Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 1/2023, xuất khẩu thủy sản vẫn tiếp đà giảm sâu theo xu hướng của quý cuối năm trước cộng với dịp trùng vào kỳ nghỉ Tết nguyên đán.
Hy vọng sẽ sáng sủa từ đầu quý 2
Kết thúc tháng đầu năm cho thấy, xuất khẩu thủy sản chỉ đem về 600 triệu USD, giảm tới 31% so với tháng 1/2022. Trong đó: xuất khẩu tôm các loại được hơn 169 triệu USD (giảm 46% so với cùng kỳ năm trước); xuất khẩu cá tra cá tra được 107 triệu USD (giảm 50%); xuất khẩu cá ngừ được gần 60 triệu USD (giảm 32%). Một số loại thủy sản chủ lực khác vẫn tăng về giá trị xuất khẩu, đó là: kim ngạch các loại cá khác đạt 169 triệu USD (tăng 6%); xuất khẩu mực và bạch tuộc đạt gần 66 triệu USD (tăng 4%)…
"Xuất khẩu thủy sản sang các thị trường chính trong tháng 1/2023 đều giảm mạnh, trong đó thị trường Hoa Kỳ giảm 56%; Trung Quốc – Hồng Kông giảm 55%; thị trường EU giảm 35%...".
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam.
Theo các chuyên gia kinh tế, năm 2023 vẫn còn nhiều rủi ro, bao gồm nguy cơ leo thang chiến tranh ở Ukraine và sự xuất hiện của một cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương có thể tiếp tục ảnh hưởng đến nguồn cung thủy sản ở các thị trường lớn. Bối cảnh đó cũng có thể coi là cơ hội cho thủy sản Việt Nam tăng cung cấp sang các thị trường Mỹ, Trung Quốc, EU…
VASEP dự báo, bức tranh xuất khẩu thủy sản sẽ không thể bừng sáng trở lại ngay trong những tháng đầu năm khi mà nền kinh tế thế giới được dự báo có thể sẽ rơi vào suy thoái trong năm nay.
Tuy nhiên, đối với các thị trường tiêu thụ, thủy sản vẫn là mặt hàng thực phẩm thiết yếu và nhu cầu sẽ không thể sụt giảm quá mạnh. Sẽ có điều chỉnh về nhu cầu theo phân khúc sản phẩm. Theo đó, lợi thế sẽ nghiêng nhiều hơn về các ngành hàng có giá vừa phải vì phù hợp với tầng lớp người tiêu dùng thu nhập thấp hoặc trung bình – vốn là nhóm bị ảnh hưởng mạnh nhất bởi lạm phát.
Ngoài ra, việc Trung Quốc mở cửa mang lại hy vọng lớn về sự hồi phục nhu cầu không chỉ ở thị trường này mà cả các thị trường khác trên thế giới, khi mà du lịch và giao thương được thông suốt. Và sự hồi phục mà thị trường này mang lại cũng sẽ có kết quả rõ ràng ít nhất là từ quý 2/2023. Bên cạnh đó, chúng ta vẫn có thể lạc quan vào những thị trường được đánh giá có nền kinh tế tăng trưởng trong năm nay như khu vực châu Á, Trung Đông…
Trong bối cảnh đó, quan trọng là doanh nghiệp thủy sản cần đảm bảo sức khỏe tài chính để duy trì sản xuất ổn định, sẵn sàng nguồn nguyên liệu khi thị trường tiêu thụ hồi phục có thể đáp ứng nguồn cung.
Hơn nữa, doanh nghiệp có thể tận dụng lợi thế của từng ngành hàng về nguồn cung và yếu tố thị trường tiêu thụ thông qua việc nắm bắt thông tin thị trường và dự báo. Bên cạnh đó, điều kiện cho môi trường kinh doanh cũng đang dần được cải thiện theo hướng hỗ trợ sản xuất, xuất khẩu nhiều hơn.
Tiếp tục kiến nghị tháo gỡ những bất cập cho doanh nghiệp thủy sản
Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông VASEP cho biết liên quan đến ngành hàng thủy sản, nhiều chính sách quy định bất cập trước đây đã được sửa đổi, tháo gỡ trong năm 2022.
Trước hết phải nói đến Thông tư 06/2022/TT-BNNPTNT sửa đổi, bổ sung các Thông tư về kiểm dịch thủy sản, trong đó đã bãi bỏ quy định kiểm dịch đối với sản phẩm thủy sản chế biến đông lạnh dùng làm thực phẩm nhập khẩu để sản xuất xuất khẩu, gia công xuất khẩu. Sau 7 năm kiến nghị, Thông tư 06/2022 là kết quả của sự kiên trì và thành công của VASEP và các doanh nghiệp thủy sản.
Năm 2022 cũng đánh dấu một năm thành công của Hiệp hội trong vận động chính sách liên quan một số nội dung của Dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường 2020. Sau nhiều kiến nghị, ngày 10/1/2022, Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị định 08/2022/NĐ-CP hướng dẫn Luật Bảo vệ môi trường, trong đó trên 70% các kiến nghị của các Hiệp hội đã được Chính phủ tiếp thu, sửa đổi.
Bên cạnh đó, VASEP với nhiều hiệp hội ngành hàng khác đã cùng kiến nghị các vấn đề liên quan đến Thu phí sử dụng hạ tầng, dịch vụ, tiện ích công cộng khu vực cảng biển tại Tp. Hồ Chí Minh và Dự thảo Luật thực hiện Dân chủ ở cơ sở. Kết quả là TPHCM đã giải quyết một phần các kiến nghị của các Hiệp hội (như giảm mức thu phí hạ tầng cảng biển với hàng hóa nhập khẩu, hàng hóa xuất khẩu khi mở tờ khai ngoài TP.HCM xuống ngang bằng với mức thu phí khi doanh nghiệp mở tờ khai tại TP HCM, giảm mức phí đối với hàng gửi kho ngoại quan, hàng chuyển khẩu) từ ngày 1/8/2022.
Đối với Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Quốc hội cũng thông qua Luật, theo đó có đáp ứng kiến nghị của VASEP là không áp dụng Quy định về Ban Thanh tra Nhân dân cho các doanh nghiệp và tổ chức tư nhân.
Tuy vậy, theo bà Lê Hằng, hiện vẫn còn những vướng mắc tồn tại cũng đã lâu mà VASEP và doanh nghiệp sẽ phải tiếp tục đồng hành để kiến nghị các cơ quan thẩm quyền xem xét tháo gỡ, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, hợp pháp và hợp lý.
"Năm 2023 được dự báo là năm khó khăn đối với doanh nghiệp xuất khẩu vì kinh tế thế giới có dấu hiệu suy thoái ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu thụ hàng hóa và thực phẩm. Cộng đồng doanh nghiệp ngành thủy sản kỳ vọng môi trường kinh doanh trong nước sẽ bớt áp lực hơn với doanh nghiệp, để sức khỏe doanh nghiệp được duy trì ổn định đối phó với lạm phát và các chi phí đầu vào tăng cao và để có đà hồi phục khi thế giới ổn định trở lại".
Bà Lê Hằng, Giám đốc truyền thông của VASEP.
Thứ nhất, vướng mắc lớn về quy định ngưỡng phospho (quá nghiêm ngặt) tại QCVN 11-MT:2015 cho nước thải chế biến thuỷ sản cũng như tại Dự thảo QCVN nước thải công nghiệp 2021 và chưa có quy định riêng về tiêu chuẩn nước thải ao nuôi tôm-cá tra thâm canh.
Thứ hai, bất cập về việc bùn thải thủy sản chưa được phân loại là mã TT-R (là mã cho chất thải rắn công nghiệp thông thường).
Thứ ba, bất cập về quy chế quản lý, sử dụng đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu vào Quỹ Bảo vệ môi trương Việt Nam để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải.
Thứ tư, vướng mắc về quy định sử dụng muối i-ốt trong chế biến thực phẩm quy định tại NĐ 09/2016/NĐ-CP đến nay vẫn chưa được sửa đổi và chưa nhận được phản hồi cụ thể từ Bộ Y tế.
Liên quan đến ghi nhãn dinh dưỡng đối với thực phẩm, Bộ Y tế đang lấy ý kiến cho dự thảo, trong đó có nhiều quy định chưa phù hợp với khu vực và quốc tế, chưa phù hợp với nguyên tắc quản lý rủi ro, không phù hợp với Nghị định 111/2021/NĐ-CP, thực tiễn Việt Nam, và thông lệ quốc tế, gây tốn kém, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất kinh doanh.
Tuy nhiên, Bộ Y tế chưa tiếp thu các góp ý của các Hiệp hội ngành hàng thực phẩm. Đến nay, Bộ chưa đưa ra thêm dự thảo mới nhưng cũng chưa ban hành Thông tư này.
Thứ năm, 2 vấn đề đang là gánh nặng chi phí với doanh nghiệp: đó là Quy định mức thu kinh phí công đoàn 2% quỹ lương và quy định tỷ lệ đóng bảo hiệm xã hội cao. Hai vấn đề này đều được VASEP và các Hiệp hội đã nhiều lần có văn bản kiến nghị và trao đổi tại các cuộc họp với Chính phủ, Tổng Liên đoàn lao động và Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội nhưng chưa được xem xét.
