Nhiều tổng giám đốc (CEO) doanh nghiệp, nhà đầu tư và chuyên gia kinh tế đã dự báo năm nay sẽ là năm kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái.
Cơ sở cho dự báo này là việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), thông qua việc cắt giảm lãi suất để chống lạm phát, sẽ khiến nền kinh tế sụt tốc. Trong kịch bản suy thoái kinh tế, doanh nghiệp sẽ sa thải hàng loạt và người tiêu dùng sẽ mạnh tay cắt giảm chi tiêu.
Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, các nhà dự báo lại cho rằng suy thoái kinh tế Mỹ khó xảy ra trong năm nay, vì một lý do rất đơn giản: thị trường việc làm của Mỹ đang quá mạnh.
Sức mạnh của thị trường việc làm
Hoạt động tuyển dụng ở Mỹ bất ngờ tăng tốc trong tháng 5, với số lượng việc làm mới được tạo ra là 339.000 công việc. Con số này không chỉ lớn hơn bất kỳ dự báo nào, mà còn là số việc làm mới hàng tháng lớn nhất kể từ năm 2019 - một năm rất mạnh của thị trường việc làm ở Mỹ.
“Nền kinh tế này vững vàng một cách đáng ngạc nhiên, bất chấp tất cả những khó khăn như cuộc khủng hoảng ngân hàng, lãi suất tăng và cuộc khủng hoảng trần nợ”, nhà kinh tế trưởng Mark Zandi của công ty phân tích Moody’s Analytics nhận định với hãng tin CNN. Ônh Zandi đang trở nên tin tưởng hơn rằng 2023 sẽ không phải là một năm mà kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái.
“Đối với năm nay, xét tới số lượng việc làm, thật khó để cho là suy thoái sẽ xảy ra. Khả năng suy thoái trong năm nay đang ngày càng giảm xuống. Nhiều nhà kinh tế học đã dự báo suy thoái trong năm nay giờ đang bắt buộc phải lùi dự báo đó lại sang một thời điểm xa hơn trong tương lai”, ông Zandi phát biểu.
Dù vậy, cũng cần phải nói thêm rằng mọi thứ có thể xấu đi một cách rất nhanh chóng và bất ngờ trong nền kinh tế, đặc biệt là ở thị trường lao động, dẫn tới một cuộc suy thoái bắt đầu trong năm nay.
“Tuy nhiên, không còn nhiều thời gian để một cuộc suy thoái có thể xảy ra trong năm nay”, giáo sư kinh tế Justin Wolfers thuộc Đại học Michigan phát biểu. “Kinh tế Mỹ chưa bao giờ suy thoái khi mà thị trường việc làm lại mạnh như bây giờ. Sẽ là kỳ cục nếu nói đến suy thoái vào một thời điểm mà công ăn việc làm đang được tạo ra với tốc độ như hiện nay”.
Không chỉ khu vực phi nông nghiệp của nền kinh tế Mỹ có 339.000 công việc mới trong tháng 5, mà số liệu điều chỉnh còn cho thấy lượng việc làm mới của 2 tháng trước đó cao hơn nhiều so với lần công bố đầu tiên. Báo cáo của Bộ Lao động Mỹ cho thấy khu vực phi nông nghiệp có 217.000 công việc mới trong tháng 3 và 294.000 công việc mới trong tháng 4.
Những con số này tạo ra một khoảng cách rất lớn so với những dự báo được đưa ra cách đây chưa lâu. Mùa thu năm ngoái, ngân hàng Bank of America (BOA) cảnh báo số lượng việc làm mới sẽ bắt đầu giảm sút từ đầu năm 2023, dẫn tới mất khoảng 175.000 công việc trong quý 1, và tiếp tục suy giảm trong phần lớn thời gian của năm.
Những tín hiệu trái chiều
Trên thực tế, nhiều công ty Mỹ đã và đang cắt giảm việc làm, nhất là trong lĩnh vực công nghệ và truyền thông. Số công việc bị cắt giảm theo như được công bố từ đầu năm đến nay đã tăng gấp 4 lần so với cùng kỳ năm ngoái - theo công ty Challenger, Gray & Christmas. Tuy nhiên, các chỉ số kinh tế phản ánh rằng nhiều người bị sa thải đã nhanh chóng tìm được việc làm mới.
Báo cáo việc làm tháng 5 mà Bộ Lao động Mỹ công bố vào hôm thứ Sáu tuần trước cho thấy một số tín hiệu trái chiều: số lượng việc làm mới vượt xa kỳ vọng, nhưng tỷ lệ thất nghiệp lại tăng thêm 0,3 điểm phần trăm so với tháng trước đó.
Tuy vậy, ông Wolfers lưu ý rằng tỷ lệ thất nghiệp bình quân hàng tháng của 3 tháng gần nhất vẫn ở mức siêu thấp 3,5%. Vị chuyên gia miêu tả thị trường việc làm là “thực sự tốt” và cho rằng báo cáo việc làm mới nhất tiếp tục phủ nhận quan điểm cho rằng nền kinh tế Mỹ đang ở trong một cuộc suy thoái - điều mà nhiều người Mỹ tin là như vậy. Trong một cuộc khảo sát hồi tháng 5 của CNN, 76% người trả lời cho rằng nền kinh tế Mỹ đang trong tình trạng xấu.
“Chúng ta đang không suy thoái. Mọi người đã tin rằng kinh tế Mỹ suy thoái trong 2 năm qua. Tất cả đều nhầm. Việc làm đang tăng trưởng mạnh mẽ. Các dữ liệu về điều đó là quá rõ ràng, chẳng có suy thoái nào cả”, ông Wolfers phát biểu.
Kịch bản “không hạ cánh”
Tuy nhiên, câu chuyện hoàn toàn có thể thay đổi chỉ sau vài tháng. Rủi ro xảy ra một cuộc suy thoái kinh tế trong trung hạn là khá lớn, và ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy người tiêu dùng ở Mỹ đang cảm nhận “nỗi đau” tài chính sau 2 năm lạm phát cao.
Tập đoàn bán lẻ giá rẻ Dollar General đã cắt giảm dự báo kết quả kinh doanh của năm nay và cảnh báo rằng khách hàng đang buộc phải “dựa nhiều hơn vào ngân hàng thực phẩm, thẻ tiết kiệm và thẻ tín dụng”. Hãng bán lẻ Macy's cũng hạ triển vọng kết quả kinh doanh năm 2023 vì sự giảm tốc của nhu cầu. Các nhà nghiên cứu của Fed đã phát hiện ra rằng các khoản nợ mua ô tô quá hạn đang gia tăng, vượt qua mức trước Covid.
Một vấn đề khác là cuộc chiến chống lạm phát của Fed đang tác động tiêu cực đến nền kinh tế với một độ trễ. Điều đó có nghĩa là toàn bộ hiệu ứng của đợt tăng lãi suất mạnh nhất trong 4thập kỷ có thể vẫn chưa được thể hiện rõ. Sự thiếu rõ ràng này làm tăng nguy cơ Fed lạm dụng việc tăng lãi suất, thậm chí là đã lạm dụng rồi.
Chuyên gia Zandi nhận thấy khả năng xảy ra suy thoái trong năm nay là hơn 30%, nhưng khả năng đó tăng lên mức cao 50% vào năm 2024.
Tuy nhiên, không một dữ liệu nào trong các báo cáo việc làm mới nhất báo hiệu một cuộc suy thoái đang diễn ra hoặc sắp xảy ra. “Miễn là tiếp tục tạo ra trên 200.000 việc làm mỗi tháng, nền kinh tế này sẽ không rơi vào suy thoái,” Joe Brusuelas, nhà kinh tế trưởng tại công ty RSM, viết trong một báo cáo. Ngân hàng đầu tư Morgan Stanley dường như cũng đồng tình với quan điểm này, với một báo cáo nhận định rằng tình hình việc làm tháng 5 “tiếp tục cho thấy nền kinh tế đang hạ cánh mềm” - một thuật ngữ của Fed chỉ việc tăng lãi suất mà không gây ra suy thoái.
Ông Wolfers, giáo sư Đại học Michigan, cho rằng nguy cơ hạ cánh cứng “có vẻ khá xa vời”.
Tuy nhiên, thị trường việc làm thắt chặt vẫn duy trì một kịch bản “không hạ cánh”: Đó là khi nền kinh tế tăng trưởng nhanh đến mức Fed phải thắt chặt hơn nữa, đặt ra nguy cơ suy thoái kinh tế. Nhưng một kịch bản như vậy sẽ mất thời gian để trở thành hiện thực, nên chỉ có thể là một vấn đề của năm 2024.
