiến chi phí năng lượng tái tạo tăng lần đầu tiên trong một thập kỷ, và do các công nghệ thâm dụng vốn, năng lượng tái tạo phải đối mặt với tác động mạnh hơn từ áp lực ảnh hưởng đến chi phí nguyên liệu và tài chính so với các hình thức phát điện khác.
Cơ quan này cho biết các nhà sản xuất thiết bị tái tạo đang tạo ra một số áp lực này trong sản phẩm của họ, với việc tăng chi phí của các tấm pin năng lượng mặt trời và tuabin gió từ 10-20% và nỗ lực đàm phán lại các hợp đồng hiện có, tùy thuộc vào công nghệ và khu vực. Áp lực chi phí có thể làm tăng chi phí điện bình đẳng (LCOE) từ năng lượng tái tạo biến đổi lên 20-30% trong năm nay so với năm 2020.
Tuy nhiên, IEA cho biết, đầu tư vào năng lượng tái tạo vẫn hấp dẫn do vai trò của năng lượng sạch trong quá trình chuyển đổi năng lượng, đặc biệt nếu được hỗ trợ bởi các chính sách và khuyến khích của chính phủ.
Đầu tư tái tạo là câu chuyện về hai thế giới
Ước tính của IEA cho thấy, trong khi đầu tư vào năng lượng tái tạo và lắp đặt công suất liên tục tăng ở các nền kinh tế phát triển và Trung Quốc, các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi đang bị mắc kẹt ở mức đầu tư năng lượng sạch như năm 2015, khi Thỏa thuận Paris được ký kết. Ngoài một số điểm sáng như tăng trưởng năng lượng gió và mặt trời ở Brazil và năng lượng tái tạo quy mô tiện ích ở Ấn Độ, các nền kinh tế đang phát triển ngoại trừ Trung Quốc phải vật lộn để đầu tư vào năng lượng tái tạo thành công.
IEA lưu ý rằng những thay đổi lớn của khu vực trong đầu tư vào năng lượng sạch “nhấn mạnh rủi ro của các ranh giới phân chia mới về năng lượng và khí hậu”, về tổng thể, điểm yếu tương đối của đầu tư vào năng lượng sạch ở hầu hết các nước đang phát triển là một trong những điều đáng lo ngại nhất các xu hướng.
Chi phí vốn có thể cao hơn tới bảy lần ở các thị trường đang phát triển so với các nền kinh tế tiên tiến. Hơn nữa, ở các nền kinh tế đang phát triển, ngoại trừ Trung Quốc, thiếu quỹ công để hỗ trợ năng lượng tái tạo, các khuôn khổ chính sách thường yếu, các nền kinh tế bị đe dọa bởi lạm phát tăng cao và nghèo đói gia tăng, và chi phí đi vay đang tăng lên. Theo IEA, cần phải làm nhiều hơn nữa để thu hẹp khoảng cách giữa 1/5 thị phần đầu tư vào năng lượng sạch toàn cầu của các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển và 2/3 của các nền kinh tế này trong dân số toàn cầu.
Đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch bị ràng buộc giữa các mục tiêu khí hậu và an ninh năng lượng
Đầu tư vào năng lượng tái tạo đang tăng lên, nhưng chưa đến mức cần thiết để hạn chế sự nóng lên toàn cầu trong mức tăng 1,5 độ C. Đồng thời, đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch, bao gồm cả than, dự kiến sẽ tăng trong năm nay, một mặt làm xói mòn con đường toàn cầu đối với các mục tiêu khí hậu, nhưng mặt khác vẫn không đủ để đáp ứng nhu cầu năng lượng toàn cầu đang gia tăng. Nhìn chung, chi tiêu cho dầu và khí đốt ngày nay bị kẹt giữa hai tầm nhìn của tương lai: nó quá cao đối với một lộ trình phù hợp với việc hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C nhưng không đủ để đáp ứng nhu cầu gia tăng trong một kịch bản mà các chính phủ gắn bó với các thiết lập chính sách ngày nay và không thực hiện đúng các cam kết về khí hậu của họ.
Đầu tư vào nguồn cung cấp than mới đang tăng lên trong bối cảnh lo ngại về an ninh năng lượng. IEA cho biết, giá cao và việc Nga xung đột ở Ukraine có nghĩa là đầu tư cung cấp nhiên liệu hiện đang được nhìn nhận qua lăng kính an ninh năng lượng, nhưng không thể gạt bỏ áp lực khí hậu. Đầu tư vào nguồn cung than đã tăng 10% trong năm ngoái, dẫn đầu là châu Á và có khả năng tăng thêm 10% trong năm nay, đạt 116 tỷ USD, cao hơn mức đầu tư năm 2019 là 104 tỷ USD.
Theo ước tính của IEA trong lĩnh vực dầu khí thượng nguồn, đầu tư cũng dự kiến tăng 10% trong năm nay, lên 417 tỷ đôla, nhưng thấp hơn khoản đầu tư 500 tỷ đôla vào năm 2019,. Hơn nữa, chi phí leo thang đang làm giảm tác động của chi tiêu cao hơn đối với các mức độ hoạt động. Chỉ có các công ty dầu mỏ quốc gia ở các nước xuất khẩu dầu ở Trung Đông mới được thiết lập để chi tiêu nhiều hơn trong năm nay so với năm 2019, do Ả Rập Xê út và UAE tìm cách tăng cường năng lực sản xuất dầu.
IEA lưu ý, bất chấp sự gia tăng dự kiến của các khoản đầu tư từ đá phiến của Mỹ, mức chi tiêu năm 2022 vẫn được dự báo sẽ thấp hơn khoảng 30% so với mức năm 2019, do các nhà khai thác tập trung vào lợi nhuận và kỷ luật vốn hơn là mở rộng sản xuất.
Trong lĩnh vực lọc dầu, vào năm 2021, lĩnh vực này đã chứng kiến mức giảm ròng đầu tiên trong công suất toàn cầu lần đầu tiên sau 30 năm, do mức công suất gần kỷ lục đã bị loại bỏ vào năm 2020 và 2021, góp phần vào sự thắt chặt hiện tại của thị trường nhiên liệu toàn cầu.
Tuy nhiên, IEA cho biết việc đầu tư vào lọc dầu không chắc chắn sẽ diễn ra trong tương lai. Hiệu quả tài chính mạnh mẽ và tỷ lệ sử dụng cao trong những tháng gần đây có thể không nhất thiết chuyển thành mức đầu tư cao hơn do sự không chắc chắn kéo dài xung quanh triển vọng dài hạn đối với nhu cầu dầu.
