Theo Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường (ISPONRE), Việt Nam là quốc gia có nguồn phát sinh rác thải nhựa lớn trên thế giới (khoảng 3,1 triệu tấn/năm trong đó lượng rác thải đổ ra đại dương khoảng từ 0,28 -0,73 triệu tấn/ năm). Thực tế, lượng rác thải nhựa xả ra môi trường tại các điểm du lịch chiếm tỉ lệ rất lớn và ngày càng tăng lên. Trung bình mỗi khách du lịch thải ra môi trường từ 5 - 10 túi nilon/ngày; 2 - 4 vỏ chai nhựa, hộp sữa/ngày chưa kể đến các sản phẩm, vật dụng cá nhân làm bằng nhựa dùng 1 lần.
Nhiều mô hình thí điểm thành công
Báo cáo thống kê của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch (ITDR), WWF và UBND một số tỉnh cho thấy, lượng rác thải nhựa tại các điểm du lịch ngày càng lớn. ITDR cảnh báo nếu không hành động, lượng rác thải nhựa do khách du lịch vứt bỏ vào năm 2030 sẽ cao gấp 3 lần so với năm 2019, vào khoảng 336.400 tấn mỗi năm.
Một số điểm đến tại Việt Nam đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa như: tại Vịnh Hạ Long, ước tính trung bình 4 tấn rác thải/ngày đêm, chủ yếu là rác thải nhựa trôi nổi trên biển. Tại Sầm Sơn, trung bình 105 tấn rác thải/ngày, đêm; trong đó, rác thải nhựa chiếm 24%, tương đương 25,2 tấn/ngày, đêm. Tại Đà Nẵng, trong 1.100 tấn rác thải/ngày, đêm có tới 17% là rác thải nhựa, tương đương 20,8 tấn mỗi ngày...
Tại hội thảo giảm thiểu rác thải nhựa trong ngành du lịch thuộc khuôn khổ VITM-Hanoi 2023 vừa diễn ra, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam Vũ Thế Bình kêu gọi các doanh nghiệp cần tìm giải pháp thay thế nhựa để tạo ra một môi trường bền vững, chuỗi giá trị với các nhà cung cấp và các giải pháp khác nhằm giữ chân khách du lịch quốc tế đến Việt Nam.
Ông Bình đề cập đến dự án do Hiệp hội Du lịch Việt Nam (VITA) và Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường, một cơ quan của Bộ Tài nguyên và Môi trường, phát động nhằm giảm thiểu rác thải nhựa trong ngành du lịch. Ông Bình cho biết, dự án này liên quan đến Phố cổ Hội An (tỉnh Quảng Nam) và huyện Gia Viễn (tỉnh Ninh Bình), cả hai đều đã đạt được thành công bước đầu.
Nếu không hành động, lượng rác thải nhựa do khách du lịch vứt bỏ vào năm 2030 sẽ vào khoảng 336.400 tấn mỗi năm.
Theo đó, tại Hội An, các hoạt động kết nối mạng lưới và tư vấn kỹ thuật được tổ chức nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện giảm rác thải, biến rác thải thành tài nguyên. Kết quả đạt được là sau thời gian thực hiện dự án có 50 doanh nghiệp du lịch tự nguyện ký cam kết tham gia mô hình kinh doanh giảm thiểu rác thải. Một hệ sinh thái tái chế đang dần được hình thành và phát triển.
Có 27 cơ sở kinh doanh ở Hội An bán các sản phẩm tẩy rửa như nước rửa chén, nước lau sàn và giấm lau nhà đựng trong hộp có thể tái sử dụng, bao gồm quán cà phê, nhà dân, nhà hàng... La Siesta Hội An Resort & Spa ước tính đã loại bỏ khoảng 3,5 tấn nhựa mỗi năm. Một khu nghỉ dưỡng khác, Silk Sense Hoi An River Resort, giảm việc sử dụng 20.000 chai nhựa dùng một lần bằng cách chuyển từ nhựa sang chai nước thủy tinh sau 18 tháng thực hiện...
Mới đây, UBND huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình cũng phát động chiến dịch “Tuần lễ du lịch xanh” năm 2023 gắn với Đề án “Giảm thiểu rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch Việt Nam” thu hút cả du khách và người dân tham gia. Các hoạt động bao gồm: trao giỏ đựng rác với thông điệp “Chở xanh - Thở lành” cho các lái đò tại bến thuyền Vân Long; ra quân tổng vệ sinh môi trường tại Khu du lịch Vân Long; chương trình “Điều em muốn nói” với hoạt động đổi rác nhận quà, bán sản phẩm tái chế, tạo tháp cây; nâng cao nhận thức của người dân về phân loại rác tại nguồn, giảm xả thải nhựa... Chiến dịch này đã tạo nên hình ảnh đẹp trong đánh giá của du khách.
Câu chuyện không chỉ của riêng doanh nghiệp
Nhận thức được nguy cơ hiện hữu của rác thải nhựa đối với du lịch, trong nhiều năm qua, Việt Nam đã ban hành một loạt chính sách, pháp luật quản lý rác thải nhựa. Trong lĩnh vực du lịch, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành các bộ tiêu chí hướng dẫn bảo vệ môi trường với các cơ sở du lịch và dịch vụ. Trong đó, đặc biệt chú trọng tới việc hướng tới các khu du lịch, cơ sở lưu trú hạn chế sử dụng và tới năm 2025, 100% khu du lịch, cơ sở du lịch không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi nilon khó phân hủy.
Trình bày tham luận tại hội thảo, bà Vũ Thị Mỹ Hạnh, Chuyên gia mạng lưới GAIA, BFFP - thành viên HHDL Quảng Nam (QTA) cho biết rác thải nhựa thực tế cũng đều là rác thải sinh hoạt nên điều quan trọng là công tác phân loại rác thải tại nguồn. Theo bà Hạnh, để có được điều này thì hành động của doanh nghiệp du lịch là chưa đủ. “Nâng cao năng lực và sự tham gia của cộng đồng người dân tại địa phương trong việc thực hiện những hành động Không rác thải trong tại hộ gia đình, tại khu dân cư… đóng vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng Điểm đến Xanh”, bà Hạnh lưu ý.
Lượng rác thải, phao xốp trôi nổi ở trên Vịnh Hạ Long và Vịnh Bái Tử Long là do các địa phương để cho người dân thực hiện tháo dỡ các lồng bè một cách tự phát.
Còn ông Phạm Hà, CEO Lux Group chia sẻ: “Chúng ta tự hào có kỳ quan thiên nhiên tươi đẹp, nhưng vịnh Hạ Long mênh mông rác”. Ở Hạ Long, người dân địa phương nuôi trồng thủy hải sản quá nhiều và khi bị cấm thì họ phá bỏ rồi để trôi trên vịnh. Nên khi khách du lịch tham quan vịnh nhìn thấy đã tạo nên sự phản cảm lớn. “Theo tôi, các địa phương cần trách nhiệm hơn trong việc xây dựng Việt Nam thành điểm đến xanh, biến điều đó trở thành điểm mạnh của điểm đến", ông Hà nói.
Để người dân địa phương cùng bảo vệ môi trường, anh Giàng A La, đại diện Hợp tác xã dịch vụ du lịch và nông nghiệp Hang Kia (huyện Mai Châu, Hòa Bình) đã kêu gọi mỗi hộ gia đình trong bản hãy tạo ra một sản phẩm du lịch để cùng phát triển địa phương. "Nếu chỉ kêu gọi mọi người hãy bảo vệ môi trường thì không ai quan tâm cả, họ cần thấy được lợi ích của mình trong đó. Khi thấy lợi ích của mình họ sẽ tự giác làm", anh Giàng A La nói.
Nhân dịp này, Hiệp hội Du lịch Việt Nam cũng đã phát động cuộc thi sáng tạo ứng dụng quản lý rác thải nhựa đối với doanh nghiệp du lịch.
Diễn ra từ ngày 13 đến 16/4, VITM HANOI 2023 do Hiệp hội Du lịch Việt Nam tổ chức có quy mô 452 gian hàng. Trong 4 ngày, Hội chợ đã thu hút hơn 3.000 doanh nghiệp du lịch Việt Nam và quốc tế đến làm việc. Có trên 10.000 tour và sản phẩm du lịch khuyến mãi được bán ra. Ước tính có tới trên 60.000 khách đến thăm quan và mua các sản phẩm du lịch tại Hội chợ.
