Để đẩy mạnh doanh số và thu lời từ hoa hồng, các đơn vị cung cấp dịch vụ bảo hiểm nhân thọ thường xuyên quảng cáo, đưa ra những cam kết hào nhoáng, trái với nội dung ấn định trong hợp đồng. Từ trường hợp của diễn viên Ngọc Lan, nghệ sĩ Kim Tử Long cho đến hàng loạt lùm xùm xoay quanh câu chuyện tiền gửi tiết kiệm tại ngân hàng biến thành hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, chưa khi nào người tiêu dùng trong nước đánh mất niềm tin vào loại sản phẩm phòng ngừa rủi ro như hiện tại.
Trên thực tế, không phải đến tận lúc này những vấn đề liên quan đến bảo hiểm mới phát sinh. Theo luật sư Trần Minh Hải - Giám đốc công ty luật BASICO - tình trạng khách hàng khiếu nại tranh chấp với các hãng bảo hiểm về tính hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm đã diễn ra rất phổ biến.
“Đó có thể là những tranh chấp phát sinh từ việc thanh toán bồi thường bảo hiểm nhân thọ, trong đó khách hàng bất đồng với lý do từ chối thanh toán bồi thường của hãng bảo hiểm. Ví dụ công ty bảo hiểm từ chối bồi thường vì cho rằng khách hàng không kê khai trung thực thông tin”, vị luật sư chia sẻ.
Nhiều xung đột, tranh chấp
Trao đổi thêm với Zing, ông Ngô Trung Dũng - Phó tổng thư ký Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam - liệt kê hàng loạt khúc mắc phổ biến giữa khách hàng và bên cung cấp dịch vụ, điển hình nhất thời gian gần đây là tình trạng người dân bị ngân hàng ép mua bảo hiểm khi đến vay tiền hay tư vấn mập mờ, khiến khách hàng nhầm lẫn giữa sản phẩm bảo hiểm và gửi tiền tiết kiệm khi đến gửi tiền. Không ít khách hàng cũng phản ánh khoản lãi đầu tư được hưởng trong hợp đồng bảo hiểm liên kết đầu tư không giống trong bảng minh họa.
Tương tự ví dụ được luật sư Hải nêu, lãnh đạo hiệp hội cho biết việc doanh nghiệp bảo hiểm từ chối chi trả quyền lợi bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm xảy ra do khách hàng kê khai không trung thực về bệnh có sẵn, tiền sử khám chữa bệnh (nằm trong bảng câu hỏi mà doanh nghiệp yêu cầu khách hàng kê khai trước khi mua bảo hiểm) không hiếm.
Nhiều người dân bị ngân hàng ép mua bảo hiểm hoặc mua phải bảo hiểm liên kết đầu tư trước lời tư vấn gửi tiền lãi suất hấp dẫn. Ảnh: Hoàng Hà.
Ngoài ra, nhiều người dùng cũng phản ánh không được chi trả quyền lợi do sự kiện bảo hiểm phát sinh trong thời gian chờ.
Về vấn đề này, ông Ngô Trung Dũng cho biết bảo hiểm nhân thọ là hợp đồng dài hạn. Do vậy quy tắc bảo hiểm nhân thọ, sức khỏe thường có quy định về thời gian chờ 30 ngày đối với nằm viện, 90 ngày đối với bệnh hiểm nghèo và 270 ngày đối với thai sản (đối với bảo hiểm sức khỏe theo năm thì chỉ áp dụng quy định thời gian chờ đối với năm đầu tiên, các năm tái tục hợp đồng tiếp theo không áp dụng).
“Đây là thông lệ chung áp dụng trong bảo hiểm nhân thọ/sức khỏe ở mọi thị trường, không riêng ở Việt Nam với mục đích hạn chế gian lận bảo hiểm”, ông Dũng nhận định.
Khách hàng luôn thua thiệt
“Về phía khách hàng, nhiều người khi mua bảo hiểm không quan tâm đến nội dung các điều khoản bảo hiểm, thậm chí không rõ mình đang mua dạng sản phẩm bảo hiểm gì, có phù hợp với nhu cầu và năng lực tài chính của mình không. Còn về phía môi trường bán bảo hiểm, tôi cho rằng hiện nay thiếu minh bạch”, luật sư Hải nói về nguyên nhân gây ra những tranh chấp giữa khách hàng và công ty bảo hiểm.
Đơn cử như kênh bán bảo hiểm qua ngân hàng (bancassurance) vốn phổ biến thời gian qua, luật sư cho biết rất nhiều vụ việc tranh chấp cho thấy quyết định mua bảo hiểm của khách hàng xuất phát từ sự tin tưởng vào lời mời chào hấp dẫn, thiếu minh bạch từ một số nhân viên ngân hàng hơn là dựa trên sự nghiên cứu, nhận thức rõ về sản phẩm bảo hiểm.
Về phía môi trường bán bảo hiểm, tôi cho rằng hiện nay thiếu minh bạch
Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty luật BASICO
Đến khi gặp phải các chế tài phạt, hay những yếu tố bất lợi thì khách hàng mới khiếu kiện về những vấn đề bị nhầm lẫn, thậm chí bị lừa dối trong việc mua bảo hiểm của mình. Tuy nhiên, do tự tay ký kết, khách hàng khó khiếu kiện thành công khi quyền chủ động nằm trong tay các hãng bảo hiểm.
Trước những bức xúc của người dân, Bộ Tài chính đã phải triển khai nhiều biện pháp chấn chỉnh kênh bancassurance. Trong quá trình thanh tra, Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm cũng đã phát hiện một số sai phạm liên quan đến lĩnh vực này và đang hoàn tất quá trình kết luận.
Trong khi đó, Phó tổng thư ký Hiệp hội Bảo hiểm cho rằng có những sự vụ xảy ra do đại lý tư vấn chưa đầy đủ, chưa chính xác dẫn đến sự hiểu lầm của khách hàng và cũng có những sự vụ kể cả khi được tư vấn đúng và đầy đủ nhưng khách hàng vẫn vi phạm các quy định về nghĩa vụ khi thực hiện hợp đồng (kê khai thông tin trung thực, nghĩa vụ đóng phí bảo hiểm đúng hạn…).
Theo ông Dũng, hầu hết lùm xùm thời gian qua đều liên quan đến sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư. Trên thực tế, một số vụ việc sau khi xác minh được lỗi tư vấn sai của tư vấn viên, các doanh nghiệp đã thống nhất điều chỉnh hợp đồng hay hủy hợp đồng hoàn phí cho khách hàng có yêu cầu. Song, vẫn có trường hợp dù hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ trong hợp đồng cũng như đã đóng nhiều kỳ phí vẫn yêu cầu doanh nghiệp hoàn phí bảo hiểm với lý do bị tư vấn sai, mập mờ nhưng không có bằng chứng.
Bên cạnh đó, những biến động của thị trường tài chính cũng khiến kết quả hoạt động từ các quỹ đầu tư của công ty bảo hiểm không thuận lợi. Điều này ảnh hưởng đến phần lãi của khách hàng trong các bảo hiểm liên kết đầu tư.
Người tham gia cần chủ động bảo vệ quyền lợi
Theo các chuyên gia, bảo hiểm nhân thọ là sản phẩm tài chính phức tạp, yêu cầu người tiêu dùng nghiên cứu kỹ điều khoản, quyền lợi và nghĩa vụ trước khi đặt bút ký kết. “Toàn bộ hợp đồng bảo hiểm có thể dài nhưng bao giờ cũng có bản tắt thông tin cơ bản khoảng 2-3 trang, bảng minh họa quyền lợi bảo hiểm 3-4 trang. Người dùng cần đọc kỹ, yêu cầu tư vấn viên giải thích nếu chưa rõ”, ông Dũng khuyến nghị.
Trên hết, khách hàng có 21 ngày cân nhắc kể từ thời điểm doanh nghiệp bảo hiểm phát hành hợp đồng. Quyền lợi này đồng nghĩa khách hàng có thể đề nghị hủy hợp đồng và được doanh nghiệp bảo hiểm hoàn lại phí đã đóng (trừ đi chi phí khám sức khỏe đối với khách hàng thuộc diện phải thẩm định sức khỏe).
Dưới góc độ pháp lý, luật sư Trần Minh Hải lưu ý khách hàng hỏi rõ đại lý về điều kiện, đối tượng bảo hiểm để xác định mức độ phù hợp, phí bảo hiểm và thời gian, cách đóng phí cũng như chế tài về chậm đóng phí. Giá trị hoàn lại là số tiền mà khách hàng cũng cần quan tâm vì đây là quyền lợi nhận lại khoản tiền từ hãng bảo hiểm.
Các hợp đồng bảo hiểm luôn có bảng minh họa quyền lợi. Ảnh: Phuong Ha.
Trong giao dịch bảo hiểm nhân thọ, về nguyên tắc người mua bảo hiểm thường hướng tới mục đích dự phòng rủi ro, còn công ty bảo hiểm hướng tới mục đích lợi nhuận từ kinh doanh khoản tiền huy động bảo hiểm.
Nhiều sản phẩm bảo hiểm nhân thọ hiện nay đang mời chào khách hàng kết hợp giữa bảo hiểm nhân thọ với liên kết đầu tư. Điều này có nghĩa là khách hàng mua bảo hiểm đã chuyển sang sân chơi đầu tư kinh doanh của các hãng bảo hiểm.
“Về nguyên tắc đầu tư có lợi nhuận và cũng có rủi ro theo luật chơi mà các hãng bảo hiểm đã soạn thảo rất chi tiết, trong đó có nhiều chế tài. Do vậy, cần tránh hiện tượng mua bảo hiểm nhân thọ kết hợp với đầu tư khi chưa hiểu rõ các chế tài áp dụng cũng như những rủi ro của dạng sản phẩm này”, ông Hải nhận định.
Theo luật sư, sản phẩm bảo hiểm kết hợp đầu tư thường yêu cầu các khoản phí cho việc tham gia vào các quỹ đầu tư trong liên kết. Nhiều hợp đồng quy định tiền phí bảo hiểm mà khách hàng đóng thay vì gộp vào giá trị hoàn lại thì bị khấu trừ cho các khoản phí quản lý quỹ đầu tư (có thể khấu trừ đến 85% số phí đóng qua nhiều năm).
Điều này dẫn đến một trường hợp khách hàng chỉ nhận được trên dưới chục triệu đồng khi dừng lại sau vài năm đóng hàng trăm triệu tiền phí bảo hiểm.
