Tuần trước, Iran đã phản hồi lại đề xuất “cuối cùng” của Liên minh châu Âu (EU) để tái kích hoạt thỏa thuận năm 2015, còn EU hiện đang tham vấn với Mỹ để có các bước tiếp theo.
Được xem là cơ hội cuối cùng để cứu thỏa thuận, đề xuất trên của EU nhằm hạn chế hoạt động hạt nhân của Iran và đổi lại, Tehran sẽ được nới lỏng các biện pháp trừng phạt bao gồm lệnh trừng phạt đối với ngành dầu khí.
"Cứu cánh" của châu Âu
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nếu thỏa thuận hạt nhân Iran được khôi phục, Tehran có thể tăng công suất khai thác dầu trong vòng vài tháng, nâng nguồn cung lên thêm hàng trăm nghìn thùng dầu mỗi ngày. Điều này sẽ giúp giải toả sự thắt chặt nguồn cung trên thị trường dầu toàn cầu vốn đang chịu xáo trộn lớn sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra.
Khả năng nguồn cung dầu từ Iran có thể tăng trở lại nhanh chóng đã giữ giá dầu thô Brent ở mức dưới 100 USD/thùng trong tháng này.
Giới phân tích nhận định, lệnh cấm nhập khẩu dầu Nga qua đường biển của EU, dự kiến có hiệu lực từ ngày 5/12, càng khiến cho khối này có thêm động lực để đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran, kể cả khi đồng minh Mỹ không còn quá thiết tha.
"Iran có thể tăng sản lượng lên mức 900.000 thùng/ngày trong vòng 3 tháng kể từ khi các lệnh trừng phạt được nới lỏng và có khả năng bơm dầu đạt gần công suất tối đa khoảng 3,7 triệu thùng/ngày trong vòng 6 tháng".
Iman Nasseri, công ty tư vấn năng lượng FGE
“Khi giá đầu WTI ở mức 100 USD, việc hồi sinh thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ giống như một chiến thắng về trung hạn. Tuy nhiên, với giá cả năng lượng và tình hình an ninh hiện tại, thỏa thuận này không còn quá hấp dẫn với Mỹ", bà Helima Croft, giám đốc bộ phận nghiên cứu hàng hóa tại RBC Capital Markets, đánh giá. “Trong khi đó, châu Âu có nhiều động lực hơn để hồi sinh thỏa thuận khi mà châu lục này sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung năng lượng khi các lệnh trừng phạt với Nga có liệu lực vào tháng 12”.
Bà Croft cho biết thêm rằng lệnh trừng phạt dự kiến có hiệu lực ngày 5/12, cùng với lệnh cấm tự nguyện của Đức và Ba Lan với việc nhập khẩu dầu Nga qua đường ống, sẽ ảnh hưởng tới 2 triệu thùng dầu/ngày của Nga.
Đồng quan điểm, bà Vandana Hari, người sáng lập, CEO của công ty phân tích thị trường đầu toàn cầu Vanda Insights, cho rằng EU không có nhiều lựa chọn thay thế nếu thực thi lệnh cấm với tất cả hoạt động nhập khẩu dầu thô Nga bằng đường biển sau ngày 5/12.
"Điều này lý giải vì sao EU tích cực làm trung gian giữa Iran và Mỹ trong nỗ lực khôi phục thỏa thuận hạt nhân”, bà Hari nhận định với Nikkei Asia. "Thêm 1 triệu thùng của Iran hoặc nhiều hơn mỗi ngày sẽ là một sự giải tỏa cho khối này. Nhưng nếu thỏa thuận không được khôi phục, EU có thể phải tính tới chuyện trì hoãn việc thực hiện đầy đủ lệnh cấm hoặc nhắm mắt chấp nhận nhập sản phẩm dầu tinh chế từ các quốc gia khác mà trong thành phần có thể bao gồm dầu thô Nga”.
"Không nên đặt quá nhiều kỳ vọng"
Tuy nhiên, một số nhà phân tích cảnh báo rằng kể cả khi thỏa thuận hạt nhân Iran được khôi phục, việc này có thể không giúp giải tỏa đáng kể cho các nước nhập khẩu đang khát dầu.
"Cần lưu ý rằng không quốc gia nào có thể thay thế hoàn toàn Nga trên thị trường năng lượng toàn cầu", ông Umud Shokri, cố vấn chính sách đối ngoại và nhà chiến lược về năng lượng tại công ty tư vấn về rủi ro địa chính trị Gulf State Analytics, nói. "Nếu thỏa thuận hạt nhân đạt được, sự trở lại của Iran sẽ có tác động tạm thời bởi vì hiện tại một phần dầu mỏ Iran vẫn đang có mặt trên thị trường”.
Ông Shokri cũng chỉ ra một lý do nữa để không đặt quá nhiều kỳ vọng vào sự hồi sinh của thỏa thuận này.
"Chúng ta không nên quên rằng quan hệ giữa Tehran và Moscow vẫn đang tốt đẹp và Iran sẽ không muốn thách thức lợi ích của Nga trên thị trường năng lượng", vị chuyên gia nói thêm.
Diễn biến giá dầu Brent trong vòng 1 năm qua. Vào khoảng 11h00 ngày 22/8 (giờ Việt Nam) giá dầu thô Brent giao dịch ở mức 95,52 USD/thùng - Nguồn: Investing.com
Bà Croft của RBC cũng cho rằng trong tương lai gần cũng khó có sự đột phá đối với thỏa thuận hạt nhân trên.
Dù vậy, nhiều chuyên gia khác nhận định nếu đạt được thỏa thuận, ngành công nghiệp dầu mỏ của Iran có thể nhanh chóng đáp ứng nhu cầu.
"Iran có thể tăng sản lượng lên tới 900.000 thùng/ngày trong vòng 3 tháng kể từ khi các lệnh trừng phạt được nới lỏng và có khả năng bơm dầu đạt gần công suất tối đa khoảng 3,7 triệu thùng/ngày trong vòng 6 tháng", ông Iman Nasseri, giám đốc điều hành công ty tư vấn năng lượng FGE, nhận định.
Theo ông Nasseri, trong bối cảnh nhu cầu nhiên liệu đang phục hồi từ đại dịch, nhiều quốc gia từ chối mua dầu Nga và hầu hết các nước thành viên OPEC + đang gặp khó khăn trong việc tăng sản lượng, các quốc gia khác sẽ hoan nghênh nguồn cung bổ sung từ Iran.
