Từ 26/2 – 1/3/2024, Chương trình Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) tổ chức hai khóa đào tạo về Hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS) và thị trường carbon cho các cơ quan nhà nước liên quan, các tổ chức và các doanh nghiệp tại Hà Nội.
Doanh nghiệp đã thực hiện kiểm khí nhà kính còn thưa thớt
Khóa đào tạo thứ nhất diễn ra vào ngày 26 và 27/2/2024 với sự tham gia của đại diện các bộ, ngành liên quan đến việc thiết lập và vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon và thị trường carbon tại Việt Nam, cùng các tổ chức phát triển, tổ chức tài chính và những bên liên quan khác.
Khóa đào tạo thứ hai được thiết kế dành riêng cho đại diện các doanh nghiệp tiêu thụ năng lượng trọng điểm, hiệp hội doanh nghiệp và cơ quan truyền thông, diễn ra vào ngày 29/2 và 1/3/2024.
Các khóa đào tạo này là một phần trong hoạt động hỗ trợ của ETP nhằm thúc đẩy triển khai thị trường carbon tại Việt Nam với sự hợp tác của Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường). Đồng thời thuộc Hỗ trợ kỹ thuật (TA) “Đào tạo và mô phỏng Hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải tại Việt Nam” của ETP.
Đây là hoạt động đào tạo năng lực đầu tiên ở Việt Nam thu hút sự tham gia của các bên liên quan thuộc cả khu vực công và tư với một chương trình đào tạo toàn diện và có hệ thống về ETS và thị trường carbon kết hợp sử dụng công cụ mô phỏng thị trường.
Ông Björn Fondén – Hiệp hội Giao dịch Phát thải Quốc tế (IETA) chia sẻ về vai trò của thị trường carbon.
Các bài giảng được xây dựng và trình bày bởi các chuyên gia quốc tế hàng đầu trong lĩnh vực giảm nhẹ biến đổi khí hậu và định giá carbon. Sáng kiến đào tạo này diễn ra vào giai đoạn quan trọng khi Việt Nam cam kết giảm phát thải khí nhà kính theo các nghĩa vụ trong Thỏa thuận Paris.
Bà Đặng Hồng Hạnh, Trưởng nhóm, Chuyên gia về chính sách biến đổi khí hậu, Đồng sáng lập, Giám đốc Điều hành Công ty Cổ phần Tư vấn Năng lượng và Môi trường (VNEEC), cho biết VNEEC đã khảo sát 537 doanh nghiệp trong lĩnh vực công thương, xây dựng, xử lý chất thải và giao thông trên cả nước có phát thải ước tính trên 10.000 tấn CO2 tương đương.
Đây là những doanh nghiệp dự kiến tham gia vào giai đoạn thí nghiệm thực hiện ETS ở Việt Nam trong 1.912 doanh nghiệp có nghĩa vụ phải báo cáo về kiểm kê khí nhà kính theo quyết định Thủ tướng Chính phủ.
Từ kết quả khảo sát cho thấy, số doanh nghiệp đã thực hiện kiểm kê khí nhà kính còn khá hạn chế, chiếm gần 32%, trong số đó chủ yếu thuê bên thứ 3 kiểm kê; còn lại phần nhiều tự làm kiểm kê.
57,38% doanh nghiệp đang chuẩn bị xây dựng kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính, còn số ít – gần 28% đã có kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính.
Điều đáng nói, hiểu biết của doanh nghiệp về ETS và thị trường carbon còn quá ít. Trên 50% doanh nghiệp có nghe qua về ETS và thị trường carbon nhưng không biết về nguyên tắc hoạt động cơ bản, một số ít không biết ETS và thị trường carbon ở đâu, chỉ số rất nhỏ - 1,27% doanh nghiệp hiểu cách ETS và thị trường carbon hoạt động.
“Điều này cho thấy, nhu cầu về đào tạo Hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải và thị trường carbon rất lớn”, bà Hạnh nhấn mạnh.
Nhưng điều đáng mừng, theo bà Hạnh, mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp trong tìm hiểu về vấn đề này khá cao. Phần lớn doanh nghiệp mong muốn được tham gia các khoá đào tạo về ETS, tìm hiểu kiến thức về mục tiêu giảm phát thải carbon…
Định giá carbon - công cụ cốt lõi giảm phát thải khí nhà kính
Với mục tiêu tự nguyện giảm 15,8% và giảm 43,5% lượng phát thải khí nhà kính với sự hỗ trợ của quốc tế so với kịch bản phát thải thông thường vào năm 2030, bà Hạnh cho rằng việc xây dựng một ETS hiệu quả đóng một vai trò then chốt trong việc đạt được mục tiêu trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC).
Bằng cách đặt một hạn mức về tổng lượng phát thải và cho phép các doanh nghiệp mua bán hạn ngạch phát thải, ETS tạo ra các động lực kinh tế giúp các doanh nghiệp tìm giải pháp giảm lượng phát thải khí nhà kính của họ một cách hiệu quả.
Ngoài ra, doanh thu từ việc đấu giá hạn ngạch có thể được tái đầu tư vào các dự án liên quan đến khí hậu, hỗ trợ thêm cho các nỗ lực của quốc gia trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Theo lộ trình, Hệ thống giao dịch phát thải, cơ chế tín chỉ sẽ thực hiện thí điểm 2025 – 2027; các doanh nghiệp trong danh sách báo cáo kiểm kê khí nhà kính tháng 3/2025 sẽ phải có báo cáo.
“Thời gian gần tới thí điểm không còn nhiều, chính vì vậy cần có sự chuẩn bị ngay từ bây giờ. Chúng ta chỉ có thời gian ngắn để tổng hợp dữ liệu và phân bổ. Do đó cần quyết tâm chính trị và sự tham gia tích cực của nhiều bên. Chúng ta cần làm song song nhiều nhiệm vụ và chọn lựa quy mô thí điểm phù hợp. Cũng như đòi hỏi rất nhiều yêu cầu kỹ thuật và quản trị mới, cần nhiều nguồn lực và ban hành nhiều văn bản pháp quy, các hướng dẫn thực hiện trong năm 2024”, bà Hạnh nhấn mạnh.
Bởi vậy, mục tiêu chính của hỗ trợ kỹ thuật là xây dựng và tổ chức các khóa đào tạo về ETS cho các bên liên quan khác nhau bao gồm các nhà hoạch định chính sách, viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức tài chính, đại diện truyền thông và đặc biệt là các doanh nghiệp phát thải lớn sẽ phải tham gia vào ETS của Việt Nam trong tương lai.
Đồng tình, bà Roxanne Tan, Quản lý cấp cao về chính sách khí hậu, tài chính và thị trường carbon tại Tập đoàn South Pole nói rõ, định giá carbon hiện là cốt lõi trong chiến lược giảm nhẹ phát thải khí nhà kính của nhiều quốc gia.
Định giá carbon như một công cụ kinh tế. Bằng cách định giá cho carbon, gánh nặng kinh tế liên quan đến thiệt hại do phát thải khí nhà kính được chuyển sang các cơ sở phát thải chịu trách nhiệm về nó.
Từ đó, các cơ sở phát thải có được sự linh hoạt trong việc quyết định cách thức, địa điểm và thời điểm giảm phát thải với chi phí tổng thể thấp nhất.
Định giá là một công cụ mạnh mẽ để thúc đẩy một loạt các phản ứng hành vi nhằm giảm sử dụng năng lượng và chuyển sang sử dụng nhiên liệu hay quy trình carbon thấp. Đồng thời, tạo nguồn thu nhập cho ngân sách, có thể được sử dụng cho các mục tiêu kinh tế xã hội khác nhau.
