Trong phần lớn thập kỷ qua, giá cacao dao động quanh mức 2.500 USD/tấn. Tuy nhiên vào năm 2023, sau vụ thu hoạch kém ở Tây Phi, giá bắt đầu tăng - lên tới 4.200 USD/tấn vào tháng 12, ngưỡng chưa từng bị vượt qua kể từ những năm 1970.
Sau đó, các nhà đầu cơ tài chính bắt đầu đổ xô vào - đặt cược giá sẽ tăng cao hơn nữa. Họ đẩy giá lên trên 6.000 USD/tấn vào tháng 2, 9.000 USD/tấn vào tháng 3 và 11.000 USD/tấn vào giữa tháng 4.
Có thời điểm, hạt cacao có giá trị hơn cả một số kim loại quý và tăng nhanh hơn cả Bitcoin, NPR cho hay.
Kể từ đó, giá đã biến động mạnh, giảm gần 30% chỉ trong hai tuần trước khi tăng trở lại. Đến ngày 9/5, giá cacao ở mức 8.699 USD/tấn.
Các công ty thực phẩm lớn đã phải tăng giá và cảnh báo họ sẽ tiếp tục điều chỉnh nếu giá cacao vẫn không ổn định, theo New York Times.
Điều gì xảy ra với vụ mùa cacao?
Sự kết hợp giữa lượng mưa thấp, bệnh cây trồng và cây già yếu đã dẫn đến vụ mùa đáng thất vọng ở Bờ Biển Ngà và Ghana vào năm 2023.
Hai nước này sản xuất khoảng 2/3 lượng cacao của thế giới nên tình trạng thiếu hụt ảnh hưởng nặng nề đến thị trường toàn cầu.
Tổ chức Cacao Quốc tế gần đây dự báo sản lượng toàn cầu sẽ thiếu hụt 374.000 tấn trong mùa này, tăng so với mức thiếu hụt 74.000 tấn trong mùa trước.
Giá cacao tăng kỷ lục do thu hoạch kém ở Tây Phi gây ra tình trạng thiếu hụt năm thứ 3 liên tiếp. Ảnh: Andrew Caballero-Reynolds/Bloomberg.
Không có cách để khắc phục nhanh chóng điều này. Cây cacao phải mất nhiều năm để ra quả - điều này khiến nông dân không có nhiều động lực để trồng thêm vì họ không biết giá cây trồng sẽ ra sao khi có quả.
Thay vào đó, một số người thích sử dụng đất để trồng cao su hoặc khai thác vàng.
Trong khi sự thiếu hụt sản xuất dẫn đến mức tăng giá ban đầu, sự đầu cơ từ các nhà đầu tư thậm chí đẩy mọi thứ lên “tầm cao mới”.
“Có những yếu tố cơ bản thúc đẩy điều này, nhưng sau đó yếu tố về mặt tài chính càng làm tăng thêm và khiến tình hình trở nên phức tạp hơn”, Judy Ganes, nhà tư vấn hàng hóa cho biết.
Giá cacao toàn cầu được thiết lập như thế nào?
Giống các mặt hàng khác, cacao cũng có nhiều mức giá khác nhau.
Ở Ghana và Bờ Biển Ngà, chính phủ quy định mức giá theo mùa mà nông dân trồng cacao được trả, nhằm bảo vệ họ khỏi sự biến động của giá cả toàn cầu.
Sau khi giá thị trường tăng vọt vào tháng 4, Bộ nông nghiệp Bờ Biển Ngà đã đồng ý tăng mức giá đó lên trong thời gian còn lại của vụ mùa. Tuy nhiên, nó vẫn thấp hơn nhiều so với mức tăng trên thị trường hàng hóa toàn cầu.
Ở những nước khác, nông dân được trả theo giá thị trường.
Tuy nhiên, có "sự tách biệt" giữa giá cacao trên các sàn giao dịch toàn cầu và thực tế tại trang trại.
Một công nhân đưa những quả cacao đã thu hoạch vào máy tại trang trại ở Eunapolis, Brazil. Ảnh: Dado Galdieri/Bloomberg.
Những người mua lớn - như Hershey, Mondelez, và các nhà kinh doanh - có thể giao dịch hợp đồng tương lai trên sàn giao dịch toàn cầu.
Tại đây, các nhà mua và bán đồng ý với một mức giá thì một lượng cacao cố định sẽ được giao tới điểm nhất định trong tương lai.
Yếu tố lớn đằng sau sự tăng vọt giá trong năm nay là các hợp đồng tương lai đó được giải quyết bằng việc giao cacao thực tế. Ngay cả khi sản lượng cacao giảm sút, những người bán các hợp đồng này phải sở hữu một lượng lớn cacao để đảm bảo giao hàng khi hợp đồng đáo hạn.
Điều đó có thể dẫn đến vòng xoáy tăng giá, vì các thương nhân buộc phải mua thêm cacao để bổ sung hàng tồn kho của họ.
Sự tăng giá cũng bắt nguồn từ những vấn đề cơ cấu lâu dài trong sản xuất cacao. Hầu hết người trồng trọt, khoảng 90%, là hộ sản xuất nhỏ và họ có ít sức mạnh thị trường. Họ phải chấp nhận mức giá thấp do những người mua lớn ép giá và nhận được ít hơn 10% giá cuối cùng.
Do vậy, họ có thu nhập thấp và không thể đầu tư vào năng suất tốt hơn hoặc tỷ lệ sản xuất cao hơn. Tình cảnh này kìm hãm nguồn cung.
Paul Joules - nhà phân tích tại Rabobank - nhận định mặc dù giá đã giảm khỏi mức cao nhất nhưng có khả năng chúng vẫn ở mức cao trong một thời gian, “vì các vấn đề mang tính hệ thống sẽ phải mất thời gian mới được giải quyết”.
Điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến những thanh sô cô la?
Phần lớn giá sô cô la đang tăng. Khi Hershey và Mondelez báo cáo doanh thu gần đây, sự biến động về giá là chủ đề được bàn tán sôi nổi.
Những hộp sô cô la Hershey. Ảnh: Angus Mordant/Bloomberg.
Mondelez cho biết họ đã tăng giá khoảng 6% trong 3 tháng đầu năm và Hershey khoảng 5%. Cả hai đều cho biết họ sẽ sẵn sàng đẩy giá lên cao hơn nữa nếu giá cacao vẫn ở mức cao.
Dù vậy, cả hai công ty cho biết lợi nhuận của họ vẫn tăng so với năm trước do người tiêu dùng tiếp tục mua sản phẩm bất chấp giá cả tăng cao.
Luca Zaramella, giám đốc tài chính của Mondelez, nói với các nhà phân tích vào ngày 30/4 rằng thị trường đang “phản ứng thái quá” và có thể nó sẽ tự điều chỉnh vào nửa cuối năm nay.
Tuy nhiên, ông nói thêm trong thời tới, Mondelez có thể bảo vệ lợi nhuận của mình bằng cách cố gắng đảm bảo các đơn đặt hàng cacao lớn hoặc giảm chi phí đầu vào như nguyên liệu.
Một số nhà sản xuất sô cô la lấy nguyên liệu từ tận nguồn cho biết họ đang có trải nghiệm khác.
"Giá cacao cao cấp chưa bao giờ thay đổi", Dan Maloney, người điều hành Sol Cacao, doanh nghiệp sô cô la ở Bronx, nói.
Ông Maloney cho biết ông đã trả từ 9.000 đến 12.000 USD cho một tấn cacao cao cấp mà ông thu được từ các nông dân trên khắp thế giới.
Sol Cacao tính giá cho thanh sô cô la hơn 52 g là 8 USD, trong khi thanh sô cô la Hershey hơn 113 g có giá khoảng 2 USD.
Ông Maloney cho biết ông đưa ra mức giá đó để đảm bảo chất lượng sản phẩm và đối xử có đạo đức với nông dân trong ngành.
"(Các nhà sản xuất lớn) tiếp thị sô cô la như kẹo", ông Maloney nói. "Chúng tôi tiếp thị nó như là sản phẩm sang trọng - một thứ để thưởng thức - giống rượu vang".