Việc áp dụng xe điện là sự thay đổi lớn nhất trong hệ thống năng lượng và giao thông trong hơn một thế kỷ qua, đồng thời là sự thay đổi lớn nhất trong tiêu dùng điện tử từ khi iPhone ra mắt.
Cả hai khía cạnh đều đang tăng tốc tại Mỹ, nhưng vẫn cách vạch đích quá xa.
Phân vân xe điện và xe xăng
Hành trình trên một chiếc xe điện vừa đáng lo, vừa ly kỳ bởi lái xe không thể biết mình đi được tối đa bao xa sau 1 lần sạc. Chắc chắn xe điện cần phải hoàn thiện hơn nữa để các tài xế có trải nghiệm nhất quán và hài lòng ngang bằng với mua một chiếc xe xăng.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã đề xuất danh sách những việc cần làm đầy tham vọng để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xe điện. Các nhà sản xuất ôtô sẽ phải đáp ứng được các tiêu chuẩn khí thải khắt khe hơn nếu sản xuất xe xăng.
Thị phần xe điện và xe plug-in hybrid tại Mỹ. Đồ họa: Wall Street Journal. Việt hóa: Tuấn Đạt.
Đề xuất phát thải của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) sẽ được áp dụng từ năm 2027 đến năm 2032 để loại bỏ dần kỷ nguyên của động cơ đốt trong. Những quy tắc mới ước tính sẽ giúp xe điện chiếm 2/3 thị phần ôtô cá nhân tại Mỹ vào năm 2032.
Đề xuất này sẽ là những hạn chế cứng rắn nhất từ trước đến nay của Mỹ đối với ôtô, đồng thời là một trong những động thái tích cực nhất của Tổng thống Biden để chống lại biến đổi khí hậu. Trước đó, ông đã kêu gọi một nửa doanh số bán xe mới là xe điện vào năm 2030.
Các nhà sản xuất ôtô đã chuyển dần sang xe điện, nhưng việc đạt được mục tiêu hay không vẫn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố.
Mập mờ phạm vi hoạt động tối đa
Dù hào hứng hay hoài nghi, vấn đề phổ biến nhất ảnh hưởng đến sự hứng thú của người dùng chính là phạm vi hoạt động trong thế giới thực của xe điện.
Môi trường thử nghiệm xe điện mang lại kết quả khác biệt đáng kể so với điều kiện lái xe thực tế. Tất cả điều kiện, từ tốc độ đến thay đổi độ cao, có thể tác động lớn đến năng lượng chiếc xe sử dụng.
Nghiên cứu của SAE công bố vào tháng 4 cho thấy phạm vi hoạt động của xe điện phụ thuộc vào nhiều yếu tố hơn xe xăng, như nhiệt độ hoặc nhà sản xuất ôtô đề xuất sạc dưới 100% để kéo dài tuổi thọ pin.
Trong những điều kiện lý tưởng như lái xe trong thành phố, xe điện có thể vượt phạm vi định mức. Nhưng trong điều kiện thời tiết lạnh giá, phạm vi hoạt động của xe điện có thể giảm tới 30%, theo nghiên cứu của Recurrrent.
Xe điện Mỹ tại một trạm sạc ven đường. Ảnh: Wall Street Journal.
Khi các phương tiện đặc thù như xe bán tải chạy điện, vấn đề phạm vi càng trở nên phức tạp. Những chiếc xe này không có lợi về khí động học, do đó những hoạt động yêu cầu sức mạnh có thể khiến phạm vi lái xe ngắn hơn rất nhiều so với ước tính.
Các nhà sản xuất có lẽ phải tập trung cải tiến khối lượng và hiệu quả cho những loại xe này, bởi các kỹ sư chỉ có thể đưa một lượng năng lượng nhất định vào những loại pin dù là tiên tiến nhất.
Nhiều khách hàng không hiểu rõ vấn đề khoảng cách lái xe tối đa cho đến khi thực sự sử dụng xe điện. Mối lo lắng này có thể bị xua tan nếu nhà sản xuất rõ ràng hơn rằng quãng đường xe đi được có thể thay đổi rất nhiều, đồng thời gợi ý lái xe thực hiện những bước đơn giản để giúp xe đi xa hơn.
Hạ tầng sạc chưa đầy đủ
Phạm vi hoạt động sẽ không còn quan trọng nếu cơ sở hạ tầng sạc đầy đủ. Mạng lưới sạc độc quyền đã giúp thúc đẩy sự trỗi dậy của Tesla với tư cách là nhà sản xuất ôtô điện thống trị nước Mỹ.
Xe điện trên thị trường hiện nay đi kèm với nhiều loại cổng sạc khác nhau - giống như điện thoại di động - có thể khiến chủ sở hữu vất vả đi tìm bộ sạc phù hợp. General Motors, Ford và nhiều nhà sản xuất ôtô khác sử dụng hệ thống cổng sạc kết hợp (CCS), trong khi Tesla sử dụng chuẩn sạc Bắc Mỹ (NACS).
Mỹ có khoảng 139.000 cổng sạc, nhưng chỉ dưới 32.000 cổng cung cấp sạc nhanh, theo Atlas. Riêng Tesla vận hành hơn 19.000 bộ sạc nhanh.
Trên thực tế, không phải ai cũng mua một chiếc xe Tesla. General Motors hôm 8/6 thông báo sẽ cùng Ford tham gia mạng lưới Supercharger của Tesla trên toàn nước Mỹ, bắt đầu từ năm 2024. Bang Washington và Texas cũng có kế hoạch yêu cầu các công ty xe điện sử dụng chuẩn sạc NACS của Tesla.
Tuy nhiên, xe điện mới chỉ chiếm khoảng 1% tổng số phương tiện ở Mỹ. Những thách thức phía trước đối với xe điện, đặc biệt là cơ sở hạ tầng, là rất lớn.
Hệ thống sạc là một trong những vấn đề lớn nhất đối với người lái xe điện. Đồ họa: Wall Street Journal.
Nước Mỹ đang sở hữu nhiều bộ sạc nhanh hơn bao giờ hết. Nhưng đối với những chuyến đi đường dài hoặc khu vực hẻo lánh, việc tìm trạm sạc là rất khó, nếu có cũng chưa chắc là sạc nhanh. Chính điều này khiến người dùng e ngại khi cân nhắc mua xe điện.
Để đẩy nhanh việc áp dụng xe điện, Tổng thống Joe Biden cho biết Mỹ cần thiết lập 500.000 bộ sạc công cộng trên toàn quốc vào năm 2030. Chính quyền Mỹ cam kết 7,5 tỷ USD để xây dựng hệ thống trạm sạc, đặt mục tiêu cứ 50 dặm (80 km) cao tốc sẽ có 1 trạm.
Nhiều chính quyền bang cho rằng kế hoạch của ông Biden là khó, thậm chí “không tưởng”, bởi việc lắp đặt trạm sạc tại những nơi hoang vắng là không khả thi.
Nhưng các doanh nghiệp tư nhân nhận ra rằng người lái xe phải dừng lại từ 20 phút đến 1 giờ để sạc xe, từ đó có thể sinh lời theo những cách khác, ví dụ như chi tiền mua thực phẩm. General Motors và Pilot vào mùa hè năm 2022 thông báo đang hợp tác để bổ sung 2.000 trạm sạc nhanh cho 500 trạm dừng nghỉ Pilot và Flying J trên khắp nước Mỹ.
Những nỗ lực này vẫn không giải quyết được sự khan hiếm của trạm sạc. Khoảng 1,25 tỷ USD trong số tiền được chính phủ Mỹ phân bổ để xây dựng hạ tầng sạc tại khu vực trung tâm hoặc thành thị, trái ngược với hành lang giao thông đường dài.
Trục trặc phần mềm
Những người yêu thích xe điện cho rằng chúng đáng tin cậy và phải bảo trì ít hơn so với ôtô thông thường, bởi chúng có ít bộ phận chuyển động hơn. Điều này đúng, nhưng xe điện cũng có thể phức tạp hơn về bản chất và phần mềm sử dụng.
Xe hơi trở nên thông minh hơn rất nhiều và thành chiến trường giữa Apple, Google và chính các nhà sản xuất. Cũng giống như máy tính và điện thoại thông minh, những màn hình trong xe điện cần có hệ điều hành riêng.
Công nhân Mỹ thi công một trạm sạc xe điện mới. Ảnh: Wall Street Journal.
Thông thường, hệ thống phần mềm trên màn hình chức năng tách biệt với hệ thống xe, không ảnh hưởng đến vô lăng điều khiển bánh xe. Nhưng Tesla đã chứng minh một chiếc xe có thể đạt được những chức năng mới thông qua bản cập nhật phần mềm, giống như điện thoại.
Điều này có khả năng mở ra các lỗ hổng bảo mật mới và phơi bày thực tế rằng nhiều nhà sản xuất ôtô truyền thống không đủ khả năng tạo ra phần mềm đủ tốt cho xe điện.
Về lâu dài, sở hữu một chiếc ôtô điện cũng sẽ giống mua một chiếc điện thoại. Chúng ta phải tham gia một hệ sinh thái với lỗi phần mềm, vấn đề tương thích và đôi khi gặp phải những vấn đề kỳ quặc như những chiếc điện thoại, máy tính hiện tại.
