Trong báo cáo cập nhật triển vọng ngành thép vừa công bố, Chứng khoán Rồng Việt nhấn mạnh biến động giá nguyên liệu khiến khó khăn hơn trong việc dự báo lợi nhuận ngành thép.
Biến động giá làm khó nhà sản xuất
Các nhà máy thượng nguồn vẫn đang chịu sức ép từ sự bất ổn của giá quặng và tình trạng khan hiếm than luyện cốc. Quặng biến động mạnh hơn thép thành phẩm và phụ thuộc tình hình cung cầu cục bộ, đặc biệt là lực cầu từ Trung Quốc và nguồn cung từ Úc và Brazil.
Hơn nữa, giá than luyện cốc đã trải qua năm 2022 biến động dữ dội, có thời điểm tăng gấp đôi so với đầu năm.
Đây là cách mà thị trường sản xuất thép phản ứng với xu hướng toàn cầu về đối phó với biến đổi khí hậu, khi các nước sản xuất than lớn đưa ra các chính sách thắt chặt đầu tư vào ngành năng lượng được cho là “bẩn” khiến một loạt tập đoàn khai khoáng tìm cách thoái vốn khỏi các mỏ than cũng như dòng tiền đầu tư mới bị chặn lại.
Mặc dù các nhà tạo lập chính sách ý thức được ảnh hưởng của xu hướng này tới an ninh năng lượng toàn cầu, các nhà tiêu thụ than bao gồm các nhà máy nhiệt điện than, các nhà sản xuất công nghiệp trong đó có nhóm sản xuất thép thô vẫn sẽ gặp rủi ro lạm phát đẩy do nguồn cung bị siết chặt.
Các nhà máy hạ nguồn sử dụng nguyên liệu đầu vào là phôi thép hay thép cuộn cán nóng, cuộn cán nguội cũng chịu sức ép từ biến động giá bán thành phẩm, và đứng trước nguy cơ lỗ ròng, lỗ gộp cao hơn khi bản thân các nhà máy gia công có đặc trưng biên lợi nhuận mỏng.
Có thể thấy mức biến động giá HRC đã mạnh hơn trong 2 năm gần đây so với giai đoạn 2018-2020 và có những thời điểm lên, xuống rất mạnh. Việc này khiến các doanh nghiệp gia công gặp khó trong hoạt động mua và tích trữ nguyên liệu sản xuất.
Tại Việt Nam, các doanh nghiệp hạ nguồn có thể mua nguyên liệu sản xuất trong nước để giảm bớt một phần thiệt hại do độ trễ. Đây là lợi thế mà ngành sản xuất trong nước mới đạt được trong thời gian gần đây nhờ việc tự chủ nguồn cung thép thô và các loại bán thành phẩm chính.
Theo Hiệp hội Thép Việt Nam, bên cạnh việc đạt tỷ lệ nội địa hóa phôi thép cao, các dây chuyền sản xuất mới của Formosa và Hòa Phát cũng giúp tăng tỷ lệ tự chủ HRC nội địa. Xu hướng này giúp ổn định giá tôn mạ và ống thép trong nước, giảm phụ thuộc vào biến động giá HRC thế giới, tăng lợi thế xuất khẩu khi khép kín quy trình sản xuất tôn mạ.
Lợi nhuận doanh nghiệp thép vẫn khó dự báo
Theo VDSC, lợi nhuận trong ngắn hạn, cụ thể là lợi nhuận hàng quý của các doanh nghiệp này sẽ khá thất thường và có thể phân hóa mạnh, phụ thuộc vào độ linh động trong chính sách tồn kho của từng doanh nghiệp.
Kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp ngành thép trong Q3 và Q4/2022 cho thấy sự bắt đầu của xu hướng này. HPG là trường hợp tiêu biểu khi biên lợi nhuận gộp Q3 giảm rất mạnh và về mức thấp nhất kể từ khi niêm yết và thậm chí lỗ gộp trong Q4, một phần rất lớn do biến động giá nguyên liệu mạnh hơn dự báo của doanh nghiệp. Tương tự, POM cũng chịu ảnh hưởng mạnh trong thời gian rất ngắn. Khoản lỗ của HPG thậm chí còn nằm ngoài dự báo của một số công ty chứng khoán.
Đây là xu hướng không chỉ ở Việt Nam mà còn bao phủ toàn cầu, chính vì lý do giá nguyên vật liệu biến động thất thường và mạnh mẽ hơn.
Tham khảo các tổ chức nghiên cứu thị trường và ước tính cho thấy, biên lợi nhuận nói chung của các nhà sản xuất thép đang nằm mức thấp nhất trong 5 năm gần đây sau khi đã vọt tăng trong năm 2021 và nửa đầu năm 2022 mang đến cho ngành sản xuất thép một giai đoạn lợi nhuận đột biến.
Ví dụ, chênh lệch giữa giá bán và giá thành nguyên vật liệu, đại diện cho lợi nhuận trên mỗi tấn thép, đạt khoảng 160 USD cuối năm 2022 cho cả thép cây và HRC, giảm mạnh so với đầu năm (350-365 USD) và so với đỉnh năm 2021 (hơn 600 USD cho HRC và khoảng 490 USD cho thép cây).
Nhận định sơ lược của VDSC là biến động giá nguyên liệu như thời gian gần đây đã thách thức chính sách tồn kho và chính sách phòng hộ giá nguyên liệu của gần như tất cả các nhà sản xuất thép. Và khó khăn này sẽ còn kéo dài khi các ngành có tính chu kỳ đang ở trong giai đoạn suy thoái.
Khi các nhà sản xuất phải linh động trong hoạt động mua và tích trữ nguyên liệu, việc nắm bắt giá vốn cũng như dự báo lợi nhuận sẽ trở nên khó khăn hơn cho các nhà đầu tư quan tâm đến cổ phiếu thép.
