Dầu thô của Nga vẫn đang tìm đường đến tay người mua trên khắp thế giới. Nhưng ngay cả những người thường xuyên theo dõi chuyển động dầu Nga trên khắp đại dương cũng không thể tìm ra chính xác "ai" đang chở những thùng dầu này.
Khi các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga leo thang sau cuộc xung đột với Ukraine, nhiều tàu đã gia nhập hạm đội bí ẩn, sẵn sàng tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất khẩu dầu của Nga.
Những người trong ngành ước tính quy mô của đội tàu "bóng tối" đó vào khoảng 600 tàu, tương đương khoảng 10% tổng số tàu chở dầu lớn trên toàn cầu. Và con số tiếp tục tăng lên. Tuy nhiên, ai sở hữu và vận hành những con tàu này vẫn là một ẩn số.
Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra, nhiều chủ tàu phương Tây đã từ chối cung cấp dịch vụ liên quan đến dầu Nga. Những thực thể mới nhảy vào và trong một số trường hợp liên quan đến các công ty ma ở Dubai hoặc Hồng Kông (Trung Quốc).Một số công ty mua tàu từ châu Âu, số khác khai thác lại những con tàu cũ kỹ có thể đã bị đưa đến bãi phế liệu.
Hạm đội bí ẩn này ngày càng trở nên quan trọng khi Nga cố gắng tránh làm việc với các chủ hàng phương Tây, trong khi các khách hàng ở Trung Quốc và Ấn Độ thay thế các khách hàng ở châu Âu - hiện bị cấm mua dầu vận chuyển bằng đường biển và các sản phẩm tinh chế của Nga như dầu diesel. Việc giao hàng cho những người mua ở xa hơn đòi hỏi phải có thêm tàu - và các chủ tàu sẵn sàng đối phó với sự phúc tạp, rủi ro pháp lý gia tăng, đặc biệt sau khi phương Tây áp đặt giá trần đối với dầu Nga.
Sự hiện diện gia tăng của đội tàu bóng đêm cho thấy những thay đổi đáng kể mà xung đột Nga-Ukraine đã gây ra cho thị trường dầu mỏ toàn cầu. Trong nỗ lực duy trì hoạt động, nhà xuất khẩu dầu thô lớn thứ hai thế giới đã định hình lại mô hình giao dịch hàng chục năm tuổi và chia hệ thống năng lượng của thế giới thành hai phần.
Ông Richard Matthews, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của nhà môi giới tàu biển quốc tế EA Gibson (Anh), giải thích: "Có đội tàu không tham gia vào bất cứ hoạt động kinh doanh nào của Nga. Có đội tàu hầu như chỉ kinh doanh với Nga".
"Tàu xám" và "tàu tối"
Khi châu Âu ngừng sử dụng năng lượng của Nga, những người mua ở châu Á bắt đầu chốt đơn nhiều hơn. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, Trung Quốc đã tăng cường nhập khẩu dầu của Nga lên trung bình 1,9 triệu thùng/ngày vào năm 2022, tăng 19% so với năm 2021. Trong khi đó, "vị khách sộp" Ấn Độ tăng cường mua mạnh hơn nữa, đạt mức tăng 800% lên mức trung bình 900.000 thùng/ngày. Dầu Nga xuất khẩu sang Thổ Nhĩ Kỳ, một khách hàng hàng đầu khác cũng chứng kiến xu hướng tăng.
Theo Kpler, một công ty phân tích và dữ liệu, xuất khẩu dầu của Nga sang Trung Quốc và Ấn Độ đều đạt mức cao kỷ lục trong tháng 1 sau khi lệnh cấm vận chuyển dầu của Nga bằng đường biển của châu Âu có hiệu lực.
Đơn vị: triệu thùng/ngày
Matthew Wright, chuyên gia phân tích hàng hóa cấp cao tại Kpler đã phân loại các thuyền vận chuyển dầu thô của Nga thành hai loại "tàu xám" và "tàu tối". Tàu màu xám đã được bán kể từ cuộc xung đột - chủ yếu là của các chủ sở hữu ở châu Âu cho các công ty ở Trung Đông và châu Á trước đây không hoạt động trong thị trường tàu chở dầu. Mặt khác, các tàu tối màu là "những chiến binh kỳ cựu" trong các chiến dịch của Iran và Venezuela nhằm tránh các lệnh trừng phạt của phương Tây gần đây đã chuyển sang chở dầu thô của Nga.
"Thường có một số bằng chứng cho thấy họ đã ngụy trang các hoạt động của mình bằng cách tắt bộ phát AIS của họ," Wright nói về những con tàu "bóng tối", đề cập đến công nghệ giúp xác định và định vị các con tàu.
Mặc dù các nước phương Tây đã cấm hầu hết hoạt động nhập khẩu dầu của Nga, nhưng không có bất kỳ quy tắc nào ngăn cản các tàu phương Tây giao hàng cho người mua như Trung Quốc và Ấn Độ, hoặc cung cấp các dịch vụ như bảo hiểm. Theo Kpler, các tàu có chủ châu Âu chiếm 36% giao dịch dầu thô của Nga trong tháng 1. Nhưng rủi ro pháp lý và uy tín của việc không tuân thủ giá trần là rất lớn.
Janiv Shah, nhà phân tích cấp cao của công ty tư vấn Rystad Energy, cho biết: "Hạm đội bóng tối đang vận chuyển dầu của Venezuela và Iran trên toàn cầu là thứ mà tất cả chúng ta đều mong đợi sẽ phát triển và nó đã như vậy".
Bởi vận chuyển dầu Nga trong các chuyến đi dài hơn tới Trung Quốc hoặc Ấn Độ kém hiệu quả hơn vận chuyển tới các quốc gia lân cận như Phần Lan. Theo EA Gibson, Nga hiện cần năng lực vận chuyển dầu thô gấp 4 lần so với trước cuộc xung đột.
Theo một giám đốc điều hành cấp cao tại một công ty kinh doanh dầu mỏ, ước tính có khoảng 23-35 con tàu được bán mỗi tháng cho hạm đội bóng tối. Global Witness, một tổ chức phi lợi nhuận, ước tính rằng một phần tư doanh số bán tàu chở dầu từ cuối tháng 2/2022 đến tháng 1 năm nay liên quan đến những người mua không xác định, gần gấp đôi tỷ lệ của năm trước.
Nhu cầu có thể tăng trong những tháng tới nếu Trung Quốc cần thêm nhiên liệu để phục hồi kinh tế.
Nếu một tỷ lệ lớn hơn đội tàu toàn cầu đang được sử dụng cho các sản phẩm dầu thô và dầu mỏ của Nga, thì điều đó sẽ làm tăng công suất, làm tăng chi phí cho tất cả các nhà kinh doanh dầu mỏ.
Wright của Kpler cho biết: "Sự thiếu hiệu quả trong cách thức hoạt động của thị trường tàu chở dầu đang gia tăng mạnh mẽ".
Khả năng xảy ra sự cố tràn dầu hoặc tai nạn nghiêm trọng tăng lên từng ngày
Cuối tuần trước, Liên minh châu Âu đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với Sun Ship Management, một công ty con của Sovcomflot, công ty vận tải biển lớn nhất của Nga. EU cho biết công ty có trụ sở tại Dubai, đăng ký cách đây một thập kỷ, đã "hoạt động như một trong những công ty chủ chốt quản lý và điều hành hoạt động vận chuyển dầu trên biển của Nga" và rằng "Nga là người hưởng lợi cuối cùng" từ hoạt động kinh doanh của công ty này. .
Hơn nữa, các chuyên gia cho rằng hạm đội bóng tối có thể giúp Nga dễ dàng né tránh các lệnh trừng phạt hoặc bán dầu trên giá trần. Điều này cũng khiến việc phân biệt chính xác các thùng dầu của Nga đang được bán với giá bao nhiêu trở nên khó khăn hơn. Các chuyên gia bao gồm cả Vakulenko đã tìm thấy bằng chứng trong dữ liệu hải quan rằng dầu Urals đang được bán với giá cao hơn nhiều so với giá chính thức.
An toàn cũng đang là một trong những lo ngại. Hạm đội bóng tối được cho là có một đội ngũ lớn các tàu hoạt động hơn 15 năm, đây cũng là độ tuổi mà các công ty dầu mỏ chính thống thường cho chúng nghỉ hưu do hao mòn. Giờ đây, ngày càng nhiều chuyến tàu 15 năm tuổi thực hiện các chuyến đi khắp thế giới.
Matthews của EA Gibson cho biết, những chiếc tàu này không được bảo dưỡng theo tiêu chuẩn mà chúng nên có. Khả năng xảy ra sự cố tràn dầu hoặc tai nạn lớn đang tăng lên từng ngày khi đội tàu này phát triển.
Tham khảo: CNBC
