Phần lớn Gen Z (nhóm sinh năm 1996 đến 2010) vẫn đang theo đuổi con đường học vấn. Nhưng những người lớn hơn trong nhóm này đã tham gia thị trường lao động và một số bắt đầu bước lên vị trí lãnh đạo - như vị trí quản lý hay làm chủ các start-up, theo CNA.
Khi Gen Z bắt đầu bước vào thị trường lao động, có không ít cuộc tranh luận xoay quanh nhiều vấn đề liên quan đến nhân sự thế hệ này: cách họ đặt mục tiêu cân bằng cuộc sống và công việc hay xu hướng "quiet quitting" (bỏ việc trong im lặng).
Giờ đây, những "tân binh" Gen Z đang dần dần bước lên vị trí nắm quyền và thay đổi khái niệm "lãnh đạo". Với họ, quản lý không còn là bề trên và ra lệnh cho người khác mà phải trở thành người hướng dẫn, thậm chí bạn bè với cấp dưới.
Lãnh đạo không còn ra lệnh
Thực tế, việc thay đổi thế hệ lãnh đạo không phải điều mới. Trước đây, thế hệ Boomer (nhóm sinh năm 1946-1964) và Gen X (những người sinh năm 1965-1980) đã phải vật lộn với làn sóng lãnh đạo mới thuộc thế hệ Millennials, và chu kỳ này vẫn tiếp tục.
Vai trò lãnh đạo đã có những xoay chuyển đáng kể dưới thời Millennials, thay thế hệ thống phân cấp theo mô hình kim tự tháp sang cấu trúc quản lý theo phương pháp dân chủ và bình đẳng hơn.
Thế hệ Millennials đã thay đổi hình thức lãnh đạo "được bổ nhiệm" bằng cách tạo ra một thế hệ cầm quyền có ảnh hưởng đích thực đầu tiên - những người thúc đẩy và được tôn trọng vì những ý tưởng tiến bộ và năng lực toàn diện của họ.
Gen Z không ủng hộ kiểu lãnh đạo là "bề trên" và chỉ biết ra lệnh. Ảnh: Jonathan Borba/Pexels.
Một ví dụ điển hình cho lãnh đạo thời kỳ này là Alexis Ohanian, người đồng sáng lập diễn đàn trực tuyến Reddit. Anh ủng hộ kế hoạch "nghỉ làm cha" có lương, và nghỉ ở nhà 16 tuần khi đứa con của mình chào đời.
Khi nghiên cứu và trò chuyện với Gen Z cho cuốn sách Reframing Generational Stereotypes (tạm dịch: Tái cấu trúc khuôn mẫu thế hệ), tác giả Rachele Focardi nhận thấy những người trẻ này không tin tưởng vào thuật ngữ "lãnh đạo".
Họ thấy ý nghĩa của "lãnh đạo" đã bị sử dụng sai và ban cho những người không xứng đáng - nhóm đã phát triển "cảm giác vượt trội và quyền lực hơn người khác, sai lầm về năng lực và trách nhiệm, kiêu ngạo". Điều đó dẫn đến nhiều vấn đề mà chúng ta nhận thấy trên khắp thế giới, từ thất bại trong hành động đối phó với biến đổi khí hậu đến bất ổn kinh tế và địa chính trị.
Với Gen Z, lãnh đạo không phải một vị trí hay đặc điểm tính cách, đó là một dạng trách nhiệm xã hội. Người làm lãnh đạo chấp nhận thử thách để phục vụ và giúp đỡ người khác, không kể lợi ích cá nhân. Điều này có nghĩa họ dẫn dắt tổ chức với nhiều sự đồng cảm và mục tiêu xã hội đầy tham vọng.
Đoàn kết với nhau là điều rất quan trọng với Gen Z. Đó là lý do họ không thích từ "sếp". "Nó khiến chúng ta liên tưởng đến một người luôn chỉ bảo người khác phải làm gì, chỉ nói mà không làm gì", Ellie, một sinh viên, nói.
Khả năng lãnh đạo trở nên vô hình
Thay vì dẫn đầu nhóm, Gen Z muốn là một phần của nó. Trong nghiên cứu của Rachele Focardi, cứ hai người thì có một người cho biết việc trở thành người quản lý không quan trọng với họ.
Họ cảm thấy ý tưởng quản lý người khác khá đáng sợ, chủ yếu vì không muốn xa cách hoặc mất kết nối với đồng nghiệp hay các thành viên trong nhóm.
"Tôi không muốn là người đánh giá công việc và hiệu suất của người khác", Ellie nói.
Gen Z không còn tin vào phân cấp tổ chức kiểu cũ, nơi nhân viên được thăng chức dựa vào thâm niên làm việc. Gen Z tin rằng các nhà quản lý nên ở cùng cấp độ với những nhân viên khác và làm việc cùng với họ.
Trong một tổ chức do Gen Z lãnh đạo, mọi người đều bình đẳng. Nhà quản lý không nên coi mình là người ra quyết định, thay vào đó nên là người tổng hợp thông tin và hỗ trợ ra quyết định, điều phối sự hợp tác giữa các nhóm.
"Khả năng lãnh đạo sẽ trở nên vô hình", Victor, một nhà quản lý đổi mới cấp cao làm việc chặt chẽ với Gen Z, nói.
Quản lý Gen Z hướng đến trở thành người hướng dẫn, thậm chí làm bạn với các thành viên trong nhóm. Ảnh: Antoni Shkraba Production/Pexels.
Điều này có nghĩa sẽ không còn các nhà lãnh đạo độc đoán, quan liêu, những người coi thành viên trong nhóm là cấp dưới và ra lệnh cho họ.
Một quản lý Gen Z sẽ tìm cách trở thành người hướng dẫn, huấn luyện viên, thậm chí là bạn bè. Họ tạo ra không gian an toàn, khuyến khích sự khác biệt, nơi các thành viên trong nhóm ở mọi cấp độ có thể đưa ra ý tưởng nhanh chóng, và ngay cả nhân viên cấp thấp nhất cũng có sức ảnh hưởng đến quyết định được đưa ra.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa lãnh đạo Gen Z là người mềm mỏng. Họ cũng mong đợi trách nhiệm giải trình, khả năng cung cấp và nhận phản hồi mang tính xây dựng mọi lúc.
Họ tìm kiếm sự trung thành và tin tưởng, muốn đồng đội cởi mở, học hỏi và thử những điều mới, đồng thời mong đợi sự giao tiếp cởi mở và tôn trọng lẫn nhau.
Phong cách lãnh đạo này cũng sẽ có nhiều cạm bẫy tiềm ẩn, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp và khủng hoảng - là sự miễn cưỡng chịu trách nhiệm làm chủ kết quả, bất kể nó là gì.
"Chúng tôi không thích đưa ra những quyết định khó khăn, quản lý kỳ vọng hay đối phó xung đột. Chúng tôi cũng không muốn trở thành đầu mối liên lạc đầu tiên bất cứ khi nào vấn đề xảy ra", Bruce, một Gen Z mới gia nhập ngân hàng ở Singapore, bày tỏ.
Tất nhiên, các phong cách lãnh đạo luôn phát triển. Khi Gen Z có thêm kinh nghiệm trong môi trường kinh tế và chính trị phức tạp, phong cách của họ sẽ thích nghi và biến đổi.
Trong khi đó, các tổ chức vốn đang gặp khó khăn trong việc hiểu và chấp nhận những điều kỳ quặc của người lao động Gen Z nên lưu ý và nhanh chóng thích nghi. Có thể không lâu nữa sẽ có sự thay đổi lãnh đạo tiếp theo.
