Sau những cam kết mạnh mẽ tại COP26 và mới đây nhất là COP27, mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0, Chính phủ đã điều chỉnh quan điểm phát triển nguồn điện từ Quy hoạch điện VII sang phương án chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ hơn trong Quy hoạch điện VIII.
Đánh giá trong báo cáo mới nhất về ngành điện, các chuyên gia phân tích tại Công ty CP Chứng khoán VNDirect cho rằng việc Quy hoạch điện VIII chính thức được phê duyệt sẽ mở ra chương mới cho ngành điện Việt Nam khi phương án chuyển đổi xanh trở nên mạnh mẽ hơn.
Cụ thể, Quy hoạch điện VIII chính thức loại bỏ khoảng 13.220 MW điện than, cơ bản đánh dấu hồi kết sớm cho nguồn điện này. Dự kiến điện than đạt tăng trưởng kép ở mức thấp 2% giai đoạn 2021-2030, sau đó giảm về 1% giai đoạn 2030-2050, chiếm lần lượt 19% và 4% tổng công suất nguồn điện.
Trong khi đó, nguồn điện khí sẽ là mũi nhọn trong kế hoạch phát triển của Việt Nam giai đoạn 2021-2030 với tăng trưởng kép đạt 26%, chiếm 27% tổng công suất nguồn điện. Trong giai đoạn 2030-2050, phát triển điện khí sẽ chậm lại đạt 4%, chiếm 15% tổng công suất.
Dự kiến điện gió sẽ là mục tiêu phát triển hàng đầu trong cả ngắn và dài hạn. Trong đó, điện gió trên bờ sẽ tăng trưởng kép 25% trong giai đoạn 2021-2030 và 6% giai đoạn 2030-2050, chiếm lần lượt 14% và 13% tổng công suất giai đoạn này.
Bên cạnh đó, dự kiến Việt Nam sẽ phát triển 6.000 MW điện gió ngoài khơi đầu tiên từ nay đến năm 2030, sau đó sẽ tăng trưởng mạnh mẽ 15% trong giai đoạn 2030-2050, chiếm 16% tổng công suất nguồn điện.
Điện mặt trời dự kiến hạn chế phát triển hơn, sau giai đoạn tăng trưởng ồ ạt 2020-2021. Tuy nhiên, Chính phủ vẫn khuyến khích phát triển điện mặt trời cho mục đích tự tiêu thụ. Theo đó, công suất điện mặt trời có thể tăng khiêm tốn trong giai đoạn 2021-2030 sau đó tăng mạnh 13% từ giai đoạn 2030-2050, chiếm 33% tổng công suất.
Quy hoạch điện VIII ưu tiên phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất điện. Nguồn: VNDirect.
Loạt doanh nghiệp hưởng lợi từ chính sách mới
Các chuyên gia phân tích tại VNDirect cho rằng việc ban hành Quy hoạch điện VIII đã làm rõ hơn bức tranh ngành điện trong thời gian tới, đồng thời mở ra cơ hội tăng trưởng tươi sáng cho các doanh nghiệp nhóm ngành này.
Các doanh nghiệp lĩnh vực xây lắp hạ tầng điện sẽ được hưởng lợi rõ ràng nhất nhờ khối lượng công việc khá cao trong kế hoạch của Quy hoạch điện VIII, đặc biệt trong các nhóm ngành điện khí và năng lượng tái tạo.
Theo đó, nhóm ngành xây lắp điện bao gồm đường dây, trạm biến áp cũng sẽ ghi nhận mức tăng tương ứng nhằm đảm bảo khả năng hấp thụ và tính hiệu quả của hệ thống.
Tuy nhiên, đối với nhóm năng lượng tái tạo, chính sách giá mới là yếu tố làm rõ ràng hơn triển vọng của nhóm ngành này, nhưng hiện vẫn chưa rõ ngày ban hành.
Theo VNDirect, một số doanh nghiệp niêm yết nổi bật trong nhóm xây lắp hạ tầng điện bao gồm PC1, FCN, TV2 sẽ được hưởng lợi sớm nhất từ luận điểm này.
Trong dài hạn, Tổng công ty dịch vụ kỹ thuật dầu khí Việt Nam (PVS) dự kiến cũng được hưởng lợi do tham gia vào lĩnh vực xây lắp điện gió ngoài khơi, với kinh nghiệm trong những dự án gần đây như Thăng Long, La Gàn.
Các doanh nghiệp điện khí nói chung và điện khí hóa lỏng LNG nói riêng có triển vọng tăng trưởng do sở hữu dự án đã được phê duyệt trong quy hoạch điện gồm Dự án Nhơn Trạch 3, 4 của Tổng công ty điện lực dầu khí Việt Nam (POW); Dự án LNG Long Sơn của CTCP Kinh doanh LPG Việt Nam (PGV) và TV2; Dự án Ô Môn 3, 4 của Tổng công ty phát điện 2 (GE2).
Tổng Công ty Khí Việt Nam (GAS) cũng sẽ được hưởng lợi từ luận điểm này do tham gia vào chuỗi điện khí LNG với việc phát triển các dự án kho cảng LNG.
Quy hoạch điện VIII cũng thúc đẩy tiến độ các dự án mỏ khí tỷ USD vốn bị đình trệ lâu nay như Lô B, Cá Voi Xanh trong những năm tới nhằm đảm bảo nguồn khí trong nước và giảm phụ thuộc vào việc nhập khẩu LNG cho phát điện tại Việt Nam.
Một số doanh nghiệp đầu ngành năng lượng tái tạo sẽ có lợi thế trong giai đoạn phát triển tiếp theo của nhóm ngành này. Nguồn: VNDirect.
Cần nguồn vốn hơn 600 tỷ USD
Theo các chuyên gia phân tích, tỷ trọng của điện than giảm mạnh và tỷ trọng các ngành điện khí, điện năng lượng tái tạo gia tăng, Quy hoạch điện VIII sẽ cắt giảm đáng kể việc phụ thuộc vào nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch, giảm thiểu gánh nặng nhập khẩu điện.
Tuy nhiên, với kịch bản chuyển đổi mạnh mẽ, áp lực tài chính sẽ lớn hơn bởi việc phát triển các nguồn điện giá cao như điện khí, điện năng lượng tái tạo.
VNDirect nhận định tổng mức đầu tư cho nguồn điện dự kiến đạt 114 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2030, phân bổ chủ yếu cho điện khí (30%) và điện gió (35%). Nhiệt điện than trong giai đoạn này cũng chiếm một phần không nhỏ khoảng 15% tổng nhu cầu vốn.
Giai đoạn 2030-2050, tổng nhu cầu vốn sẽ tăng mạnh và đạt khoảng 495 tỷ USD, trong đó nhu cầu vốn cho điện gió chiếm phần lớn (63%) và sau đó là điện mặt trời (18%).
Mặt khác, nhu cầu phát triển lưới điện dự kiến chiếm khoảng 11% tổng nhu cầu vốn ngành điện trong giai đoạn 2021-2030 và 7% giai đoạn 2031-2050.
''Quy hoạch điện VIII đã đưa ra được một phương án đủ và xanh, tuy nhiên có thể khó thực hiện hơn Quy hoạch điện VII điều chỉnh do tỷ trọng lớn của nhóm điện khí và điện gió, trong khi các công nghệ nhiên liệu thay thế như hydro, ammoniac cho các nhà máy nhiệt điện vẫn trong giai đoạn nghiên cứu, chưa hiệu quả để đưa ra thị trường'', chuyên gia phân tích của VNDirect nhận định.
