Sau 36 năm ở Thượng viện, ông Biden bước lên ghế tổng thống Mỹ vào năm 2021 với tư cách là người ủng hộ của lưỡng đảng, tin chắc rằng người tiền nhiệm Donald Trump với tư tưởng độc đoán sẽ biến mất và đảng Cộng hòa sẽ tìm lại được đúng phương hướng của mình.
Tuy nhiên, vào đầu năm nay, tổng thống Mỹ hiểu rằng sức ảnh hưởng từ ông Trump vẫn còn rất sâu sắc.
"Chúng ta phải làm rõ đâu là sự thật và đâu là dối trá", ông Biden nói vào ngày 6/1, kỷ niệm một năm sau cuộc tấn công vào Điện Capitol của đám đông ủng hộ ông Trump.
Sau đó, vào tháng 8, các nhà sử học được cho là đã tập trung tại phòng bản đồ (map room) của Nhà Trắng trong hai tiếng, để đưa ra lời cảnh báo nghiêm trọng cho tổng thống về những mối đe dọa mà nền dân chủ Mỹ phải đối mặt.
Họ bao gồm Jon Meacham, tác giả của cuốn sách The Soul of America (Linh hồn nước Mỹ) với cụm từ "linh hồn quốc gia" được ông Biden ưa thích sử dụng.
Ông Biden không ngại ngần chỉ trích trực tiếp ông Trump. Ảnh: Reuters.
Lăng kính màu hồng sụp đổ
Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy Mỹ vẫn đang trong tình trạng hỗn loạn. Theo nghiên cứu của YouGov và Economist, hơn 2/5 người Mỹ thậm chí tin rằng nội chiến có thể xảy ra trong thập kỷ tới. Tỷ lệ này tăng lên hơn một nửa trong số những người tự nhận mình là thuộc “đảng Cộng hòa mạnh mẽ”.
Trong bối cảnh đó, Tổng thống Biden đã dùng bài phát biểu về “cuộc chiến vì linh hồn quốc gia” vào giờ vàng tối 1/9 để đưa ra lời cảnh báo về mối nguy hiểm đến từ phía ông Trump, những đảng viên Cộng hòa cực đoan MAGA (Make America Great Again) và bạo lực chính trị.
“Mỹ là một quốc gia từ chối sử dụng bạo lực như một công cụ chính trị”, ông nói. “Về cốt lõi, chúng ta vẫn là một nền dân chủ. Và lịch sử cho chúng ta thấy rằng lòng trung thành mù quáng đối với một nhà lãnh đạo, cùng sự sẵn sàng sử dụng bạo lực chính trị là điểm chí mạng trong nền dân chủ”.
Đó là điều mà nhiều người phe cấp tiến, từng lo lắng rằng ông Biden vẫn đang bị mắc kẹt trong một quá khứ tràn đầy màu hồng, đã thúc giục trong thời gian dài.
Tuy nhiên, nó chắc chắn sẽ khiến ông Trump và các đồng minh phẫn nộ, mặc dù Tổng thống Biden, người gần đây gọi triết lý MAGA là “chủ nghĩa bán phát xít”, không sử dụng lại cụm từ đó trong bài phát biểu mới.
Tổng thống Joe Biden và đệ nhất phu nhân Jill Biden đến Hội trường Độc lập ở Philadelphia, ngày 1/9. Ảnh: New York Times.
Bài phát biểu cũng vạch ra sự khác biệt giữa những thành viên đảng Cộng hòa MAGA và Cộng hòa chính thống.
Ông Biden coi những đối tượng ở vế trước là một giáo phái nổi dậy kỳ quái chống lại pháp quyền, tìm cách lật ngược các cuộc bầu cử và đam mê bạo lực.
“Ông Donald Trump và đảng Cộng hòa MAGA đại diện cho chủ nghĩa cực đoan đang đe dọa chính nền cộng hòa của chúng ta”, ông cảnh báo.
“Tôi muốn nói rõ trước rằng không phải mọi thành viên đảng Cộng hòa đều là thuộc đảng Cộng hòa MAGA”, tổng thống Mỹ nói thêm. “Không phải mọi thành viên đảng Cộng hòa đều ôm ấp hệ tư tưởng cực đoan của họ. Tôi biết, bởi tôi đã làm việc với những người Cộng hòa chính thống”.
Tuy nhiên, ông cho biết MAGA đang áp đặt sự cai trị của thiểu số trong đảng.
“Nhưng không có gì phải bàn cãi khi nói rằng đảng Cộng hòa ngày nay bị thống trị, điều khiển và đe dọa bởi ông Donald Trump và những người Cộng hòa MAGA. Đó cũng là mối đe dọa đối với đất nước này”, ông nhấn mạnh.
Vấn đề này đã gây tranh cãi trong suốt 7 năm qua. Mọi thứ có thể còn tồi tệ hơn khi ông Trump và Thống đốc bang Florida Ron DeSantis, đều được cho là thuộc phe cực đoan, là hai ứng cử viên hàng đầu cho sự đề cử của đảng Cộng hòa vào năm 2024.
Theo Guardian, ông Biden muốn tin rằng MAGA đang hoạt động theo cơ chế từ trên truyền xuống. Nhưng cũng có trường hợp nó xuất phát từ dưới lên, với hàng triệu đảng viên Cộng hòa cấp cơ sở sẵn sàng tin vào thuyết âm mưu sai lệch và bỏ phiếu cho các ứng cử viên cực đoan giữa nhiệm kỳ.
Các cuộc thăm dò cho thấy đa số thành viên đảng Cộng hòa tin rằng cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 đã bị “đánh cắp”.
Ông Biden đã đổi khác
Tuy nhiên, nếu như Tổng thống Biden, đứng trên sân khấu được thiếp lập công phu tại Hội trường Độc lập ở Philadelphia, đang cố gắng cô lập MAGA và tập hợp các thành viên đảng Dân chủ cùng những người ủng hộ để loại bỏ nó, thì ông có thể còn nhiều việc phải làm.
Bài phát biểu của ông vào ngày 1/9 đã bị so sánh với vụ việc của bà Hillary Clinton vào năm 2016, khi gọi người ủng hộ ông Trump là “một rổ những nhân vật sa đọa”.
Bài phát biểu của bà Clinton được cho là một lần nữa đã xát muối vào vết thương trong một xã hội Mỹ ngày càng chia rẽ, giữa cuộc tranh cử tràn đầy lời lẽ lăng mạ và xúc phạm.
Kênh Fox News đã không chiếu toàn bộ bài phát biểu của ông Biden và đặt câu hỏi tại sao ông lại nói trong bối cảnh đèn chiếu sáng “đỏ như máu” ở đằng sau.
Kênh Fox News đặt câu hỏi tại sao ông Biden lại nói trong bối cảnh đèn chiếu sáng “đỏ như máu” ở đằng sau. Ảnh: New York Times.
Trong khi đó, người dẫn chương trình cực hữu Tucker Carlson, người được theo dõi nhiều nhất trong khung giờ vàng trên kênh tin tức cáp, đã chế nhạo và nói rằng: “Cho đến nay, đây là khoảnh khắc đáng xấu hổ nhất của ông Biden”.
Bản tin lúc 21 giờ của kênh bình luận thêm: "Ông Biden đã làm nhục hàng triệu người Mỹ", "ông Biden đã sử dụng giờ vàng để thúc đẩy thêm sự chia rẽ" và "ông Biden vô cớ nói ra sự căm ghét trong bài phát biểu đen tối, ảm đạm".
Cây bút David Smith của Guardian nhận định tổng thống Mỹ đã thay đổi sau một chặng đường dài.
Từ một người đàn ông từng tin rằng mình có thể quay ngược đồng hồ để trở lại thời kỳ hoàng kim - khi các đảng viên đảng Dân chủ và Cộng hòa cùng nhau ăn tối, tranh luận và tôn trọng ý kiến khác biệt - ông Biden giờ đây sẵn sàng đứng lên để chỉ trích ông Trump và đảng Cộng hòa.
Nhưng đó chưa phải là tất cả. Trong cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11, hoặc trong cuộc thăm dò ý kiến vào năm 2024, bài học khắc nghiệt nhất của ông có thể mới đến.
