Các bị can là cựu lãnh đạo Dược Cửu Long gồm Lương Văn Hóa (SN 1957, cựu Tổng giám đốc), Nguyễn Thanh Tòng (SN 1959, cựu Phó Tổng giám đốc), Nguyễn Văn Thanh Hải (SN 1967, kế toán trưởng), Ngô Hữu Hiếu Nghĩa (SN 1952, giám đốc chi nhánh TPHCM kiêm giám đốc điều hành phòng xuất nhập khẩu) bị truy tố về tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.
Các bị can thuộc Bộ Y tế gồm: Dương Huy Liệu (SN 1948, cựu Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính), Nguyễn Nam Liên (SN 1970, cựu Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính), Phạm Thị Minh Nga (SN 1972, chuyên viên Vụ Kế hoạch Tài chính, cựu kế toán trưởng Ban quản lý thực hiện kế hoạch phòng chống dịch cúm A – H5N1), Nguyễn Việt Hùng (SN 1956), Cao Minh Quang (SN 1956, cựu Thứ trưởng Bộ Y tế) bị truy tố về tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Cáo trạng thể hiện, Lương Văn Hóa là Tổng giám đốc kiêm Chủ tịch Hội đồng quản trị của Dược Cửu Long từ năm 2004-2015.
Dược Cửu Long được thành lập năm 2014, vốn điều lệ 56 tỷ đồng trong đó vốn nhà nước do Uỷ ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long quản lý, chiếm 51,07%. Đến năm 2006, Uỷ ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long chuyển giao quyền sở hữu, quản lý vốn sang Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC). Từ năm 2007-2017, nhà nước chiếm 35,31% vốn. Năm 2019, Dược Cửu Long chuyển đổi thành công ty cổ phần 100% vốn tư nhân.
Trong giai đoạn 2005, Bộ Y tế giao kế hoạch sản xuất thuốc Oseltamivier Phoshate để phòng chống vi rút cúm A (H5N1) cho 4 doanh nghiệp trong đó có Dược Cửu Long. Hợp đồng giữa Bộ Y tế và Dược Cửu Long được ký ngày 17/1/2006 với giá trị hơn 145,7 tỷ đồng.
Lợi dụng nhiệm vụ được giao, với động cơ vụ lợi, Lương Văn Hóa đã chỉ đạo cấp dưới hạch toán trái nguyên tắc, tạo lập thư giãn nợ, hợp thức hồ sơ thanh toán, báo cáo sai sự thật để giữ lại số tiền dược giảm giá, gây thiệt hại cho nhà nước 3,8 triệu USD, tương đương hơn 61,6 tỷ đồng.
Hợp thức hóa hồ sơ, che giấu hơn 3,8 triệu USD
Cáo trạng thể hiện, ngày 26/11/2005, Dược Cửu Long đặt mua 900kg nguyên liệu từ Công ty Mambo Overseas Limited (Singapore). Do năm 2006, tình hình dịch cúm A được khống chế, Bộ Y tế đặt hàng sản xuất 5 triệu viên thuốc với đơn giá 27.765,5 đồng/viên, tổng giá trị là hơn 145,7 tỷ đồng.
Do Bộ Y tế giảm đơn hàng, Dược Cửu Long ký lại hợp đồng với Công ty Mambo mua 525kg nguyên liệu, giá 17.500 USD, tổng giá trị hơn 9,1 triệu USD. Từ ngày 13/12/2005 đến ngày 19/4/2006, Dược Cửu Long thanh toán cho Công ty Mambo hơn 5,2 triệu USD.
Ông Lương Văn Hóa khai nhận rằng Dược Cửu Long được đối tác giảm giá mua nguyên liệu bằng số tiền chưa thanh toán là hơn 3,8 triệu USD. Để giữ lại số tiền trên, ông Hóa không báo cáo Bộ Y tế về việc được giảm giá để điều chỉnh giá trị hợp đồng mà ký văn bản số 128 ngày 15/4/2006 đề nghị Bộ Y tế thanh toán số tiền còn lại theo hợp đồng sản xuất thuốc.
Để che giấu hơn 3,8 triệu USD, ông Hóa chỉ đạo Nguyễn Thanh Tòng (khi đó là kế toán trưởng) hạch toán giảm một phần giá vốn mua nguyên liệu, giảm công nợ phải trả Công ty Mambo. Tại cuộc họp hội đồng quản trị ngày 9/12/2006, ông Hóa quyết định: “Điều chỉnh giảm công nợ của nhà cung cấp Mambo số tiền hơn 61,1 tỷ đồng từ tài khoản nội bảng sang theo dõi tài khoản ngoại bảng”.
Theo đó, Báo cáo tài chính năm 2010 của Dược Cửu Long thể hiện nội dung “không phải trả cho Công ty Mambo hơn 3,8 triệu USD” mà ghi nhận giảm nợ phải trả và ghi giảm giá vốn vào các năm 2006,2007, 2008.
Ông Hóa đã chỉ đạo lấy số tiền hơn 3,8 triệu USD giữ lại để bổ sung vốn cho hoạt động kinh doanh, làm tăng doanh thu và lợi nhuận cho DCL. Trong đó, bản thân ông này nhận số tiền chia cổ tức là 587 triệu đồng, tiền thù lao 430 triệu đồng.
Để hợp thức việc giảm giá mua nguyên liệu, Hóa chỉ đạo Nghĩa gửi thư cho Công ty Mambo ghi ngày 25/8/2006 đề nghị “cho giãn nợ số tiền chưa thanh toán 3,8 triệu USD đến ngày 30/12/2018”. Sau đó các bị can dùng văn bản này để cung cấp cho Đoàn kiểm tra liên ngành Bộ Y tế - Bộ Tài chính.
Đến ngày 2/1/2009, Nguyễn Thanh Tòng tiếp tục chỉ đạo Nghĩa soạn thư gửi Công ty Mambo đề nghị xác nhận công nợ tại ngày 31/12/2008 là 0 USD để phù hợp với thực tế.
Ngoài ra, để hợp thức hồ sơ thanh toán, ông Hóa còn yêu cầu Nghĩa liên hệ với 11 nhà cung cấp nước ngoài để ký hợp đồng mua nguyên liệu thuốc khác. Tuy nhiên, chứng từ chuyển tiền thể hiện Dược Cửu Long thanh toán cho Công ty ZPT (là bên thứ ba chỉ định) số tiền hơn 3,8 triệu USD.
Theo công văn ngày 5/8/2016 của Bộ Tài chính, số tiền hơn 3,8 triệu USD là khoản chênh lệch giá phải nộp hoàn trả cho ngân sách nhà nước.
Quá trình điều tra, ông Hóa khai nhận việc che giấu hơn 3,8 triệu USD nhằm vụ lợi tập thể.
Nhiều cán bộ thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng
Cáo trạng thể hiện, ngày 11/11/2008, Thứ trưởng Cao Minh Quang đã ký quyết định số 92 thành lập đoàn kiểm tra liên ngành kiểm tra tình hình mua, bảo quản, sử dụng thuốc Tamiflu, nguyên liệu Oseltamivir và phân công Nguyễn Việt Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược, làm trưởng đoàn.
Ngày 14/11/2008, khi làm việc với Dược Cửu Long, ông Hùng không yêu cầu doanh nghiệp cung cấp bản chính thư giãn nợ, chứng từ kế toán, báo cáo tài chính, không chỉ đạo xem xét, rà soát điều khoản giảm giả trong hợp đồng… để làm rõ việc sử dụng, hạch toán hơn 3,8 triệu USD.
Theo cáo buộc, khi được Nguyễn Việt Hùng báo cáo về vụ Dược Cửu Long chưa thanh toán cho nhà cung cấp 3,8 triệu USD; và Bộ Tài chính, Bộ Y tế cùng chỉ đạo kiểm tra việc này nhưng ông Quang không chỉ đạo kiểm tra làm rõ.
Quá trình điều tra, ông Quang khai khi lãnh đạo Bộ Y tế chỉ đạo kiểm tra số tiền 3,8 triệu USD, bị can đã giao cho Cục Quản lý dược tổng hợp ý kiến để báo cáo cấp trên, song Cục Quản lý dược không thực hiện. Sau đó, ông Quang bận nhiều việc nên không đề xuất kiểm tra tiếp.
Quá trình điều tra, ông Quang thừa nhận bản thân có thiếu sót khi không thực hiện đầy đủ nhiệm vụ, chức trách được giao. Hiện nay, ông Quang tự nguyện nộp 1,5 tỷ đồng để khắc phục hậu quả.
