Bộ Giao thông vận tải vừa nhận được kiến nghị của cử tri tỉnh Khánh Hòa kiến nghị bộ nghiên cứu đẩy mạnh vận tải hàng hóa qua đường thủy và đường sắt để tiết kiệm chi phí và đảm bảo an toàn giao thông trên các tuyến đường bộ, bởi hiện nay, Quốc lộ 1A thường xuyên xuống cấp do xe quá khổ, quá tải vận chuyển hàng hóa.
Trong khi đó, nước ta có lợi thế hiếm có về bờ biển, kênh tự nhiên và hệ thống đường sắt nhưng lại chưa khai phá hết tiềm năng.
Sẽ giảm đầu tư công cho đường bộ và tăng các lĩnh vực khác
Trả lời kiến nghị cử tri tỉnh Khánh Hòa, Bộ Giao thông vận tải, thừa nhận trong thời kỳ đổi mới, nền kinh tế đất nước ta phát triển mạnh mẽ, lưu lượng hàng hóa vận chuyển theo đó cũng tăng lên đột biến. Tuy nhiên, giai đoạn này hệ thống giao thông chưa phát triển tương xứng. Việc vận chuyển hàng hóa, hành khách từ Bắc vào Nam chủ yếu thông qua con đường huyết mạch là Quốc lộ 1A và hệ thống đường sắt cũ kỹ, lạc hậu.
Những năm gần đây, đặc biệt là trong hơn 10 năm qua, sự phát triển nhanh về hệ thống đường bộ trên cả nước đã thỏa mãn tốt hơn nhu cầu đi lại, vận chuyển hàng hóa của xã hội.
"Tuy nhiên, vận tải hành khách và hàng hóa ở Việt Nam rơi vào tình trạng phụ thuộc quá mức vào đường bộ do tính linh hoạt và tiết kiệm được thời gian so với các phương thức vận tải khác gây nên áp lực lên hạ tầng giao thông, ảnh hưởng đến an toàn giao thông và chất lượng công trình giao thông đường bộ", Bộ Giao thông vận tải nhấn mạnh.
Tính chung năm 2022, số liệu Tổng cục Thống kê cho thấy vận chuyển hành khách đạt 4,4 triệu, tăng tới 205,6% so với cùng kỳ nhưng thị phần giảm còn 0,12%; còn vận chuyển hàng hoá đạt 5,7 triệu tấn, giữ đà tăng 0,9%, với thị phần đảm nhận là 0,28%.
Trong khi đó, đường thuỷ chiếm tỷ trọng lần lượt khoảng 6,7% và gần 20% về vận chuyển hành khách và vận chuyển hàng hoá.
Còn đường bộ vẫn chiếm áp đảo, với tỷ trọng lần lượt khoảng 91,7% và 74,4% về vận chuyển hành khách và vận chuyển hàng hoá.
Trong khi đó, Việt Nam có lợi thế bờ biển dài, nằm trên các hành lang vận tải biển quan trọng là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế biển, cảng biển.
Cùng với đó, nhiều trung tâm kinh tế lớn, các khu kinh tế, khu công nghiệp, các thành phố lớn… được đầu tư, phát triển dọc theo bờ biển, phát triển tập trung trên một số hành lang vận tải chính, đặc biệt là hành lang trục dọc Bắc Nam.
Nhận thấy tầm quan trọng của hệ thống giao thông đường thủy và đường sắt để giảm tải cho đường bộ, trong thời gian vừa qua Bộ Giao thông vận tải đã tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ 5 quy hoạch cho các chuyên ngành.
Hiện đã ban hành 4/5 quy hoạch chuyên ngành quốc gia về đường bộ, hàng hải, đường sắt và đường thủy nội địa. Quy hoạch 5 lĩnh vực của ngành giao thông vận tải đưa ra nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó biện pháp mạnh cần thực hiện là điều chỉnh giảm đầu tư công cho đường bộ và tăng cho các lĩnh vực khác với những công trình mang tính đột phá, lan tỏa.
Trong quá trình thực hiện sẽ ưu tiên để hình thành hệ thống giao thông kết nối giữa các lĩnh vực, qua đó giúp giảm chi phí logistics.
Ưu tiên 6 dự án đầu tư công, khuyến khích phát triển cụm cảng
Thông tin cụ thể hơn về từng lĩnh vực, đối với lĩnh vực đường thủy nội địa, Bộ Giao thông vận tải, cho hay với Quyết định số 21/2022/QĐ-TTg ngày 9/11/2022 của Chính phủ về cơ chế chính sách khuyến khích phát triển giao thông vận tải đường thủy nội địa; Chỉ thị số 37/CT-TTg ngày 29/10/2020 của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy phát triển vận tải thủy nội địa và vận tải ven biển bằng phương tiện thủy nội địa; Quyết định số 1269/QĐ-TTg ngày 19/10/2022 về Ban hành Kế hoạch, chính sách, giải pháp thực hiện Quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quyết định số 1829/QĐ-TTg ngày 31/10/2021 về Phê duyệt Quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050... góp phần quan trọng để phát triển, đẩy mạnh vận tải thủy.
Theo đó, có 6 dự án ưu tiên sử dụng vốn ngân sách giai đoạn 2021-2030 gồm: nâng cấp tuyến vận tải thủy sông Đuống (cầu đường sắt Đuống); dự án WB6 - giai đoạn bổ sung vốn (kênh nối Đáy - Ninh Cơ); dự án nâng cấp tuyến Quảng Ninh - Hải Phòng - Thái Bình - Nam Định - Ninh Bình qua sông Luộc (hành lang đường thủy số 2); nâng cấp tuyến vận tải thủy Việt Trì - Yên Bái (sông Hồng); nâng cấp tuyến vận tải thủy Vạn Gia - Ka Long; nâng cao tĩnh không các cầu đường bộ, đường sắt cắt qua tuyến đường thủy nội địa quốc gia - giai đoạn 1 (khu vực phía Bắc).
Cùng với đó, phát triển kết cấu hạ tầng, kết nối với cảng biển cửa ngõ, cảng biển quan trọng của các vùng kinh tế trọng điểm, cảng cạn (ICD), đẩy mạnh phát triển các tuyến vận tải container, tuyến vận tải sông biển (VR-SB), phát triển đội tàu chuyên dùng như: container, lái mũi, cabin nâng hạ, sà lan khớp nối mềm…, đưa tàu trọng tải lớn vào sâu trong nội địa.
Bộ Giao thông vận tải cũng nghiên cứu phát triển phương tiện thủy nội địa chuyên dùng, chở container phù hợp với đặc thù kết cấu hạ tầng về luồng tuyến, tĩnh không cầu… đường thủy nội địa theo từng khu vực và tuyến vận tải ven biển.
Đồng thời, "khuyến khích, hỗ trợ đầu tư phát triển hệ thống cảng theo cụm, kết nối thuận lợi tối đa với đường bộ, cảng cạn, tạo điều kiện hình thành các cảng đầu mối có quy mô lớn có công nghệ bốc xếp hiện đại, tiến tới hình thành các trung tâm logistics đường thủy nội địa và tham gia vận tải đa phương thức", Bộ Giao thông vận tải nhấn mạnh.
Thời gian tới, Bộ Giao thông vận tải sẽ tập trung triển khai, cụ thể hóa 9 hành lang vận tải thủy trong quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa để khai thác lợi thế đường thủy nội địa đồng thời sẽ ban hành các cơ chế, chính sách để phát triển vận tải ven bờ biển một cách tốt nhất.
Đồng thời, các phương thức vận tải cần được tăng cường kết nối, phát triển hợp lý, phát huy tối đa vận tải đa phương thức và dịch vụ logistics.
Bộ Giao thông vận tải cũng kêu gọi đầu tư phát triển các cảng thủy nội địa khai thác hàng container có chức năng đầu mối, tại khu vực phía Bắc và Đồng bằng sông Cửu Long với cơ sở vật chất, trang thiết bị bốc xếp đồng bộ, hiện đại nhằm gia tăng nhanh thị phần vận tải container bằng đường thủy nội địa.
Trong đó, ưu tiên kết nối đường thủy nội địa với cảng biển trên cơ sở đầu tư xây dựng bến thủy nội địa, bến phao neo trong vùng nước cảng biển tại Hải Phòng, Nghi Sơn; Bà Rịa - Vũng Tàu; Thành phố Hồ Chí Minh… nhằm khai thác hiệu quả hạ tầng cảng biển tại khu vực, giảm thiểu tình trạng phương tiện thủy nội địa phải chờ làm hàng, bốc xếp hàng hóa do thiếu cảng, bến.
Từ đó, tạo điều kiện kết nối tốt các cảng biển với các khu vực hậu phương, vùng sản xuất hàng hóa tập trung trong nội địa bằng đường thủy nội địa.
Tăng vốn đầu tư trung hạn cho dự án đường sắt lớn
Một lĩnh vực quan trọng khác để chia sẻ với vận tải đường bộ là đường sắt. Bộ Giao thông vận tải đã đề xuất tăng vốn đầu tư công trung hạn, ưu tiên đầu tư nhiều dự án đường sắt lớn để kết nối, giảm chi phí logistics giai đoạn 2021 - 2025.
Với Quy hoạch mạng lưới đường sắt giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 không chỉ cải tạo đường sắt hiện hữu mà còn xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đường sắt kết nối để khai thác tốt vận tải hàng hóa, hành khách một cách tốt nhất.
Danh mục dự án được ưu tiên là những dự án có tính kết nối, gồm đường sắt quốc gia khu vực Hải Phòng với cảng Lạch Huyện; kết nối khổ đường sắt giữa Việt Nam - Trung Quốc khu vực biên giới Lào Cai - Hà Khẩu; xây dựng tuyến đường sắt từ Trảng Bom (Đồng Nai) đến cảng Cái Mép - Thị Vải.
Nhờ đó, vận tải đường sắt từng bước được nâng cao theo hướng hiện đại, chi phí hợp lý, nhanh, an toàn, bảo vệ môi trường, tiết kiệm chi phí xã hội; đảm nhận vận tải hàng hóa khối lượng lớn đường dài và trung bình, vận tải hành khách đường dài, liên tỉnh; từng bước hình thành vận tải hành khách công cộng tại các thành phố lớn đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Trong thời gian tới, Bộ Giao thông vận tải sẽ tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, đơn vị triển khai các giải pháp tái cơ cấu thị phần vận tải theo hướng giảm vận tải đường bộ, tăng thị phần vận tải đường thủy nội địa và đường sắt.
