Điều này không có gì đáng ngạc nhiên vì những nước như Trung Quốc và Australia là những nước không giấu giếm việc phụ thuộc vào than đá, nhưng đáng lo ngại hơn khi đến từ các quốc gia châu Âu vừa tuyên bố mục tiêu loại bỏ than đá vào giữa thập kỷ trước.
Số liệu sản xuất, nhập khẩu và xuất khẩu than tăng trong mùa hè này cho thấy thế giới vẫn còn “nghiện” than. Nhập khẩu than của Trung Quốc đã tăng vào mùa hè này khi nước này chọn mua nguồn cung giảm giá của Nga sau khi châu Âu và Mỹ rời xa năng lượng của Nga. Trong tháng 7, Trung Quốc đã nhập khẩu than từ Nga nhiều hơn 15% so với năm trước, ước tính khoảng 7,42 triệu tấn, trở thành mức nhập khẩu cao nhất trong 5 năm.
Nhiều người kỳ vọng Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng nhập khẩu than giá rẻ của Nga vì nước này dự trữ nguồn cung cho những tháng mùa đông. Nhu cầu than của nước này đã tăng vào mùa hè này khi Trung Quốc phải đối mặt với đợt nắng nóng kỷ lục.
Khi cuộc chiến xảy ra ở Ukraine đã dẫn đến việc Mỹ và EU áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với năng lượng của Nga, Nga đã giảm giá đáng kể đối với dầu, khí đốt và than của nước này để thu hút các thị trường thay thế. Than nhiệt của Nga giao dịch ở mức 150 USD/tấn vào cuối tháng 7, thấp hơn đáng kể so với nguồn cung từ cảng Newcastle của Australia, vốn có giá khoảng 210 USD/tấn loại hình giao hàng qua tàu (FOB). Không chỉ nhập khẩu than của Trung Quốc từ Nga tăng trong những tháng gần đây mà mức sản xuất của nước này cũng vậy.
Theo dữ liệu từ Cục Thống kê quốc gia, Trung Quốc đã khai thác 2,19 tỷ tấn than từ tháng 1 đến tháng 6, tăng 11% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi nhiều người lo lắng rằng sự phụ thuộc vào than này sẽ tác động tiêu cực đến mục tiêu khử cacbon của Trung Quốc, các chuyên gia trong lĩnh vực này tin rằng Trung Quốc vẫn đang có mục tiêu ngừng mở rộng thị trường trong vòng vài năm tới, với việc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, tuyên bố kiểm soát chặt chẽ than đối với giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025).
Cũng như Trung Quốc, Australia cũng đã chứng kiến sự tăng trưởng trong thị trường than của mình. Các kho dự trữ than của Australia đã tăng khoảng 150%, đạt 5,47 USD, kể từ khi bắt đầu cuộc chiến ở Ukraine. Nhà sản xuất than của Australia là Whitehaven đã chứng kiến cổ phiếu của mình tăng 200% kể từ tháng 1. Mặc dù các nhà phân tích lo lắng rằng cổ phiếu này có tính đầu cơ cao.
Peter Chilton, một nhà phân tích chứng khoán, giải thích: Đó là một công ty tốt nhưng có rất nhiều sự tăng giá cổ phiếu, điều này không bền vững. Bất chấp khoảng cách, nhiều cường quốc châu Âu hiện đang quay sang Australia để lấp đầy khoảng trống do các lệnh trừng phạt đối với than của Nga. Ngoài ra, Australia tiếp tục cung cấp than cho một số nước châu Á.
Các nhà sản xuất than lớn khác của Australia là New Hope, Terracom và Yancoal, cũng đã chứng kiến sự gia tăng giá cổ phiếu của họ trong những tháng gần đây. Điều này đã gây sốc cho nhiều nhà phân tích, những người đang kỳ vọng cổ phiếu than sẽ giảm sau sự gia tăng số lượng cam kết về khí hậu của các chính phủ trên toàn thế giới sau hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP26 vào tháng 11 năm ngoái.
Nhưng không chỉ các quốc gia sản xuất than truyền thống đang phụ thuộc vào than, mà nhiều cường quốc châu Âu dường như đang quay trở lại những lời hứa về khí hậu của họ bằng cách tăng nhu cầu than một lần nữa trong bối cảnh khan hiếm và giá cả tăng cao.
Trong một báo cáo của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), được công bố vào tháng trước, tổ chức này cảnh báo rằng nhu cầu than toàn cầu một lần nữa có thể đạt mức cao nhất mọi thời đại, với EU tiêu thụ ước tính tăng 7%, tăng 14% vào năm 2021. Nhiều quốc gia châu Âu hiện đang kỳ vọng sẽ tiếp tục sử dụng than ở mức độ cao cho đến ít nhất là năm 2023, vì họ phải đối mặt với tình trạng thiếu khí đốt và chi phí năng lượng tăng.
Tại Đức, giám đốc tài chính của Công ty năng lượng RWE, Michael Muller, nói rằng công ty sẽ tiếp tục đốt nhiều than hơn trong ngắn hạn để đáp ứng nhu cầu năng lượng của đất nước khi nước này phải đối mặt với tình trạng thiếu khí đốt trầm trọng. Đức đã cho vận hành lại một số nhà máy nhiệt điện than và RWE dự kiến sẽ thúc đẩy sản xuất hơn nữa.
Trong khi đó, tại Vương quốc Anh, nơi đã cam kết đóng cửa tất cả các nhà máy than của mình sớm hơn một năm so với dự đoán vào năm 2024, các công ty năng lượng hiện đang được yêu cầu tăng cường sản xuất than để giúp nước này tránh mất điện trong những tháng mùa đông. Việc đóng cửa một nhà máy nhiệt điện than ở Nottinghamshire hiện sẽ bị trì hoãn và một số nhà máy khác sẽ ở chế độ chờ để cung cấp thêm điện cho lưới điện Quốc gia nếu được yêu cầu.
Hiện tại, sự chậm trễ không đe dọa đến mục tiêu năm 2024 của Vương quốc Anh, nhưng nếu châu Âu thấy tình trạng thiếu năng lượng và giá cao tiếp tục trong năm tới, điều này có thể sớm thay đổi. Khi các quốc gia sản xuất than truyền thống tiếp tục phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch, một số quốc gia châu Âu cũng đang tăng cường sử dụng than do thiếu hụt năng lượng.
Cuộc chiến ở Ukraine và điều kiện thời tiết khắc nghiệt trên khắp châu Âu vào mùa hè này đã chứng kiến các cường quốc trước đây cam kết nhanh chóng rời bỏ than đá để một lần nữa phụ thuộc vào các nhà máy nhiệt điện than.
