Elon Musk đã tổ chức lễ ra mắt chiếc Tesla Semi bị trì hoãn từ lâu của mình vào tháng 12 năm ngoái theo phong cách ưa thích của tỷ phú hay thay đổi. Đó là một sự kiện được tổ chức, phát trực tiếp, bắt đầu bằng nhạc dance điện tử chói tai, được nhấn mạnh bằng lời khoe của Musk về vẻ ngoài gây nhiều tranh cãi của chiếc xe tải điện và màn trình diễn "tuyệt vời" trước khán giả là nhân viên và người hâm mộ Tesla có xu hướng cổ xuý.
“Thứ này có sức mạnh khủng khiếp so với một chiếc xe tải chạy bằng diesel”, Musk nói với những người tham dự tại Gigafactory của Tesla ở Sparks, Nevada. “Nó rất nhanh. Nó nhanh để tăng tốc. Thật nhanh để phanh. Đó thực sự là một cải tiến thay đổi từng bước về cảm giác lái một chiếc xe bán tải”.
Nhưng khi nói đến doanh số bán hàng, chiếc Semi thực chất vẫn là một kẻ chậm chạp. Công ty hy vọng sẽ sản xuất ít nhất 50.000 chiếc mỗi năm vào năm tới, tạo ra doanh thu lên tới 12,5 tỷ USD dựa trên mức giá ước tính ít nhất là 250.000 USD cho mỗi chiếc xe tải. Tuy nhiên, cho đến nay, Tesla (với doanh thu 81,5 tỷ USD vào năm ngoái) mới chỉ giao khoảng ba chục xe tải cho một khách hàng được xác định công khai.
Tesla cũng loại trừ model này khỏi báo cáo sản xuất hai quý gần nhất. Thậm chí còn bất thường hơn so với doanh số bán hàng chậm chạp là sự cường điệu tối thiểu xung quanh chiếc xe tải mà Tesla và CEO Musk, với tài sản ròng trị giá 179,3 tỷ USD, được biết đến.
Tesla có Giám đốc điều hành nổi tiếng là hiếm khi nhận được ưu đãi của chính phủ. Tesla Semi không được liệt kê trong số những chiếc xe tải không khí thải đủ điều kiện nhận ưu đãi hào phóng từ California trị giá 120.000 USD cho xe bán tải chạy bằng pin (và 240.000 USD cho các mô hình hydro). Theo Ủy ban Tài nguyên Hàng không Mỹ, không phải vì nó không đủ điều kiện mà vì công ty thậm chí còn chưa đăng ký tham gia chương trình.
Semi cũng không được tìm thấy tại ACT Expo ở Anaheim, California, nơi trưng bày lớn nhất của Mỹ về xe tải và xe tải không gây ô nhiễm hay ít ô nhiễm. Điều đó không có gì lạ khi Tesla có thói quen tránh các triển lãm thương mại và ô tô lớn. Nhưng hàng chục xe bán tải chạy bằng pin và hydro công nghệ cao từ các công ty bao gồm Volvo, Hyundai, Daimler, Peterbilt, Kenworth, Hino, BYD và công ty khởi nghiệp Nikola đã được trưng bày. Và Tesla lại nổi bật khi vắng mặt.
Oliver Dixon, nhà phân tích cấp cao về xe tải hạng nặng tại Guidehouse, cho biết: “Một trong những điều khá đáng chú ý về chương trình này là hoàn toàn không có bình luận nào về sản phẩm Tesla. Đối với thứ từng được coi là con khỉ đột nặng 800 pound trong phòng, ý tôi là, nó vẫn là một con khỉ đột trong phòng, nhưng nó nhỏ hơn rõ rệt so với ban đầu”.
Thị trường xe tải chạy bằng pin và hydro đang được thúc đẩy khi California cấm bán các loại xe thương mại chạy bằng động cơ diesel mới trong tiểu bang này vào năm 2036 và chỉ cho phép các mẫu xe không phát thải vào giữa những năm 2040. Tuy nhiên, doanh số bán hàng sẽ tăng nhanh như thế nào thì vẫn chưa rõ ràng.
Một cuộc khảo sát về các nhà điều hành đội xe do nhà nghiên cứu Gladstein, Neandross & Associates trình bày tại ACT Expo mới đây cho thấy các đơn đặt hàng cho xe tải bán tải điện hiện chỉ có tổng cộng 6.000 chiếc trong vài năm tới, trị giá khoảng 1,5 tỷ USD, từ con số gần như bằng 0 vào năm ngoái. Theo một nghiên cứu của Phòng thí nghiệm năng lượng tái tạo quốc gia, vào giữa những năm 2030, khi xe tải chạy bằng pin và hydro đạt mức chi phí ngang bằng với các mẫu xe chạy bằng động cơ diesel, chúng sẽ thống trị doanh số bán hàng trên thị trường hạng nặng, chiếm hơn 200.000 chiếc mỗi năm. Đó sẽ là một thị trường trị giá hơn 40 tỷ USD một năm. Việc thúc đẩy các xe tải không gây ô nhiễm sẽ vượt ra ngoài California khi hơn một chục tiểu bang, bao gồm New York và Washington, tuân theo các quy tắc nghiêm ngặt về ô nhiễm không khí và có thể áp dụng các quy định tương tự về xe tải.
Tesla đã có cơ hội thống trị thị trường xe tải điện mới giống như cách hãng đã dẫn đầu trong lĩnh vực xe chở khách chạy bằng pin. Tuy nhiên, những dấu hiệu ban đầu cho thấy Tesla đang đứng sau các đối thủ cạnh tranh trong lĩnh vực non trẻ này, bất chấp sự khoe khoang của Musk. California chỉ ghi nhận 134 doanh số bán pin bán ra vào năm 2022. Trong số đó, hầu hết do BYD của Trung Quốc sản xuất không có cái nào là Teslas.
Ngay sau khi Semi được ra mắt tại một sự kiện tại Los Angeles vào tháng 11 năm 2017, nhiều công ty có đội xe tải lớn đã công bố kế hoạch mua hàng nghìn chiếc. Nhưng gần sáu năm sau, họ vẫn chờ đợi. Những người khổng lồ trong ngành vận tải đường bộ Ryder và J.B. Hunt nói với Forbes rằng họ không biết khi nào sẽ bắt đầu nhận xe tải. UPS thì cho biết họ đang đàm phán với Tesla và hy vọng sẽ bắt đầu nhận được chúng vào năm 2024.
Tesla dù nhiều lần “khoe” nhưng không cung cấp thông tin chi tiết về sản xuất và bán hàng tại hội nghị nhà đầu tư vào ngày 1 tháng 3 hoặc báo cáo kết quả hàng quý vào ngày 19 tháng 4. Trong hồ sơ mới nhất của công ty với SEC, một tài liệu tham khảo duy nhất về Semi trong tài liệu dài 34 trang liệt kê nó đang được “sản xuất thử nghiệm” tại Nevada Gigafactory. Thông thường, đó là một thuật ngữ trong ngành cho một kiểu máy chưa phải là sản phẩm thương mại.
Tesla cho biết Semi có sẵn trong các phiên bản từ 300 đến 500 dặm với một lần sạc đầy và được nạp đầy. Những con số đó và tuyên bố của Tesla rằng người dùng có thể tiết kiệm 200.000 USD chi phí nhiên liệu trong ba năm, chưa được xác minh độc lập. Công ty không niêm yết giá cho chiếc xe, nó nặng bao nhiêu hoặc nó có thể chở bao nhiêu tấn hàng hóa. Tại một sự kiện vào tháng 4 ở Sacramento, Pepsi nói với các phóng viên địa phương rằng xe tải đi được 400 dặm sau mỗi lần sạc.
Tình trạng sản xuất ảm đạm
Tháng 11 năm ngoái, trước khi bàn giao xe tải cho Pepsi và Frito-Lay, Musk cho biết việc sản xuất xe bán tải sẽ tăng mạnh đến năm 2023. “Như tôi nghĩ mọi người đều biết vào thời điểm này, phải mất khoảng một năm để tăng cường sản xuất. Chúng tôi dự kiến nhắm tới 50.000 chiếc vào năm 2024 cho Tesla Semi ở Bắc Mỹ”, Musk nói.
Sau đó vào tháng 1, công ty cho biết họ sẽ xây dựng một dây chuyền lắp ráp chuyên dụng cho Semi tại nhà máy ở Nevada như một phần của kế hoạch mở rộng trị giá 3,6 tỷ USD tại đây. Musk nói sản lượng sẽ bị “hạn chế” trong năm nay nhưng sẽ đạt sản lượng cao vào năm sau mà không giải thích chi tiết.
Dan Ives, nhà phân tích cổ phiếu của Wedbush Securities, cho biết: “Tốc độ sản xuất Tesla Semi rất chậm. Nhu cầu là có. Đó là tất cả về việc sản xuất chúng, điều đó thật đáng thất vọng”.
PepsiCo, người dùng Semi duy nhất được xác định công khai cho đến nay, cho biết họ hy vọng sẽ đạt được 100 chiếc trong năm nay. Người phát ngôn của cả PepsiCo và Frito-Lay đã không trả lời nhiều yêu cầu bình luận về việc mua xe tải và hiệu quả hoạt động của chúng.
Để so sánh, đối thủ cạnh tranh nhỏ hơn Nikola, cũng bán xe tải bán chạy bằng pin, đã sản xuất 258 chiếc Tre BEV vào năm ngoái và giao 131 chiếc cho các đại lý. Công ty cho biết trong rằng họ có kế hoạch chế tạo tới 500 bán pin và pin nhiên liệu hydro vào năm 2023.
Tesla đã không nói nhiều về số liệu thống kê bán hàng của Semi, nhưng Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường cao tốc Quốc gia Mỹ đã chia sẻ một số chi tiết. Vào tháng 3, cơ quan quản lý an toàn đã triệu hồi Semi vì lỗi phanh tay có thể khiến chiếc xe khổng lồ lăn đi.
Một hồ sơ riêng của Tesla gửi Bộ Giao thông vận tải Mỹ thì cho thấy công ty có một đội gồm 291 xe tải, mặc dù nhiều chiếc có thể là nguyên mẫu mà nó đang được thử nghiệm kể từ lần đầu tiên Musk trình làng vào năm 2017 và cho biết nó sẽ được bán vào năm 2019. Hồ sơ của hạm đội đó cũng tiết lộ rằng 9 người đã bị thương trên những chiếc xe tải do Tesla sở hữu, mặc dù nó không chỉ rõ hãng sản xuất.
Chưa đăng ký ưu đãi xe tải sạch
Pepsi đã làm nổi bật Tesla Semi của mình, đặc biệt là 18 chiếc xe tải mà họ nhận được vào tháng 4, như một bằng chứng cho thấy công ty này đang phủ xanh đội xe của mình vì họ quan tâm đến môi trường. Nhưng những chiếc xe tải ban đầu đó được trợ cấp rất nhiều bằng công quỹ.
Cho đến nay, hãng này đã nhận được 5 triệu USD cho 18 chiếc Semi và hệ thống sạc tại cơ sở của hãng ở Sacramento - nơi có nhà máy đóng chai cũng như thủ phủ và cơ quan quản lý của bang - và 5,3 triệu USD cho 15 xe tải và bộ sạc tại nhà máy đồ ăn nhẹ Frito-Lay ở Modesto. Tesla Semi cũng đủ điều kiện nhận khoản tín dụng thuế liên bang trị giá 40.000 USD cho xe tải không phát thải do Đạo luật giảm lạm phát tạo ra. Nhu cầu trợ cấp lớn đặt ra một số câu hỏi về việc áp dụng các đối thủ Bán tải và chạy bằng pin ở những khu vực không có các ưu đãi như vậy.
Alberto Ayala, giám đốc điều hành của Khu Quản lý Chất lượng Không khí Thành phố Sacramento cho biết: “Chúng tôi hỗ trợ các đội xe này bằng cách cung cấp các biện pháp khuyến khích để đưa các công ty sử dụng các công nghệ sạch hơn, không phát thải, điều có thể sẽ không xảy ra nếu không có đồng đô la công nào. Tesla Semi có giá khoảng 250.000 USD”.
Tại khu vực Los Angeles, nơi có nhiều ô tô và xe thương mại nhất trong cả nước, Khu Quản lý Chất lượng Không khí Bờ biển phía Nam cho biết họ đã cung cấp các khoản trợ cấp cho khách hàng mua xe tải Volvo chạy điện nhưng chưa có đơn đăng ký mua Tesla Semi.
Bất chấp các ưu đãi và quy định mới của California, việc chuyển ngành vận tải đường bộ khỏi động cơ diesel sẽ rất khó khăn. Đó là bởi vì xe tải điện và hydro vẫn đắt hơn ngay cả khi có những ưu đãi hào phóng. Sau đó, có chi phí lắp đặt các trạm sạc công suất cao để xử lý đồng thời nhiều xe tải và cần một mạng lưới mạnh mẽ hơn để xử lý bộ sạc 750 kilowatt mà xe tải của Tesla sử dụng. Đối với các model dùng pin nhiên liệu hydro, hứa hẹn phạm vi hoạt động xa hơn và thời gian tiếp nhiên liệu nhanh hơn so với các mô hình pin, vấn đề chính là giảm chi phí hydro và tìm ra những cách rẻ hơn để vận chuyển và lưu trữ nhiên liệu.
Cuối cùng, nếu Tesla tăng cường sản xuất Semi, sẽ có một thách thức khác phía trước đối với nó và những người mới như Nikola: thuyết phục các chủ sở hữu đội xe chuyển từ các nhà cung cấp thống trị như Peterbilt, Volvo, Daimler và Freightliner có xe tải xanh của riêng họ.
Dixon của Guidehouse phân tích: “Bạn có một số người chơi kế thừa ở đây đã tồn tại khá lâu ở đây. Đối với một người chơi không có truyền thống như Tesla, Nikola hay bất kỳ ai, việc tham gia và chiếm thị phần sẽ phải đến từ những người đó. Họ là những người rất dễ nói chuyện nhưng họ chơi không đặc biệt hay”.
