Đồng loạt thu phí không dừng ETC: "Lời hứa" được thực hiện nhưng chưa thể "thở phào"

Thu phí tự động không dừng (ETC) dù là mũi tên trúng nhiều đích nhưng "thất hứa" nhiều năm.

Ngày 1/8, Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) phối hợp với Công ty cổ phần TASCO tổ chức khai trương dịch vụ thu phí không dừng (ETC) trên tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai. Đây là tuyến cao tốc cuối cùng của VEC chính thức vận hành hệ thống ETC.

"Thần tốc" về đích

Như vậy, sau 50 ngày đêm thi công không ngừng nghỉ, 4 tuyến cao tốc (Nội Bài- Lào Cai, Đà Nẵng-Quảng Ngãi, Cầu Giẽ- Ninh Bình, TP.HCM- Long Thành- Dầu Giây) với chiều dài 490km chính thức đưa vào khai thác hệ thống thu phí không dừng ETC.

Riêng 4 tuyến cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình, TP. HCM - Long thành - Dầu Giây, Đà Nẵng - Quảng Ngãi, Nội Bài - Lào Cai có tổng lưu lượng trên 100.000 lượt/ngày, chiếm tỷ trọng đến 50% lưu lượng trên các tuyến cao tốc của cả nước.

Sau nhiều năm trì hoãn, chính sách áp dụng thu phí tự động hoàn toàn trên tất cả cao tốc từ 1/8 có ý nghĩa xã hội to lớn, đồng bộ hạ tầng giao thông quốc gia, mang lại giá trị thiết thực, tiện ích đến người dân, tăng cường công tác quản lý nhà nước với lĩnh vực giao thông.

Lãnh đạo VEC khẳng định đây là cột mốc quan trọng, thể hiện quyết tâm chính trị rất lớn của Lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (CMSC), VEC nhằm đưa hệ thống thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử tự động không dừng ETC trên các tuyến cao tốc VEC vào vận hành, đáp ứng tiến độ theo chỉ đạo của Chính phủ và hợp đồng được ký kết giữa VEC và TASCO.

Lễ khai trương dịch vụ ETC trên tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai.

Chia sẻ những khó khăn khi tiến độ lắp đặt, đấu nối gấp rút, lãnh đạo VEC cho biết thêm VEC và nhà thầu phải phân bố lực lượng dàn trải trên 245km; đặc biệt, điều kiện khí hậu thời tiết khu vực Yên Bái và Lào Cai thường xuyên xảy ra mưa to kèm sấm chớp, rất nguy hiểm cho nhân công làm việc ngoài trời…

Với tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai, lưu lượng bình quân trên tuyến đạt 35.000 – 40.000 lượt phương tiện/ngày đêm.

Từ khi đưa vào sử dụng vào năm 2014 đến nay phục vụ hơn 72 triệu lượt phương tiện, doanh thu đạt khoảng 9.000 tỷ đồng và có đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế của đất nước cũng như các vùng nơi có tuyến đường đi qua.

Trong thời gian tới, VEC sẽ tiếp tục tìm kiếm nguồn vốn, nghiên cứu phương án mở rộng đoạn Yên Bái – Lào Cai lên 4 làn xe, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội khu vực.

Cũng trong ngày hôm nay, ngoài 4 tuyến cao tốc do VEC quản lý, 6 tuyến cao tốc khác cũng chính thức áp dụng chỉ thu phí tự động ETC như Hà Nội - Hải Phòng (đã thí điểm từ ngày 1/6); Bắc Giang - Lạng Sơn; Hạ Long - Vân Đồn; Pháp Vân - Cầu Giẽ; Liên Khương - Đà Lạt và Trung Lương - Mỹ Thuận.

Để lưu thông trên tuyến, các chủ phương tiện sẽ phải dán thẻ thu phí tự động không dừng ETC ngay trước trạm thu phí hoặc tại các đơn vị đăng kiểm xe cơ giới. Ngoài ra, các tài xế còn phải nộp tiền vào tài khoản thu phí. Số tiền trong tài khoản tối thiểu phải đủ thanh toán cho một lượt đi.

Các xe qua trạm giữ tốc độ dưới 30 km/h. Những xe không sử dụng dịch vụ thu phí tự động sẽ phải quay đầu xe.

Việc sử dụng thu phí ETC sẽ rút ngắn thời gian qua trạm từ 36 - 72 giây (hình thức thu phí một dừng trước đây) xuống 6 - 12 giây, tốc độ xe qua trạm theo đó sẽ nhanh gấp 6 - 7 lần.

Hệ lụy từ "nước đến chân mới nhảy"

Dù thu phí không dừng ETC mang lại hàng loạt lợi ích cho người tham gia giao thông, nhà đầu tư, cơ quan quản lý Nhà nước và toàn xã hội nhưng do triển khai gấp rút, nhiều đơn vị "nước đến chân mới nhảy" nên những bất cập, hạn chế trong hoạt động thu phí ETC được lộ rõ, nhiều tuyến cao tốc chung nỗi lo ùn tắc .

Đáng quan ngại, nhiều tuyến cao tốc thu phí ùn ứ kéo dài do tỷ lệ dán thẻ định danh còn thấp, đặc biệt là khu vực phía Nam. Sáng ngày khai trương dịch vụ thu phí không dừng toàn tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây (ngày 26/7) ghi nhận tỷ lệ ETC qua trạm Long Phước trên cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây chỉ đạt vỏn vẹn 30%.

Lưu lượng xe tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây ngày 26/7.

Thậm chí có hiện tượng "chạy" doanh số dán thẻ định danh khiến chủ phương tiện, xe không qua trạm vẫn bị trừ tiền, sự cố về thanh toán… gây nhiều bức xúc.

Chia sẻ tại toạ đàm gần đây, ông Hồ Trọng Vinh, Phó Tổng giám đốc Công ty Thu phí tự động VETC cho hay nguyên nhân chính dẫn đến ùn ứ trên tuyến do lượng xe sử dụng ETC chưa cao.

Vài ngày gần đây, số xe dùng ETC tăng lên, song vẫn chưa như kỳ vọng, trong khi bình quân xe qua tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây đạt 45.000-50.000 ôtô/ngày.

Theo ghi nhận tình hình vận hành hệ thống ETC ngày 1/8, tại khu vực phía Nam, 3 trạm thu phí trên tuyến cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây chính thức thu phí tự động không dừng sau 1 tuần vận hành thử. Tình trạng ùn ứ trên cao tốc trong sáng nay vẫn tái diễn khiến nhiều tài xế bức xúc.

Trạm thu phí Long Phước (TP.HCM) luôn trong tình trạng ùn ứ. Đây là tuyến có lưu lượng giao thông khoảng 50.000 lượt xe/ngày đêm và được ghi nhận là một trong những tuyến có lưu lượng lớn nhất Việt Nam.

Khu vực xảy ra ùn tắc mạnh là lối từ TP.HCM vào cao tốc hướng về Đồng Nai, đoạn trạm thu phí Long Phước, đoạn cầu Long Thành, trạm phí đường nhánh Quốc lộ 319…

Tại phía Bắc, đường cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, cao tốc Nội Bài - Lào Cai cũng xảy ra ùn ứ. Nguyên nhân, do một số tài xế chưa dán thẻ không thể lưu thông, hệ thống quá tải, nhân viên trực hiện thống chưa hỗ trợ được lái xe.

Nhiều xe không đủ tiền trong tài khoản khiến nhân viên tại trạm thu phí Nội Bài - Lào Cai phải đọc biển số để tra soát số dư trong tài khoản, gây ùn nhẹ.

Đại diện VEC cho biết, đầu tuần nên lượng xe lưu thông đông nên xảy ra ùn tắc. Nhiều phương tiện vào cao tốc nhưng vẫn chưa dán thẻ thu phí tự động không dừng ETC.

Nhìn lại chặng đường "nhọc nhằn" triển khai ETC thời gian vừa qua, từ tháng 12/2015, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải triển khai thu phí không dừng giai đoạn 1 với các trạm thu phí trên Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên do Công ty TNHH thu phí không dừng (VETC) thực hiện.

Tuy nhiên, việc vận hành ETC toàn quốc không ít lần "lỡ hẹn", đều "vỡ" kế hoạch Chính phủ đặt ra như: hết năm 2019 toàn bộ các trạm thu phí đủ điều kiện phải triển khai lắp đặt, vận hành thu phí điện tử không dừng (theo Quyết định số 07/2017/QĐ-TTg ngày 27/3/2017); chậm nhất đến ngày 31/12/2020 phải chuyển sang thu phí điện tử không dừng; các địa phương chịu trách nhiệm triển khai thu phí không dừng tại các trạm do địa phương quản lý (theo Quyết định số 19/2020/QĐ-TTg ngày 17/6/2020 thay thế Quyết định số 07/2017/QĐ-TTg)...

Nguyên nhân được Bộ Giao thông vận tải thẳng thắn chỉ rõ những "chướng ngại vật" khiến "lời hứa" của Tư lệnh ngành khó được thực thi.

Cụ thể, sự phối hợp giữa các nhà cung cấp dịch vụ, chủ đầu tư dự án thu phí đường bộ và các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan chưa chặt chẽ trong quá trình vận hành hệ thống.

Công tác tuyên truyền chưa mang lại hiệu quả, chưa tạo cho người sử dụng dịch vụ thấy được hiệu quả thiết thực, tác động lan truyền chưa cao dẫn đến số lượng phương tiện dán thẻ và tham gia dịch vụ còn hạn chế.

Cùng với đó, "vướng mắc về tái cơ cấu và nguồn vốn của VEC dẫn đến tiến độ triển khai thu phí điện tử không dừng tại các tuyến cao tốc do VEC đầu tư quản lý chưa được thực hiện ảnh hưởng lớn đến hiệu quả đầu tư của toàn hệ thống do các tuyến cao tốc do VEC quản lý. Đây đều là các tuyến cao tốc cửa ngõ huyết mạch, lưu lượng giao thông lớn", Bộ Giao thông vận tải thừa nhận.

Mọi "nút thắt" chỉ được tháo gỡ triệt để khi Phó thủ tướng Lê Văn Thành chỉ đạo đến ngày 1/8/2022, tất cả tuyến cao tốc đang thu phí sẽ phải triển khai thu phí không dừng hoàn toàn tại “tối hậu thư” - Thông báo số 186/TB-VPCP ngày 27/6/2022.

Theo đó, những chế tài mạnh tay được đề nghị áp dụng, với chủ phương tiện cũng như chủ đầu tư. Lãnh đạo Chính phủ đề nghị mạnh tay xả trạm BOT, dừng thu phí, xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân gây chậm tiến độ.

Nhờ đó tạo sự chuyển biến rất lớn trong việc triển khai hệ thống ETC. Chỉ trong thời gian rất ngắn, tưởng chừng bất khả thi nhưng các địa phương, nhà đầu tư dồn dập ngày đêm thi công, dồn triển khai nguồn lực lắp đặt xong hệ thống thu phí ETC.

Trong tháng 7 vừa qua, VETC dán thẻ thu phí không dừng ETC cho 250.000 ôtô, tăng đột biến 2-3 lần các tháng trước. Mỗi ngày VETC cũng tiếp nhận trên 25.000 cuộc gọi đến tổng đài, gấp 5 lần so với trước nên đường dây thường xuyên bận.

Còn Công ty cổ phần Giao thông số (VDTC) dán thẻ ePass cho 100.000 xe trong tháng 7, tăng gần gấp 2 lần so với năm trước và cao hơn tháng 6 khoảng 80.000 xe.

Dù vậy, với nỗ lực hoàn thiện dịch vụ, khắc phục những trục trặc từ các đơn vị, chỉ đạo sát sao của Chính phủ và sự hưởng ứng tích cực của người dân, việc thu phí không dừng ETC được kỳ vọng sẽ sớm đi vào ổn định và vận hành suôn sẻ.

Khi đó, hệ thống thu phí điện tử không dừng sẽ "băng băng" chuyển mình sang giai đoạn 2 - các trạm thu phí không còn barrier, chỉ duy trì các giải phân cách các làn, không còn cabin thu phí, các phương tiện lưu thông tự do theo làn qua trạm thu phí.