Những tháng qua, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đang tập trung cao độ vào việc kiềm chế lạm phát ở Mỹ.
Tuy nhiên, chiến dịch thắt chặt chính sách tiền tệ mạnh tay nhất nhiều thập kỷ của cơ quan này đang ảnh hưởng tới nhiều quốc gia cách Mỹ hàng nghìn cây số. USD mạnh lên khiến đồng nội tệ của họ lao dốc và ngân hàng trung ương các nước này buộc phải tăng lãi suất nhanh hơn, mạnh hơn.
Ảnh hưởng dây chuyền từ Mỹ
“Chúng ta đang chứng kiến Fed có những động thái thắt chặt chính sách tiền tệ quyết liệt nhất kể từ đầu những năm 1980. Họ sẵn sàng chấp nhận tỷ lệ thất nghiệp cao và suy thoái kinh tế”, ông Chris Turner, giám đốc toàn cầu phụ trách các thị trường tại ING, nhận xét. “Điều này không tốt chút nào cho tăng trưởng kinh tế thế giới”.
Theo ông Turner, quyết định của nâng lãi suất 0,75 điểm phần trăm ba lần liên tiếp tuần trước và tín hiệu cho thấy cơ quan này sẽ tiếp tục tăng lãi suất đang đẩy các nước đối tác của Mỹ trên khắp thế giới vào tình cảnh khó khăn.
“Nếu các nước này tụt lại phía sau quá xa so với Mỹ (trong việc nâng lãi suất), các nhà đầu tư có thể rút tiền khỏi thị trường tài chính của họ, gây ra những gián đoạn nghiêm trọng”, ông nói.
Tuần qua, theo sau động thái của Fed, ngân hàng trung ương tại nhiều nước gồm Thụy Sỹ, Anh, Na Uy, Indonesia, Nam Phi, Nigeria, Philippines và vùng lãnh thổ Đài Loan đều đã nâng lãi suất cơ bản.
Theo CNN, lập trường cứng rắn của Fed trong việc thắt chặt chính sách tiền tệ cũng đang đẩy giá đồng USD lên cao nhất trong hai thập kỷ qua so với một rổ các tiền tệ lớn khác. Dù điều này mang lại lợi ích cho người dân Mỹ khi đi mua sắm ở nước ngoài, nhưng đây lại là tin xấu với các quốc gia khác.
“Thị trường tài chính toàn cầu giờ đây giống như một cái nồi áp suất vậy. Chúng ta cần phải có các chính sách mạnh mẽ và đáng tin cậy. Mọi bước đi sai lầm trong chính sách đều sẽ phải trả giá".
Chris Turner, giám đốc toàn cầu phụ trách các thị trường tại ING
Tỷ giá đồng Nhân dân tệ, Yên, Rupee, Euro và Bảng Anh đều giảm mạnh so với USD, khiến việc nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm và nhiên liệu bằng các tiền tệ này trở nên đắt đỏ hơn. Việc “nhập khẩu” lạm phát từ Mỹ này đang gây áp lực lớn đối với ngân hàng trung ương ở nhiều quốc gia.
Phản ứng với việc đồng USD tăng giá, thứ Năm tuần trước, lần đầu tiên sau 24 năm, Nhật bản đã quyết định có biện pháp can thiệp để ổn định tỷ giá đồng Yên so với USD. Từ đầu năm đến nay, đồng nội tệ của Nhật đã giảm 26% so với USD. Dù vậy, Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BOJ) vẫn đang nằm ngoài xu hướng của các ngân hàng trung ương lớn khác trên thế giới khi chưa tăng lãi suất bất chấp lạm phát leo thang.
Trung Quốc cũng đang theo dõi thị trường tiền tệ sau khi tỷ giá Nhân dân tệ tại thị trường Trung Quốc đại lục và ngoài đại lục giảm xuống mức thấp nhất kể từ đầu năm 2008.
Trong khi đó, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde đầu tuần này cảnh báo rằng tỷ giá Euro so với USD lao dốc mạnh đang làm gia tăng thêm áp lực lạm phát với nền kinh tế châu Âu.
Ông Jerome Powell, Chủ tịch Fed - Ảnh: AP
Còn ở Anh, kế hoạch kích thích tăng trưởng của chính phủ mới đang khiến tình hình mất kiểm soát, gây ra cú sốc với giới đầu tư. Sau khi Ngân hàng trung ương Anh (BOE) tăng lãi suất cách đây không lâu, mới đây, chính quyền của tân Thủ tướng Liz Truss công bố gói hỗ trợ tài chính trị giá 45 tỷ Bảng, bao gồm chương trình giảm thuế quy mô lớn chưa từng thấy tại quốc gia này kể từ năm 1972. Thông báo này khiến tỷ giá đồng bảng Anh đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so với USD.
Để trấn an thị trường, ngày 28/9, BOE thông báo sẽ mua vào trái phiếu chính phủ dài hạn trong vòng 2 tuần tới với một số lượng đủ để ổn định thị trường tài chính.
Trước một loạt động thái này, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng chính phủ Anh nên xem xét lại các kế hoạch của mình.
“Thị trường tài chính toàn cầu giờ đây giống như một cái nồi áp suất vậy”, ông Turner nói. “Chúng ta cần phải có các chính sách mạnh mẽ và đáng tin cậy. Mọi bước đi sai lầm trong chính sách đều sẽ phải trả giá”.
Mối nguy hiểm với các nền kinh tế đang phát triển
Ngân hàng Thế giới (WB) gần đây cảnh báo rằng rủi ro suy thoái kinh tế toàn cầu trong năm 2023 đã tăng lên khi các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới đồng loạt tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát.
WB cũng nhận định xu hướng này có thể gây ra khủng hoảng tài chính hàng loạt tại các nền kinh tế đang phát triển và gây ra những hậu quả kéo dài, đặc biệt là khi nhiều nước vẫn đang chịu tác động của đại dịch Covid-19.
“Nạn nhân” lớn nhất là những quốc gia đang có những khoản nợ lớn bằng đồng USD. Việc thực hiện nghĩa vụ nợ đối với các khoản này trở nên đắt đỏ hơn khi tỷ giá đồng nội tệ của họ giảm mạnh so với USD. Điều này buộc các chính phủ phải cắt giảm chi tiêu trong những khu vực khác, đúng lúc lạm phát đang làm suy giảm mức sống của người dân.
Bên cạnh đó, dự trữ ngoại tệ suy giảm cũng là điều đáng lo ngại. Sự thiếu hụt USD ở Sri Lanka đã góp phần vào cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử quốc gia này và buộc tổng thống phải từ chức hồi giữa năm nay.
Tuần trước, lần đầu tiên sau 24 năm, Nhật bản đã quyết định có biện pháp can thiệp để ổn định tỷ giá đồng Yên so với USD - Ảnh: Reuters
Rủi ro ngày càng lộ rõ khi nhiều quốc gia trong số này đã mạnh tay nâng lãi suất. Ví dụ, Brazil đã tăng lãi suất 12 lần liên tiếp, đưa lãi suất cơ bản lên 13,75%.
Ngân hàng trung ương Nigeria hôm 27/9 cũng nâng lãi suất lên 15,5%, mức cao hơn nhiều so với dự báo của các nhà phân tích. Trong một thông cáo, ngân hàng này nhấn mạnh rằng “việc Fed tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ đang gây áp lực lớn tới các tiền tệ trên khắp thế giới, và theo đó tác động tới giá cả hàng hóa tại các nước này”.
Lần gần đây nhất khi đồng USD tăng giá như thế này vào đầu những năm 1980, Mỹ, Nhật Bản, Đức, Pháp và Anh đã ký Hiệp định Plaza (Plaza Accord) để can thiệp vào thị trường tiền tệ bằng cách khiến đồng đôla Mỹ giảm giá tương đối so với đồng Yên Nhật và Deutsche Mark của Đức.
Việc đồng bạc xanh tăng giá mạnh gần đây và những ảnh hưởng nghiêm trọng đối với các quốc gia khác làm dấy lên quan điểm rằng đã đến lúc có một thỏa thuận tương tự như Plaza Accord. Tuy nhiên, Nhà Trắng đã "dội một gáo nước lạnh" vào ý tưởng này và cho thấy rằng đây là điều khó có thể xảy ra ở thời điểm này.
“Tôi cho rằng sẽ không có thỏa thuận nào hết”, ông Brian Deese, giám đốc Hội đồng kinh tế quốc gia Mỹ (NEC), phát biểu đầu tuần này.
Việc Fed dự kiến tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ trong thời gian tới đồng nghĩa rằng đồng USD có thể tăng giá thêm nữa.
“Chúng ta nên lường trước rằng đồng USD sẽ tiếp tục mạnh lên và lãi suất tại Mỹ sẽ tiếp tục tăng lên. Hậu quả của việc này vô cùng lớn”, ông James Ashley, giám đốc bộ phận chiến lược thị trường quốc tế tại Goldman Sachs Asset Management, nhận định.
