Một người đàn ông hút thuốc lá điện tử bên ngoài quán rượu ở quận Soho, London. Ảnh: Jose Sarmento Matos/Bloomberg.
Khi thế hệ trẻ quay lưng với thuốc lá và rượu, Bộ Tài chính Vương quốc Anh đã mất 14 tỷ bảng Anh (tương đương 17,1 tỷ USD) do sự sụt giảm nguồn thu “thuế tội lỗi”. Đây là loại thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng với một số hàng hóa, dịch vụ được cho là gây hại cho xã hội.
Theo ước tính của Bloomberg, nếu khoản thuế này được duy trì ổn định từ năm 2002, chính phủ đã có thể thu thêm 11,5 tỷ USD từ thuốc lá và 5,8 tỷ USD từ rượu.
Thực tế này buộc Bộ trưởng Tài chính Anh Jeremy Hunt và những người tiền nhiệm phải tăng các loại thuế khác nhằm ổn định tài chính công.
Những con số này tô đậm các thách thức mà ông Hunt phải đối mặt trong một xã hội thay đổi nhanh chóng với thế hệ mới. Ngoài thuế thuốc lá và rượu, ông Hunt cũng phải đảm nhận nhiệm vụ giúp Bộ Tài chính Anh thoát khỏi sự phụ thuộc vào thuế nhiên liệu, khi ngành công nghiệp ôtô chuyển từ xe chạy bằng xăng và dầu diesel sang xe điện.
Giới trẻ quay lưng với thuốc lá
Thuế thuốc lá hiện chỉ chiếm 1% tổng doanh thu thuế từ khu vực công, giảm so với tỷ lệ 1,9% vào hai thập kỷ trước. Trong cùng thời kỳ, nguồn thu thuế từ cũng giảm từ 1,7% xuống 1,3%.
Kết quả này đã tạo thêm gánh nặng cho những người nộp thuế thu nhập và thuế doanh nghiệp - những người đang gánh vác thách thức khôi phục tiềm lực tài chính của đất nước.
Theo Bloomberg, khoản lỗ do sự thay đổi lối sống đủ chi trả cho cả khoản trợ cấp chăm sóc trẻ em và ưu đãi đầu tư kinh doanh mà ông Hunt đã công bố trong ngân sách.
Bộ Tài chính Anh mất 17,1 tỷ USD doanh thu thuế từ thuốc lá và rượu trong một thập kỷ qua. Ảnh: Reuters.
Về vấn đề này, ông Chris Etherington, đối tác và chuyên gia về thuế tại RSM, nhận định khi giới trẻ ở Anh thay đổi thị hiếu, nguồn thu từ các loại thuế tiêu thụ đặc biệt trong tương lai sẽ bị đe dọa.
“Những người trẻ tuổi đang có xu hướng dùng thuốc lá điện tử (vape) nhiều hơn thay vì thuốc lá và xì gà. Tương tự, mọi người cũng không uống nhiều rượu như trước đây”, ông nói.
Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách Vương quốc Anh (OBR) dự kiến doanh thu thuế từ thuốc lá sẽ giảm trong những năm tới khi tỷ lệ hút thuốc tiếp tục giảm. Trong dự báo tháng 3, cơ quan này đã cắt giảm trung bình 987 triệu USD/năm với khoản thuế thuốc lá dự kiến thu trong 5 năm tới.
Trong thập kỷ qua, Vương quốc Anh đã ghi nhận tỷ lệ hút thuốc giảm ở tất cả nhóm tuổi, trong đó GenZ từ bỏ thói quen này nhiều nhất.
Theo Cơ quan Thống kê Quốc gia Vương quốc Anh, vào năm 2021, chỉ 13% thanh niên 18-24 tuổi hút thuốc lá, giảm một nửa so với con số 26% một thập kỷ trước đó. Song nhóm này có thể đã chuyển sang sử dụng thuốc lá điện tử, vì vậy chính phủ Anh đang xem xét đánh thuế vape.
Trong khi đó, OBR dự kiến số thuế thu được từ rượu sẽ tăng vào năm 2027-2028, nhưng với tốc độ chậm hơn tổng số thuế. Trong thời gian tới, khoản thuế từ rượu thậm chí sẽ giảm khi ông Hunt tăng cường trợ cấp các sản phẩm bia và rượu táo nhằm hỗ trợ các quán rượu đang gặp khó khăn.
Lợi ích lâu dài
Dù Bộ Tài chính Anh thu được ít thuế hơn từ các "thói hư tật xấu" như thuốc lá và rượu, số liệu cho thấy các loại thuế này đang hỗ trợ thay đổi hành vi người dùng.
Thuế tiêu thụ đặc biệt khiến những hành vi không lành mạnh hoặc gây hại cho môi trường trở nên đắt đỏ hơn. Về lâu dài, điều đó có thể giảm bớt gánh nặng cho Dịch vụ Y tế Quốc gia, từ đó giúp Bộ Tài chính Anh tiết kiệm tiền.
Các loại thuế tiêu thụ đặc biệt có thể mang lại lợi ích lâu dài. Ảnh: Shutterstock.
“Nếu mọi người hút thuốc và uống rượu ít đi, (Vương quốc Anh) có thể sẽ trở thành đất nước khỏe mạnh hơn và tiết kiệm được một khoản tiền trong thời gian dài”, Clive Gawthorpe, chuyên gia từ tập đoàn UHY Hacker Young, cho biết.
Nguồn thu thuế từ thuốc lá và rượu ngày càng giảm đã không ngăn cản chính phủ Anh áp dụng các loại thuế tiêu thụ đặc biệt khác trong những năm gần đây, chẳng hạn thuế đường và túi nylon.
Cả hai được chứng minh là có ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng, đồng thời thúc đẩy các nhà sản xuất nước giải khát giảm lượng đường trong công thức và hạn chế người mua sử dụng túi nylon.
Theo trang thông tin của chính phủ Anh, các công ty đồ uống đã cắt giảm lượng đường trong công thức tương đương với việc loại bỏ 45 triệu kg đường khỏi các loại nước giải khát mỗi năm. Tỷ lệ đồ uống có hàm lượng đường cao trong siêu thị cũng giảm.
