Khác với những kỳ vọng của nhiều chuỗi bán lẻ và người dùng Việt khi bà Nguyễn Thái Hải Vân được bổ nhiệm vị trí Giám đốc quốc gia của Apple tại thị trường Việt Nam vào thời điểm quý II/2022, người dùng trong nước vẫn tiếp tục phải mua iPhone 14 series chậm hơn khoảng 1 tháng so với các thị trường cấp 1 của Apple.
Không chỉ vậy đây cũng là năm đầu tiên giá các sản phẩm Apple tại Việt Nam lao dốc trầm trọng. Người dùng iPhone 14 mua máy sớm lỗ gần chục triệu đồng, các chuỗi bán lẻ lao đao khi tham gia vào cuộc chiến giảm giá để sinh tồn.
"Năm đầu tiên chúng tôi được lên làm đại lý bán lẻ ủy quyền của Apple (AAR) tại Việt Nam cũng là năm đầu chuỗi ghi nhận thua lỗ trầm trọng", đại diện một AAR chia sẻ.
iPhone 14 khan hàng, "bia kèm lạc"
Tương tự như các phiên bản tiền nhiệm, iPhone 14 series tiếp tục nhận được sự quan tâm lớn từ người dùng Việt khi iPhone 14 Pro/Pro Max "cháy hàng" ngay trong ngày đầu mở bán.
Với thị hiếu ưa chuộng mẫu máy "xịn nhất” của người Việt, iPhone 14 Pro Max đã chiếm hơn 80% lượng đơn đặt trước tại các chuỗi bán lẻ và cũng là mẫu máy khan hàng, tăng giá từ 1-5 triệu đồng tùy vào màu sắc tại một số AAR.
Lượng cầu vượt cung cùng với sự đình trệ từ dây chuyền sản xuất ở nhà máy Foxconn Trung Quốc khiến lượng iPhone 14 Pro/Pro Max rơi vào tình trạng thiếu hàng trầm trọng không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới.
Lượng sản phẩm non-phone tồn kho nhiều khiến các chuỗi bán lẻ chịu áp lực về dòng tiền và doanh số. Ảnh: Hải Dương.
Đứng trước sự chênh lệch giữa các mẫu iPhone 14 và nhóm sản phẩm non-phone (iPad, MacBook, Apple Watch ...), Apple Việt Nam đã đưa ra chính sách nhập hàng theo dạng "bia kèm lạc" hướng tới các nhà phân phối và các chuỗi bán lẻ.
Cụ thể, muốn nhập được các mẫu bán chạy như iPhone 14 Pro/Pro Max, chuỗi đại lý bán lẻ ủy quyền bắt buộc phải nhập thêm hàng loạt phụ kiện hoặc sản phẩm non-phone đi kèm. Ví dụ với đơn hàng nhập 10 chiếc iPhone 14 Pro/Pro Max, chuỗi phải nhập kèm theo 200 chiếc AirPods, 100 chiếc Apple Watch, 50 chiếc Apple Pencil, 200 chiếc ốp chính hãng.
Ngoài ra, chuỗi còn phải kèm thêm iPhone 11, iPhone 13 và 2 mẫu iPhone 14 không bán chạy.
Thậm chí trong cao điểm Tết Nguyên đán gần nhất khi nguồn hàng iPhone 14 thiếu hụt trầm trọng, lượng "lạc" mà các chuỗi phải nhập kèm thêm cũng tăng mạnh. Những phụ kiện khó bán như cổng mở rộng kết nối, iPad Pro 12,9 inch phiên bản dung lượng cao vốn kén khách cũng được đưa vào danh sách nhập kèm.
Muốn bán ra được các sản phẩm này đại lý bắt buộc phải "cắt lỗ" 20-30% giá trị máy, nhiều sản phẩm phải bán giá lỗ đến cả chục triệu đồng.
Nói với Zing, đại diện một chuỗi bán lẻ cho biết chính sách nhập hàng dạng "bia kèm lạc" của Apple Việt Nam đã làm ngành bán lẻ công nghệ rơi vào trường hợp sản phẩm cần thì hiếm, sản phẩm nhu cầu ít lại đầy kho. Điều này đã khiến một phần đáng kể dòng tiền của các chuỗi bị "chôn" ở các dòng non-phone.
"Áp lực từ dòng tiền buộc các chuỗi bán lẻ giảm giá mạnh để đẩy hàng tồn kho. Một máy vừa nhập về kho đã lỗ từ 200.000 đồng đến 4 triệu đồng tùy sản phẩm, thậm chí tới hiện tại có một số sản phẩm chưa xả hết, có sản phẩm lỗ tới 5,2 triệu đồng khi bán ra", vị này tiết lộ.
Cũng theo vị này, bà Nguyễn Thái Hải Vân nhiều khả năng đang là người thúc đẩy mạnh mẽ chính sách "bia kèm lạc" nhằm giúp doanh số của dàn sản phẩm Apple tại Việt Nam không vênh hẳn về phía iPhone.
Tuy nhiên việc nhập hàng theo chính sách "bia kèm lạc" từ Apple Việt Nam đã khiến cả nhà phân phối và các chuỗi bán lẻ tại Việt Nam rơi vào tình trạng tồn lượng lớn hàng non-phone và các mẫu iPhone kém được ưa chuộng.
Vào tháng 1/2023, Cục cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng (Bộ công thương) đã có văn bản yêu cầu các nhà bán lẻ của Apple tại Việt Nam giải trình việc phải nhập iPhone 14 series dạng 'bia kèm lạc'. Chính sách này sau đó đã được Apple Việt Nam ngừng áp dụng và đã nhận được phản hồi tích từ các nhà phân phối cũng như các chuỗi bán lẻ.
Hàng về nhiều, giá giảm sâu
Sau sóng gió khan hàng iPhone 14 cuối năm 2022, thị trường lại rơi vào tình trạng dư thừa hàng trong quý I/2023. Trái ngược với dự đoán iPhone 14 series sẽ khan hàng tới quý II/2023 của các chuỗi bán lẻ, thị trường chứng kiến việc lượng hàng iPhone 14 về nhiều trong tháng 2, vượt xa mức hấp thụ.
"Nhằm ghi điểm với Apple thế giới, Apple Việt Nam đã 'nhồi hàng' số lượng lớn mà không quan tâm tới các chuỗi bán lẻ, làm lệch lạc cả thị trường. Chưa bao giờ một mẫu iPhone mới ra lại mất giá nhanh như thế này", đại diện một chuỗi bán lẻ chia sẻ.
Trong buổi họp Đại hội đồng cổ đông thường niên 2023 của Công ty CP Đầu tư Thế giới Di động (MWG) diễn ra vào chiều 8/4, ông Đoàn Văn Hiểu Em - thành viên Hội đồng quản trị MWG - đã chia sẻ quy trình đặt hàng từ Apple có nhiều quy chuẩn, nếu không thực sự sáng suốt doanh nghiệp sẽ rất dễ bị ảnh hưởng. Vị này cho hay khi nhu cầu thị trường tăng thì tồn kho không có để bán nhưng khi ảm đạm mà hàng lại dồn về thì phải giảm giá.
Giá iPhone 14 tại Việt Nam biến động theo từng ngày. Ảnh: Tân Nguyễn.
Tiết lộ với Zing, đại diện một chuỗi bán lẻ cho hay sau khi có ngày mở bán chính thức của iPhone tại Việt Nam, các chuỗi sẽ có một tuần để nhận đặt cọc từ người dùng và xác định số lượng máy đặt hàng với Apple cũng như nhà phân phối.
Dựa trên lượng hàng sẵn có, Apple và nhà phân phối sẽ phân bổ máy theo tỷ lệ đặt hàng. Tuy nhiên, số máy được chia về các chuỗi bán lẻ thường thấp hơn nhu cầu đặt hàng. Vì vậy, những năm gần đây, các AAR Việt thường đặt số lượng máy cao hơn với nhu cầu thực tế để có đủ lượng hàng phục vụ kinh doanh.
Cách đặt "khống" số lượng hàng này đã mang lại tác dụng ngược cho chuỗi bán lẻ khi thị trường có thay đổi đột ngột. Đầu năm nay khi số lượng iPhone 14 dồi dào, hàng về liên tục giai đoạn sau Tết Âm lịch, đúng vào khi nhu cầu thị trường giảm mạnh, đã khiến các đại lý "trở tay không kịp".
Có thể thấy từ tháng 2 tới nay, iPhone 14 Pro Max liên tục phải giảm giá tại các chuỗi bán lẻ, tạo ra cuộc chiến giá giữa các AAR có thị phần lớn và nhóm có thị phần nhỏ. Cạnh tranh sát ván đã khiến thị trường bán lẻ công nghệ Việt Nam lần đầu ghi nhận việc các ông lớn như Thế Giới Di Động, FPT Shop hạ giá ngang bằng với nhóm nhà bán lẻ quy mô nhỏ hơn.
Khoảng cách giá iPhone 14 Pro Max giữa các nhà bán lẻ chỉ còn được tính bằng vài chục nghìn đồng thay vì thay vì 1-3 triệu đồng như các thế hệ iPhone trước trước.
Trong buổi họp Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2023 của Công ty CP Bán lẻ kỹ thuật số FPT (FPT Retail - công ty mẹ của FPT Shop) diễn ra vào ngày 18/4, bà Nguyễn Bạch Điệp - Chủ tịch Hội đồng quản trị doanh nghiệp - chia sẻ giá iPhone tại Việt Nam đang thấp nhất thế giới.
Theo vị này, trong bối cảnh giá iPhone bán ra tại các chuỗi bán lẻ khác hầu hết đang ở mức lỗ nhưng "các bên bán hạ giá buộc phía FPT Shop cũng phải hạ theo".
"Dĩ nhiên trong quá trình thị trường khó khăn sẽ có 'đánh nhau' nhưng lâu dài chỉ kéo nhau xuống, chả ăn được của nhau đâu. Cuộc chiến về giá, chúng tôi đánh giá không phải là bài toán hay. Trong ngắn hạn thị trường hạ, chúng tôi cũng sẽ hạ để bán được hàng", bà Điệp nhận định.
Đánh giá về những thông tin trên, thành viên HĐQT FPT Retail Hoàng Trung Kiên nói rằng cuộc chiến về giá chắc chắn sẽ có ảnh hưởng đến toàn ngành, bởi các công ty cần có biên lợi nhuận để kinh doanh các mặt hàng.
"Tại sao phải chạy đua, nếu các chuỗi khác cũng bán rẻ theo thì đây là trò chơi tổng 0, không ai có lợi", ông Kiên nói.
Năm đầu tiên chúng tôi được lên làm đại lý bán lẻ ủy quyền của Apple tại Việt Nam cũng là năm đầu chuỗi ghi nhận thua lỗ trầm trọng
Đại diện một AAR tại Việt Nam chia sẻ
Đại diện nhiều chuỗi bán lẻ tiết lộ giá bán ra của mẫu iPhone 14 Pro Max đang thấp hơn giá nhập vào. Bên cạnh đó, trong tháng 4 này thị trường sẽ tiếp tục đón thêm một lô lớn iPhone 14 series về thị trường Việt Nam, số lượng máy của lô hàng này tương đương với lô hàng về sau dịp Tết Âm lịch.
Theo nguồn tin của Zing, khi giá iPhone 14 "sập" mạnh trong nhiều tháng qua, Apple Việt Nam đã đưa ra chương trình hỗ trợ các chuỗi bán lẻ bằng cách hoàn lại tiền chênh lệch với những sản phẩm đã nhập về, chưa kích hoạt nhưng đã giảm giá mạnh trên thị trường. Việc hoàn lại tiền được thực hiện thông qua nhà phân phối, giúp các chuỗi bán lẻ giảm bớt gánh nặng khi nhập hàng trong giai đoạn thị trường kém tích cực.
Có thể thấy iPhone 14 nói riêng và các sản phẩm Apple nói chung trong quý IV/2022 và quý I/2023 đã gặp không ít sóng gió. Đây đều là những vấn đề thị trường chưa từng gặp phải trước khi xuất hiện vị trí Giám đốc quốc gia của Apple tại Việt Nam.
Thị trường công nghệ Việt được dự báo sẽ còn ảm đạm trong nhiều quý tới, trong khi iPhone 14 series vẫn tiếp tục mất giá chưa thấy đáy. Khả năng chèo lái Apple Việt Nam của bà Hải Vân sẽ tiếp tục được thử thách trong việc ổn định lại thị trường và một màn ra mắt iPhone 15 series thành công, hoặc chí ít là không sóng gió như với iPhone 14.
