Theo hãng tin CNN, Bắc Kinh cho biết họ đã phê duyệt một số giấy phép xuất khẩu nhưng những hạn chế này là một cảnh báo rõ ràng rằng Trung Quốc có một vũ khí mạnh mẽ mà họ có thể triển khai trong cuộc chiến thương mại đang leo thang. Các biện pháp hạn chế được đưa ra sau khi Hoa Kỳ, Châu Âu và Nhật Bản hạn chế bán chip và thiết bị sản xuất chip cho Trung Quốc nhằm cắt đứt khả năng tiếp cận công nghệ quan trọng mà quân đội có thể sử dụng.
“Vẫn còn sớm để biết các hạn chế sẽ chặt chẽ đến mức nào. Nhưng nếu Trung Quốc chặn một lượng lớn hàng xuất khẩu, điều đó sẽ gây ra sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng cho người tiêu dùng trực tiếp”, Xiaomeng Lu, giám đốc công nghệ địa lý tại Eurasia Group cho biết.
Trung Quốc gần như độc quyền sản xuất hai nguyên tố này. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), năm ngoái, Trung Quốc chiếm 98% sản lượng gali toàn cầu và 68% sản lượng gecmani tinh chế.
Theo Marina Zhang, phó giáo sư tại Đại học Công nghệ Sydney, mặc dù có những lựa chọn thay thế cho Hoa Kỳ và các đồng minh, nhưng việc xây dựng chuỗi cung ứng độc lập để xử lý gali và gecmani có thể đòi hỏi khoản đầu tư “sốc” lên tới hơn 20 tỷ USD. Và phải mất nhiều năm phát triển. Bởi vì, các công nghệ và cơ sở tinh chế xử lý gali và germani không thể xây dựng chỉ trong một đêm, đặc biệt khi xem xét tác động môi trường khai thác những chất này.
Theo Zhang, mặc dù khoáng sản chỉ chiếm “vài trăm triệu đô la” trong thương mại toàn cầu, nhưng chúng rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng các ngành công nghiệp bán dẫn, quốc phòng, xe điện, mỗi ngành trị giá hàng trăm tỷ đô la.
Sự thống trị của Trung Quốc
Trung Quốc đã thống trị việc sản xuất cả hai nguyên tố này trong ít nhất một thập kỷ.
Gallium là một kim loại mềm, màu bạc và dễ cắt bằng dao. Nó thường được sử dụng để sản xuất các hợp chất có thể tạo ra chip tần số vô tuyến cho điện thoại di động và thông tin vệ tinh.
Germanium là một kim loại cứng, màu trắng xám và giòn được sử dụng trong sản xuất sợi quang có thể truyền ánh sáng và dữ liệu điện tử.
Cả hai đều không được tìm thấy trong tự nhiên. Chúng thường hình thành như một sản phẩm phụ của quá trình khai thác các kim loại phổ biến hơn: chủ yếu là nhôm, kẽm và đồng.
Theo Ewa Manthey, chiến lược gia hàng hóa tại ING Group, việc xử lý các nguyên tố này có thể “tốn kém, thách thức về mặt kỹ thuật, tốn nhiều năng lượng và gây ô nhiễm”.
Ông nói: “Trung Quốc thống trị sản xuất hai kim loại này không phải vì chúng hiếm mà vì họ có thể giữ chi phí sản xuất khá thấp và các nhà sản xuất ở nơi khác không thể sánh kịp với chi phí cạnh tranh của Trung Quốc”.
Theo dữ liệu do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington tổng hợp, từ năm 2005 đến năm 2015, sản lượng gali có độ tinh khiết thấp của Trung Quốc đã tăng vọt từ 22 tấn lên 444 tấn.
Các nhà phân tích từ viện nghiên cứu cho biết vị trí dẫn đầu của Trung Quốc trong ngành nhôm đã cho phép nước này chiếm thị phần thống trị trong sản xuất gali toàn cầu.
Hơn nữa, chính phủ Trung Quốc đã thực hiện các chính sách chiến lược để thúc đẩy sản xuất, bao gồm yêu cầu các nhà sản xuất nhôm của nước này phải tạo ra công suất khai thác gali. Đây là lý do tại sao trong 10 năm qua, việc sản xuất gali về cơ bản đã trở nên không khả thi về mặt kinh tế nếu thực hiện bên ngoài Trung Quốc.
Từ năm 2013 đến năm 2016, Kazakhstan, Hungary và Đức đều đã ngừng sản xuất gali sơ cấp. Đức tuyên bố vào năm 2021 sẽ khởi động lại sản xuất vì giá tăng.
Không thiếu các nhà cung cấp thay thế nhưng mất thời gian và tốn kém
Tuy nhiên, vẫn có những nhà cung cấp thay thế. Theo USGS, Nga, Nhật Bản và Hàn Quốc đã sản xuất tổng cộng 1,8% tổng lượng gali toàn cầu vào năm 2022. Đối với germanium, Teck Resources của Canada là một trong những nhà sản xuất lớn nhất thế giới. Công ty Indium Corporation của Mỹ cũng là nhà sản xuất hợp chất và hợp kim germanium hàng đầu thế giới. Và 5NPlus của Canada và Umicore của Bỉ sản xuất cả hai nguyên tố này.
Nhưng “sẽ mất thời gian thay thế các nguồn cung cấp”, Chris Miller, tác giả cuốn “Chip War” và là một nhà sử học kinh tế, nói.
Mất thời gian và cả đắt tiền nữa. Gregory Allen, giám đốc Trung tâm AI & Công nghệ tiên tiến Wadhwani tại CSIS, cho biết các công ty khai thác mỏ toàn cầu có thể tham gia kinh doanh bán germanium và gallium nếu Trung Quốc tìm cách cắt giảm nguồn cung. “Điều này sẽ không xảy ra ngay lập tức, nhưng một số công ty khai thác và lọc dầu toàn cầu đã báo hiệu ý định làm như vậy”.
Các chuyên gia cho rằng sẽ mất thời gian xây dựng các nhà máy chế biến, nhưng dần dần, thị trường và chuỗi cung ứng sẽ điều chỉnh.
Vào tháng 7, tập đoàn nhà nước Rostec của Nga nói rằng họ sẵn sàng tăng sản lượng germanium để sử dụng trong nước sau khi Trung Quốc tuyên bố hạn chế xuất khẩu.
Nyrstar có trụ sở tại Hà Lan cũng cho biết họ đang xem xét các dự án germanium và gallium tiềm năng ở Australia, châu Âu và Mỹ.
Một chuyên gia từ Eurasia Group cho biết: “Ngay cả khi người dùng hết nguồn cung cấp các khoáng chất này, gali vẫn có thể được đổi lấy silicon hoặc indium trong quy trình sản xuất tấm bán dẫn”. Kẽm selenua là chất thay thế ít hơn nhưng có chức năng thay thế germanium trong một số ứng dụng nhất định.
Ngoài ra, tái chế là một lựa chọn khác. Năm ngoái, Cơ quan Hậu cần Quốc phòng Hoa Kỳ đã giới thiệu một chương trình tái chế germanium cấp quang học được sử dụng trong các hệ thống vũ khí.
Vào tháng 8, Trung Quốc đã không bán bất kỳ germanium hoặc gali nào ra ngoài biên giới của mình. Con số này có thể tăng trở lại vào tháng 9, khi Bộ Thương mại cho biết họ đã phê duyệt một số giấy phép xuất khẩu cho các công ty Trung Quốc.
Ban đầu, giá của hai mặt hàng này có thể sẽ tăng. Giá tăng cũng sẽ khiến chi phí sản xuất trở nên cạnh tranh hơn ở các nước như Nhật Bản, Canada và Mỹ, từ đó làm giảm sự thống trị của Trung Quốc ở cả hai thị trường.
Các chuyên gia cho rằng sẽ mất thời gian xây dựng các nhà máy chế biến, nhưng dần dần, thị trường và chuỗi cung ứng sẽ điều chỉnh.
