Tờ SCMP cho hay quê nhà của anh Ma Qian tại tỉnh Henen-Trung Quốc thường có truyền thống gửi 4-5 loại quà cho bạn bè hay người thân để mừng cưới. Thông thường thì mọi người sẽ chọn nho-vốn là biểu tượng giàu sang, thịnh vượng trước đây- giăm bông, sữa và nấm khô thì giờ đây, sầu riêng mới là loại hoa quả được mọi người ưa chuộng.
Theo SCMP, sản phẩm từ Đông Nam Á này đang được phổ biến một cách chóng mặt ở Trung Quốc, thu hút ngày càng nhiều người ưa thích và nhanh chóng thay thế nho để trở thành biểu tượng cho sự giàu sang, phú quý trong các giỏ quà tặng.
“Em họ tôi ăn hỏi tháng trước và mẹ vợ đề nghị thay nho bằng sầu riêng trong giỏ quà mừng bởi bà cho rằng thứ này trang nhã và hợp xu thế hiện nay hơn. Mẹ vợ tôi và rất nhiều người địa phương trong vùng mới chỉ thử loại quả này vào đầu năm nay nhưng đã yêu thích chúng. Đáng buồn cười hơn là mẹ vợ tôi, vốn là tuýp người nông thôn sống tằn tiện, lại thường kín đáo ra hiệu để con cháu mua sầu riêng mời bà. Không những vậy, người già trong vùng còn tin rằng sầu riêng rất giàu dinh dưỡng khi ăn mỗi quả tương ứng với tiêu thụ 3 con gà”, anh Ma cười nói.
Trong khi những quả nho hay anh đào (Cherry) từng được coi là biểu tượng của giàu sang, phú quý và đem đi làm quà tặng thì hiện nay sầu riêng lại trở thành xu thế mới.
Trên thực tế, sự bùng nổ sầu riêng tại Trung Quốc không chỉ đến nhờ sức hút hương vị mà còn do hàng rào thuế quan thấp và sự thông quan nhanh chóng nhờ Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) giữa Trung Quốc và 10 nước thành viên ASEAN. Nhờ đó, lượng nông sản từ Đông Nam Á tràn vào mạnh hơn, tiếp cận được cả những vùng nông thôn Trung Quốc.
“Sầu riêng giờ đây trở thành mặt hàng hót ở các vùng thôn quê, thậm chí là cả trong giới trẻ. Tại các quán cà phê, người ta còn bán cả bánh sầu riêng, cà phê dừa ăn với sầu riêng cùng nhiều loại khác. Riêng gia đình tôi thường mua sầu riêng mỗi tháng 1 lần để cùng thưởng thức, với giá khoảng 40 Nhân dân tệ/kg. Mọi người hiện bàn tán khá nhiều về việc cách chọn sầu riêng ngon, nhưng nó đến từ đâu thì chẳng mấy ai quan tâm lắm”, anh Ma nói.
Việt Nam, Thái Lan, Malaysia và Philippines hiện là những thành viên RCEP cung ứng sầu riêng chủ yếu cho Trung Quốc.
Bùng nổ
Tờ SCMP cho hay sức hút của sầu riêng với người dùng Trung Quốc đã khiến nhiều nhà đầu tư đổ xô vào mảng này, từ ký hợp đồng với các vườn cây ở Việt Nam và Thái Lan cho đến xây dựng hẳn một chuỗi cung ứng logistic cùng nền tảng thương mại điện tử nhằm tối đa hóa kinh doanh.
Số liệu chính thức cho thấy bất chấp những quy định nghiêm ngặt trong nhập khẩu nông sản nhằm ngăn chặn lây lan dịch Covid-19, Trung Quốc vẫn nhập hơn 4 tỷ USD sầu riêng trong năm 2022, nhiều gấp 4 lần so với năm 2017.
Trong quý I/2023, lượng nhập khẩu sầu riêng của Trung Quốc tiếp tục tăng hơn 150% so với cùng kỳ năm ngoái.
Với sự hoàn thiện ngày càng lớn của chuỗi cung ứng cũng như những hợp đồng dài hạn với vườn cây, giá nhập khẩu sầu riêng bình quân vào Trung Quốc trong quý I năm nay ở mức 38,3 Nhân dân tệ/kg, giảm 4,2% so với cùng kỳ năm trước.
Trong khoảng tháng 4 đến giữa tháng 5/2023, doanh số bán sầu riêng trên nền tảng giao đồ ăn số 1 Trung Quốc là Meituan đã tăng 711% so với cùng năm 2022.
Tờ SCMP cho hay với đỉnh mùa vụ sầu riêng bắt đầu khoảng tháng 5-6 thì giá bán nông sản này vào Trung Quốc được cho là sẽ còn giảm nữa và tiếp tục mở rộng mạnh mẽ hơn trên thị trường mới này.
Trên thị trường bán buôn Trung Quốc, giá sầu riêng bình quân vào khoảng 36-52 Nhân dân tệ/kg tùy vào chủng loại.
“Nam giới thường đến nhà bạn gái chơi với giỏ quà gồm nho, đào và rượu vang thì nay một thùng sầu riêng mới là xu thế, đủ sức làm các bà mẹ vợ tương lai hãnh diện với làng giềng”, anh Zhang Liang, một tài xế ở Jingzhou cho biết khi gửi một thùng sầu riêng giá 300 Nhân dân tệ về quê làm quà cho vợ.
Theo SCMP, sự hoàn thiện của chuỗi logistic đã giúp sầu riêng nhập khẩu từ Đông Nam Á có thể đến bất cứ thành phố nào của Trung Quốc chỉ trong 3 ngày, qua đó tối đa hóa lợi nhuận cũng như mở rộng nhanh chóng sự tiếp cận vào thị trường mới.
Anh Bob Wang, một lái buôn sầu riêng cho biết mình đã ký hợp đồng với nhiều trang trại ở Việt Nam, bao quát khoảng 3.000 ha sầu riêng và đang có kế hoạch nhập khẩu 60.000 tấn sầu riêng trong năm nay trước nhu cầu quá nóng của thị trường Trung Quốc.
“Sầu riêng đã trở thành loại hoa quả nhập khẩu phổ biến tại Trung Quốc nhưng có lẽ chúng tôi vẫn đang đánh giá quá thấp nhu cầu tiêu thụ nội địa. Với tình hình hiện nay thì hầu như chắc chắn rằng nhu cầu sầu riêng sẽ còn tăng gấp đôi trong vài năm tới”, thương nhân Bob Wang, đồng thời là nhà sáng lập của TWT Suplly Chain với hơn 3.000 nhà bán lẻ và lái xe khắp Trung Quốc, nhận định.
Hiện Trung Quốc đang cố gắng trồng sầu riêng ở đảo Hainan nhưng mức giá của chúng vẫn còn quá cao so với hàng nhập khẩu.
Cạnh tranh khốc liệt
“Năm ngoái, Trung Quốc nhập khẩu hơn 820,000 tấn sầu riêng và tôi chắc chắn rằng con số này sẽ vượt 900.000 tấn năm nay”, anh Bob Wang, người đã buôn sầu riêng từ Thái Lan vào Trung Quốc suốt 8 năm qua cho hay.
Tờ SCMP cho hay Thái Lan đã là ông trùm cung ứng sầu riêng cho Trung Quốc suốt nhiều năm qua nhưng hiện đang gặp thách thức từ các đối thủ như Việt Nam, Malaysia hay Philippines.
Thương nhân Wang cho hay mặc dù lượng nhập khẩu sầu riêng từ Thái Lan vẫn sẽ tăng trưởng đều nhưng hàng nhập khẩu từ Việt Nam sẽ bùng nổ nhờ giá rẻ và giáp biên giới với Trung Quốc, qua đó thuận tiện cho việc vận chuyển đến mọi tỉnh thành của thị trường 1,4 tỷ dân.
Trong năm 2022, khoảng 780.000 tấn sầu riêng nhập khẩu của Trung Quốc là đến từ Thái Lan. Tuy nhiên sầu riêng Việt Nam với mức giá rẻ hơn 15% đang dần đe dọa thị phần của “ông trùm” này.
Cũng theo SCMP, sự bùng nổ mạnh mẽ của nhu cầu tiêu thụ sầu riêng tại Trung Quốc thậm chí đã buộc khu vực Guangxi Zhuang giáp biên với Việt Nam phải tăng cường cơ sở hạ tầng logistic để đáp ứng khả năng nhập khẩu, lưu kho và vận chuyển loại nông sản này.
Thành phố Chongzuo tại Guangzi mới đây đã đầu tư 1,8 tỷ Nhân dân tệ, tương đương 254 triệu USD để xây dựng trung tâm logistic với kho lạnh và hệ thống xử lý thực phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu nhập khẩu sầu riêng. Dự án này sẽ đi vào hoạt động từ năm 2025.
Tờ SCMP cho hay việc sầu riêng Việt Nam đủ sức vươn tới mọi miền Trung Quốc chỉ trong 1-3 ngày đã khiến nông sản này có lợi thế cực kỳ lớn trên thị trường trong bối cảnh người dân ngày càng ưa thích loại hoa quả này.
Kể từ tháng 4/2023, biên giới Việt-Trung có khoảng 2 chuyến tàu đi lại giữa Pingxiang và Việt Nam. Hàng hóa chủ yếu là sầu riêng mà xoài, vốn là 2 loại nông sản đem lại lợi nhuận nhiều nhất. Các thương nhân chỉ mất 1-2 tiếng để xử lý nông sản và chất lên các xe tải, sau đó vận chuyển đến mọi vùng Trung Quốc trong chưa đến 3 ngày.
“Trước đây cửa khẩu của chúng tôi chủ yếu xử lý hàng hải sản, nhưng năm nay lượng nhập khẩu sầu riêng lại tăng đột biến. Vụ mùa sầu riêng đã đến và ngày nào cũng có vô số xe tải chở nông sản này vào cửa khẩu Dongxing”, giám đốc Chen Xiao của Trung tâm dịch vụ cửa khẩu Dongxing nói.
Cửa khẩu Dongzing nối với Móng Cái của Việt Nam qua 2 con cầu.
“Ngày càng nhiều nông dân Việt Nam chuyển sang trồng sầu riêng bởi lợi nhuận quá lớn từ nhu cầu tiêu thụ của người Trung Quốc với mặt hàng nông sản này”, anh Rog Chau, chủ một trang trại hoa quả gần thành phố Hồ Chí Minh cho biết.
