Xuất khẩu điều đang gặp khó khăn.
Theo số liệu từ Tổng Cục Hải quan, trong tháng 6/2022, xuất khẩu hạt điều ước đạt gần 285 triệu USD, giảm 6,9% về sản lượng và 6,5% về trị giá so với tháng 5/2022. Lũy kế 6 tháng, xuất khẩu hạt điều ước đạt hơn 1,5 tỷ USD, giảm 9,2% so với cùng kỳ năm 2021.
Tiêu thụ khó khăn, đơn hàng sụt giảm
Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), năm nay tiêu thụ nhân điều rất khó khăn do những ảnh hưởng từ các thị trường đích đến. Hiện lạm phát tại các quốc gia đã đạt ở mức rất cao so với thời kỳ trước đó.
Cụ thể, tỷ lệ lạm phát tại Hoa Kỳ đã cán mốc 8,6% trong 5 tháng đầu năm nay, đây là mức tăng cao nhất kể từ năm 1981 đến nay, trong bối cảnh giá lương thực và xăng dầu tăng chóng mặt và chưa có dấu hiệu gì hạ nhiệt. Đặc biệt đối với EU, tỷ lệ lạm phát tiếp tục gia tăng rất cao trong tháng 5 và tháng 6/2022.
Ông Trần Văn Hiệp, Phó Chủ tịch VINACAS cho biết những diễn biến của thế giới như xung đột Nga – Ukraine, đang ảnh hưởng đến sự tiêu thụ và xuất khẩu hạt điều của Việt Nam.
Cụ thể, năm 2021 Nga là thị trường xếp thứ 11 trong tổng số 104 thị trường xuất khẩu của nhân điều Việt Nam với giá trị xuất khẩu gần 62 triệu USD. Từ khi xung đột Nga – Ukraine xảy ra, Nga bị loại ra khỏi hệ thống thanh toán SWIFT, việc xuất khẩu hạt điều Việt Nam vào Nga gặp khó khăn khâu thanh toán, ảnh hưởng lớn đến xuất khẩu nhân điều đi thị trường này.
“Lạm phát ở Hoa Kỳ, châu Âu đang lan ra khắp thế giới, với việc giá cả các mặt hàng đều đắt đỏ như hiện nay, người dân phải chi nhiều tiền hơn cho các nhu cầu thiết yếu, điều này dẫn đến những mặt hàng không thiết yếu như hạt điều sẽ tiêu thụ chậm và giá điều cũng rất khó tăng trong thời điểm này. Trong khi đó, thị trường lớn khác của Việt Nam là Trung Quốc vẫn duy trì chính sách “Zero Covid” khiến việc xuất khẩu nhân điều cũng như các nông sản khác tiếp tục gặp bất lợi tại thị trường Trung Quốc”, ông Hiệp nêu thực tế.
"Tình hình xuất khẩu tiếp tục gặp khó khăn do giá cước tàu biển vẫn neo ở mức cao so với trước dịch Covid-19. Trong khi đó, các doanh nghiệp đang gặp vấn đề về giá điều thô nguyên liệu tăng cao hơn 15-20% so với năm trước, cộng với chi phí xăng dầu, vận chuyển liên tục tăng trong khi giá điều nhân xuất khẩu không tăng, thậm chí giảm".
Ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch Hội Điều Bình Phước.
Bổ sung thêm, ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Điều Long Sơn, Chủ tịch Hội Điều Bình Phước, cho biết sức mua chậm hơn những năm trước còn là vì từ năm 2021 nhiều khách hàng ở thị trường lớn đã tăng mua dự trữ nhân điều do lo ngại dịch Covid-19, dẫn đến lượng tồn kho kéo dài sang năm nay. Mặt hàng hạt điều hiện nay rất khó bán do đây không phải là hàng hóa thiết yếu đối với người tiêu dùng tại các quốc gia phương Tây, Trung Quốc.
“Giá điều thô đang ở mức rất cao so với giá nhân bán ra, giá thành chế biến xuất khẩu cao trong khi giá bán nhân thấp, khiến các nhà máy chế biến khó cân đối cho hoà vốn, chưa tính đến lãi. Tại thủ phủ chế biến điều Bình Phước, nhiều nhà máy chế biến nhỏ đã phải tạm dừng sản xuất để "cắt lỗ", các nhà máy lớn cũng giảm công suất và chế biến cầm chừng vì càng chế biến nhiều thì càng lỗ”, ông Vũ Thái Sơn chia sẻ.
Xuất khẩu nhân điều dự báo sẽ giảm trong những tháng tiếp theo, có thể kéo dài đến hết năm 2022. Theo kế hoạch Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề ra cho ngành điều, năm 2022 toàn ngành điều đặt mục tiêu xuất khẩu 3,8 tỷ USD, tăng 200 triệu USD so với năm 2021.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, VINACAS đã kiến nghị điều chỉnh chỉ tiêu kim ngạch xuất khẩu cả năm ở mức khiêm tốn 3,2 tỷ USD, giảm khoảng 400 triệu USD so với năm 2021 (năm 2021, xuất khẩu điều đạt trên 3,6 tỷ USD).
Nỗi lo chất lượng sản phẩm
Ông Trần Văn Hiệp, Phó Chủ tịch VINACAS thông tin, trong 5 tháng đầu năm 2022, các doanh nghiệp ngành điều nhập khẩu khoảng 968.000 tấn điều thô từ nước ngoài với giá trị gần 1,4 tỷ USD, giảm 35,24% về lượng và giảm 37,84% về trị giá. Tuy nhiên nếu xem xét giá nhập khẩu điều thô từ châu Phi từ đầu vụ đến nay đã tăng 15-20% so với cùng kỳ năm trước.
Năm 2021 xuất khẩu nhân điều chế biến đem về 3,64 tỷ USD, tăng 13,3% so với năm 2020. Tuy nhiên, cả nước đã nhập khẩu tới 2,83 triệu tấn điều thô, trị giá 4,23 tỷ USD trong năm 2021, khiến toàn ngành thâm hụt thương mại gần 600 triệu USD. Năm 2021 là năm nhập siêu lần đầu tiên trong hơn 30 năm Việt Nam xuất khẩu điều nhân ra thế giới.
Nguyên nhân dẫn đến lượng điều thô nguyên liệu nhập khẩu tăng đột biến vào năm ngoái, gấp đôi so với mọi năm, là bởi do ảnh hưởng của dịch Covid-19 thiếu container rỗng trên quy mô lớn ở chiều xuất khẩu, trong khi chiều hàng về lại thừa container rỗng, nên các doanh nghiệp đã tranh thủ nhập nguyên liệu về nhiều. Do tổng lượng điều thô nguyên liệu năm ngoái tăng đột biến, dẫn đến lượng nguyên liệu dư thừa đưa vào sản xuất năm nay.
"Doanh nghiệp chế biến điều Việt Nam cần lưu ý khâu bảo quản nguyên liệu và bảo quản thành phẩm đã chế biến. Phải đảm bảo chất lượng điều nhân khi xuất khẩu, đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu".
Ông Trần Hữu Hậu, Phó Tổng thư ký VINACAS.
Ông Trần Hữu Hậu, Phó Tổng thư ký VINACAS nêu vấn đề, do tình trạng nhiều lô điều thô nhập khẩu từ châu Phi về Việt Nam phải lưu kho thời gian dài làm giảm chất lượng, không đảm bảo chất lượng chế biến xuất khẩu. Tương tự, một số lô điều nhân chế biến cũng phải lưu kho, sử dụng chất bảo quản, chống sâu mọt đến khi xuất đi thì bị phát hiện dư lượng chất bảo quản, đã có một số lô hàng bị đối tác trả lại hoặc cảnh báo.
VINACAS đề nghị các cơ quan chức năng hỗ trợ cập nhật và hướng dẫn thực hiện các quy định mới về kiểm soát an toàn thực phẩm của thị trường nước ngoài, đặc biệt là các thị trường Trung Quốc, EU, Mỹ…
Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiệp hội kiến nghị tiếp tục hỗ trợ nghiên cứu và xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật chuyên ngành cho hạt điều và các sản phẩm phụ của cây điều để có cơ sở đánh giá chất lượng. Đồng thời, ngành Nông nghiệp cần đánh giá, quy hoạch ổn định là lâu dài các vùng trồng điều.
Về thị trường, VINACAS cũng mong muốn Bộ Công Thương hỗ trợ doanh nghiệp điều tham gia các chương trình xúc tiến thương mại trong và ngoài nước, tăng cường thông tin về thị trường, khách hàng, xu hướng tiêu dùng, các rủi ro thương mại cũng như cách ứng phó hiệu quả.
