Giữa tháng 1/2022, Thủ tướng Anh Rishi Sunak ba lần di chuyển bằng máy bay riêng chỉ trong 10 ngày, Guardian cho biết. Các điểm đến của ông Sunak bao gồm Blackpool, nơi ông có thể tới trong ba giờ bằng tàu hỏa, và Leeds, nơi chỉ cách London hai giờ rưỡi ngồi tàu.
Hành động của ông Sunak đã nhận về nhiều chỉ trích, bao gồm cả trong chính Công đảng cầm quyền. Ông ấy cư xử “như một ngôi sao hạng A” khi “bay quanh đất nước bằng tiền của người nộp thuế”, một người phát ngôn của Công đảng nói, theo Evening Standard.
Dịch vụ máy bay riêng đã đem lại sự thuận tiện cho các hành khách cần di chuyển nhanh chóng và riêng tư. Dù vậy, ngành công nghiệp này cũng bị chỉ trích do lượng phát thải carbon lớn gấp nhiều lần các hình thức giao thông vận tải khác.
Tiện lợi, nhưng kèm theo cái giá về môi trường
Xét theo đầu người, di chuyển bằng máy bay riêng gây phát thải gấp 14 lần máy bay thương mại và gấp 50 lần tàu hỏa, theo một báo cáo của tổ chức vận động Transport & Environment có trụ sở ở Brussels, Bỉ.
Đây không phải điều khó lý giải: Máy bay riêng thường chở được ít người hơn. Bên cạnh đó, khoảng 40% chuyến bay không chở theo khách - thường chỉ là để đưa máy bay tới địa điểm cần đến. Ngoài ra, các chuyến bay ngắn cũng sử dụng nhiên liệu kém hiệu quả hơn bay dài.
“Máy bay riêng là hình thức di chuyển gây ô nhiễm lớn nhất mà bạn có thể thực hiện”, ông Matt Finch, Giám đốc chính sách quốc gia Anh của Transport & Environment, nói.
Thủ tướng Anh Rishi Sunak lên chuyên cơ tới Leeds, thành phố cách London chỉ hai giờ rưỡi ngồi tàu. Ảnh: Văn phòng Thủ tướng Anh.
“Một chiếc máy bay riêng phát thải trung bình hai tấn carbon mỗi giờ. Mỗi người dân châu Âu phát thải trung bình 8 tấn carbon mỗi năm. Khi bạn bay đến miền nam nước Pháp và quay trở lại, bạn đã phát thải bằng nửa năm chỉ trong một chuyến đi”, ông Finch nói thêm.
Transport & Environment cho biết Anh là nước châu Âu phát thải nhiều khí nhà kính từ máy bay riêng nhất - chiếm gần 20% con số của cả châu lục. Quốc gia xếp thứ hai là Pháp. Dù vậy, Mỹ mới là nước dẫn đầu thế giới về ngành dịch vụ béo bở này.
Đại dịch Covid-19 là cơ hội tuyệt vời với các công ty cung cấp dịch vụ bay tư nhân. Khi các chuyến bay thương mại tạm ngừng hoạt động, giới nhà giàu chuyển sang sử dụng máy bay tư nhân để di chuyển. Tuy thị trường máy bay riêng đã hạ nhiệt, tần suất bay vẫn cao hơn so với trước đại dịch.
“Tính từ tháng 9/2022, chúng ta nhận thấy mức giảm 10-15% so với năm trước đó”, ông Richard Koe, Giám đốc điều hành hãng phân tích dữ liệu hàng không WINGX, nói. “Tuy nhiên, số liệu tháng 1/2023 vẫn cao hơn tháng 1/2019 trên 10%. Đây là sự tăng trưởng ổn định”.
Theo một báo cáo được Airbus đặt hàng năm 2022, 65% số công ty lớn được hỏi tại Mỹ cho biết họ thường xuyên sử dụng máy bay riêng, một phần ba bắt đầu thói quen này trong đại dịch, trong khi ba phần tư cho biết họ có kế hoạch sử dụng máy bay riêng thường xuyên hơn trong hai năm tới.
Nhóm khách hàng của dịch vụ này cũng đang được mở rộng. Một số hãng bay đã mở dịch vụ cho thuê ghế trên các “chuyến bay trống” - khi máy bay cần chuyển vị trí hay trở về sân bay sau hành trình một chiều - với giá rẻ hơn nhiều.
“Một khi bạn có chuyến bay trên máy bay riêng đầu tiên, bạn không còn muốn làm điều gì khác nữa”, ông Kenny Dichter, Giám đốc công ty máy bay riêng Mỹ Wheels Up, nói. “Sự tiện lợi, dễ dàng và mức độ dịch vụ khó có thể bị vượt qua”.
“Việc bay trên máy bay riêng giúp (các doanh nhân) có thể làm nhiều việc hơn, gặp nhiều khách hàng và nhân viên hơn, cũng như phát triển doanh nghiệp”, ông Dichter nói thêm.
Các máy bay riêng tại Las Vegas (Mỹ), tháng 10/2019. Ảnh: Reuters.
Cơ hội trong thách thức
Giới siêu giàu thường miễn nhiễm với những lời chỉ trích liên quan đến việc sử dụng máy bay riêng, nhưng họ đặc biệt quan tâm tới sự riêng tư. Đây là điều đang bị đe dọa khi một số người dùng mạng xã hội sử dụng dữ liệu hàng không để theo dõi lịch trình di chuyển của những người nổi tiếng.
Trong các phương tiện được tài khoản “CelebJets” theo dõi, máy bay của Taylor Swift thực hiện nhiều chuyến bay nhất và phải thải hơn 8.000 tấn carbon. Một đại diện của Taylor Swift sau đó cho biết chiếc máy bay không chỉ phục vụ ca sĩ này, mà còn được cho thuê.
Theo Transport & Environment, thời gian hoạt động cao điểm của các máy bay riêng là vào mùa hè, với các điểm đến phổ biến nhất bao gồm Nice và Ibiza - hai địa điểm du lịch nổi tiếng tại Pháp và Tây Ban Nha.
“Khó có thể nói họ đến Ibiza với mục đích công việc”, ông Finch nói. Theo nhà hoạt động môi trường này, thuế có thể là biện pháp hữu hiệu để kiềm chế sự tăng trưởng của ngành dịch vụ máy bay riêng.
“Tôi cho rằng nhiên liệu cho máy bay riêng cần được đánh thuế từ ngày mai. Chủ sở hữu máy bay hoàn toàn có thể chi trả: Họ trung bình đều là tỷ phú. Họ cần phải trả thuế khi bơm nhiên liệu vào máy bay”, ông Finch nhận định.
Trong khi đó, bà Alice Ridley, người phát ngôn của nhóm vận động Campaign for Better Transport, (Anh) cho rằng đánh thuế lên hành khách là một ý tưởng hay. Theo nhóm vận động trên, sáng kiến này có thể đem lại khoảng 1,4 tỷ bảng Anh (1,74 tỷ USD) mỗi năm.
“Chúng tôi muốn số tiền thu thuế được sử dụng cho giao thông cộng cộng, giúp nhiều người được hưởng lợi hơn”, bà Ridney nói.
Dù vậy, máy bay riêng không chỉ hoàn toàn có những mặt trái. Đây có thể sẽ là nơi thử nghiệm những công nghệ mới xanh hơn và sạch hơn. Những người sử dụng máy bay riêng “là những người có khả năng chi trả cho đổi mới sáng tạo”, ông Finch cho biết.
Một máy bay có mức phát thải ròng bằng 0 của công ty ZeroAvia (Anh/Mỹ) được thử nghiệm. Ảnh: CNN.
Ông chỉ ra các máy bay chạy bằng năng lượng điện và năng lượng hydro đã được thử nghiệm. Với kích thước nhỏ và khoảng cách bay ngắn, các máy bay riêng đặc biệt phù hợp với các công nghệ mới.
Kể từ tháng 6/2022, Victor, một công ty cho thuê máy bay tại Anh, đã đưa ra đề nghị sử dụng nhiên liệu máy bay bền vững (SAF) với mọi chuyến bay. SAF là một loại nhiên liệu sinh học, thường được làm từ các phế phẩm như dầu ăn.
“Tôi quan tâm đến môi trường. Do đó, tôi sử dụng vị trí của mình để làm những gì có thể”, ông Toby Edwards, Giám đốc điều hành của Victor, nói. “Có những nhóm khách hàng của chúng tôi muốn làm mọi điều trong khả năng để giảm phát thải carbon khi đặt một chuyến bay”.
Theo ông Edwards, khoảng một phần năm khách hàng của Victor lựa chọn SAF khi đặt vé. Mục tiêu của công ty là nâng tỷ lệ này lên một phần tư. Dù vậy, các nhà hoạt động môi trường không mấy ấn tượng.
“Chúng ta có thể mất hàng thập kỷ để hiện thực hóa các công nghệ có thể giải quyết vấn đề khí hậu”, bà Ridley nhận định. “Ngay lúc này, bay ít đi là cách duy nhất để giảm phát thải trong ngành hàng không”.
