Tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại rõ rệt trong năm qua đang khiến giới chuyên gia phải cân nhắc lại việc khi nào Trung Quốc sẽ vượt Mỹ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới và liệu điều đó có thể xảy ra hay không, theo Wall Street Journal.
Nhiều nhà kinh tế từng cho rằng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc, tính bằng USD, sẽ vượt Mỹ vào cuối thập kỷ này. Tuy nhiên, triển vọng đối với nền kinh tế Trung Quốc đã trở nên u ám trong năm nay, khi tốc độ tăng trưởng suy giảm.
Lực cản với đà phục hồi của Trung Quốc
Khi các nhà kinh tế xem xét lại dự báo cho năm 2022, họ càng thêm quan ngại về triển vọng dài hạn của Trung Quốc, khi vấn đề về nhân khẩu học và mức nợ cao có khả năng đè nặng lên sự phục hồi.
Trong bản sửa đổi gần đây, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Kinh doanh ở Anh, cho rằng việc Trung Quốc vượt Mỹ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ diễn ra chậm hơn 2 năm so với dự đoán trước đây. Hiện tại, họ cho rằng điều đó sẽ xảy ra vào năm 2030.
Trong khi đó, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Nhật Bản nhận định điều đó sẽ không xảy ra cho đến năm 2033, muộn hơn 4 năm so với dự báo trước đó.
Các nhà kinh tế khác lại đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có thể giành được vị thế dẫn đầu hay không. Cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ Lawrence Summers cho biết tình trạng già hóa dân số, cùng với những thách thức khác, khiến ông giảm kỳ vọng về sự tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc.
Ông cũng nhận thấy sự tương đồng giữa những dự báo về sự trỗi dậy của Trung Quốc với tiên đoán trước đó rằng Nhật Bản hoặc Nga sẽ vượt Mỹ. Nhưng những tiên đoán ấy cho tới nay vẫn chưa trở thành hiện thực.
Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra biện pháp hạn chế đầu cơ bất động sản. Ảnh: AFP.
Các nhà nghiên cứu tranh luận về việc xếp hạng GDP có ý nghĩa như thế nào, đồng thời chất vấn rằng liệu sẽ có nhiều thay đổi hay không nếu Trung Quốc vượt Mỹ. Đồng USD dự kiến vẫn là tiền tệ dự trữ của thế giới trong nhiều năm tới.
Chỉ riêng quy mô không phản ánh chất lượng tăng trưởng, Leland Miller, Giám đốc điều hành của công ty nghiên cứu China Beige Book, nhận định. Mức sống ở Mỹ, được đo bằng GDP bình quân đầu người, cao gấp 5 lần so với ở Trung Quốc và khoảng cách này khó có thể sớm bị thu hẹp.
Dù vậy, sự thay đổi trong thứ hạng vẫn sẽ là một chiến thắng cho Bắc Kinh.
Sau khi nền kinh tế Mỹ tăng trưởng nhanh hơn Trung Quốc trong quý cuối cùng của năm 2021, giới lãnh đạo Trung Quốc đã yêu cầu các quan chức đảm bảo tăng trưởng của nước này vượt xa Mỹ trong năm nay.
Vận may kinh tế có thể đảo ngược nhanh chóng. Vào năm 2020, khi Trung Quốc phục hồi nhanh hơn Mỹ trong đợt bùng phát Covid-19 ban đầu, nền kinh tế Trung Quốc từng được đồn đoán vượt Mỹ sớm hơn dự kiến.
Tuy nhiên, một số nhà kinh tế dường như cũng ít quan ngại trước các mối đe dọa ngắn hạn đối với tăng trưởng của Trung Quốc. Justin Yifu Lin, từng là nhà kinh tế trưởng tại Ngân hàng Thế giới, lập luận rằng quy mô dân số lớn hơn cuối cùng sẽ khiến nền kinh tế Trung Quốc gấp đôi Mỹ.
Tại một diễn đàn ở Bắc Kinh vào tháng 5, ông dự đoán quá trình đó vẫn sẽ tiếp diễn, bất chấp bước lùi gần đây của Trung Quốc.
Giấc mộng khó thành?
Tuy nhiên, các vấn đề về kinh tế tiếp tục tăng lên ở Trung Quốc, một phần là do các lựa chọn chính sách mà Bắc Kinh đã thực hiện để kiềm chế nợ và đại dịch Covid-19.
Lĩnh vực bất động sản vẫn có dấu hiệu chậm lại, trong khi chỉ số theo dõi niềm tin người tiêu dùng đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ vào mùa xuân năm nay. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên thành thị đang ở mức cao kỷ lục.
Trong một báo cáo hồi tháng 3, Viện Lowy, một tổ chức tư vấn của Australia, cho biết họ dự kiến tăng trưởng của Trung Quốc chỉ đạt trung bình khoảng 2-3%/năm trong giai đoạn 2021-2025.
Tuy nhiên, họ cho rằng Trung Quốc vẫn có thể trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới với mức tăng trưởng như vậy.
Một hội chợ việc làm được tổ chức ở Bắc Kinh vào tháng trước, giữa lúc nhiều thanh niên tại đô thị thất nghiệp. Ảnh: AFP.
Báo cáo này nhận định Trung Quốc sẽ không thể thiết lập vị trí dẫn trước quá chênh lệch so với Mỹ. Sự tăng trưởng đó cũng sẽ không đủ để mang lại cho Bắc Kinh bất kỳ lợi thế cạnh tranh đáng kể nào.
Viện Lowy cho rằng việc kinh tế Trung Quốc tiếp tục giảm tốc kể từ khi báo cáo được công bố “ít nhất đã đẩy lùi thời điểm Trung Quốc có thể vượt Mỹ, đồng thời làm tăng thêm khả năng Bắc Kinh sẽ không bao giờ làm được điều đó”.
Khi được đo lường bằng sức mua, Trung Quốc đã vượt qua nền kinh tế Mỹ vào năm 2016, theo số liệu của Ngân hàng Thế giới. Tuy nhiên, khi đo bằng đồng USD, GDP của Trung Quốc chỉ bằng 77% GDP của Mỹ, dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới cho thấy.
Trong báo cáo vào năm ngoái, các nhà nghiên cứu của Capital Economics cho rằng kịch bản khả dĩ nhất là việc nền kinh tế Trung Quốc sẽ mở rộng và đạt khoảng 87% quy mô của Mỹ vào năm 2030, trước khi giảm trở lại 81% vào năm 2050. Nguyên nhân họ đưa ra là số lượng lao động đang giảm dần của Trung Quốc, cùng với nhiều yếu tố khác.
Một số nhà nghiên cứu nhận định khả năng Trung Quốc vượt Mỹ sẽ phụ thuộc vào việc liệu nước này có thay đổi các chính sách kinh tế hay không.
Bert Hofman, Giám đốc Viện Đông Á tại Đại học Quốc gia Singapore, nhận định Trung Quốc có thể vượt Mỹ về quy mô GDP vào năm 2035, nếu nước này tăng tuổi nghỉ hưu, cho phép nhiều lao động nông thôn chuyển đến các thành phố hơn, cũng như thực hiện nhiều biện pháp để nâng cao năng suất.
Tuy nhiên, ông cho biết Trung Quốc sẽ không thể bắt kịp Mỹ nếu các nhà hoạch định chính sách chỉ theo đuổi "những cải cách với quy mô không đủ lớn", hoặc nếu nước này gặp phải khủng hoảng nợ.
Trong khi đó, các nhà kinh tế khác lo ngại rằng việc so sánh quy mô có nguy cơ khơi dậy chủ nghĩa dân tộc và điều này có thể gây bất lợi cho cả hai quốc gia.
“Có quá nhiều người đã quên rằng hai nền kinh tế này có thể bổ sung lợi ích cho nhau”, Andy Rothman, chiến lược gia đầu tư tại Matthews Asia, cho biết.
Ông nhận định kể từ khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc đã tăng hơn 600%.
"Thật là sai lầm khi nhìn nhận quan hệ kinh tế Trung - Mỹ là trò chơi mà sự chiến thắng của người này sẽ là sự thua của người kia", ông Rothman nói.
