“Nếu bạn muốn tham gia cuộc cách mạng tốc độ cao, bạn phải bắt đầu lập kế hoạch ngay từ bây giờ.”
Đây là những lời của cựu Thủ tướng Anh David Cameron vào năm 2013 khi ông công bố lộ trình cho mạng lưới đường sắt cao tốc mở rộng đầu tiên của Anh, được gọi là HS2, một tuyến tàu hỏa hiện đại dài 180 km trị giá 37 tỷ bảng Anh chạy dọc trung tâm đất nước.
10 năm sau, “cuộc cách mạng tốc độ cao” của nước Anh đã bị đình trệ.
Theo tờ Politico, với hàng tỷ bảng Anh đã được chi, lời hứa về một tuyến đường sắt cao tốc nối trung tâm London với các thành phố phía bắc Manchester và Leeds có vẻ sẽ thất bại khi Chính phủ Anh chuẩn bị kế hoạch cắt giảm dự án lần thứ hai trong nhiều năm.
Dự án này đã trở thành một nỗi xấu hổ lớn đối với một quốc gia từng tự hào là người đi tiên phong về đường sắt trên thế giới - Politico bình luận. Nhiều cuộc tư vấn đang được tiến hành về khả năng của Anh trong việc triển khai các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn đúng thời gian và ngân sách.
William Hague - cựu lãnh đạo đảng Bảo thủ và Ngoại trưởng Anh dưới thời Thủ tướng Cameron - cho biết: “Nó được quản lý cực kỳ tồi tệ, một nỗi ô nhục của quốc gia."
HS2 hiện nay có chi phí bao nhiêu?
Theo Politico, sự chậm trễ và chi phí tăng vọt đã gây khó khăn cho dự án HS2. Chi phí tăng nhanh chóng từ 37 tỷ bảng Anh lên 50 tỷ bảng, và hiện được cho là gần với mốc 80 – 100 tỷ bảng.
Vào năm 2021, Thủ tướng Anh khi đó là ông Boris Johnson đã hủy bỏ chặng phía đông của tuyến đường sắt, đưa hành khách đến Leeds và Sheffield, nhằm hoàn thành phần còn lại của dự án.
Đợt cắt giảm mới nhất dự kiến cũng sẽ loại bỏ hoặc trì hoãn chặng phía tây – từ Birmingham đến Manchester.
Trên hết, điểm cuối phía nam của tuyến đường sắt chạy vào London giờ đây có thể kết thúc tại Old Oak Common – một kho đường sắt ở ngoại ô phía tây bắc London, cách trung tâm thành phố 10 km – thay vì tiếp tục đến Euston, một trong những ga cuối chính của thủ đô.
Hành khách từ Birmingham dự kiến sẽ phải xuống và lên các chuyến tàu địa phương chậm hơn trong suốt hành trình còn lại của họ.
Chuyên gia Paul Johnson từ Viện Nghiên cứu Tài chính IFS có trụ sở tại London đánh giá, kết quả cuối cùng có thể là một tuyến đường sắt mới “với chi phí hàng chục tỷ bảng sẽ đưa bạn từ Birmingham đến trung tâm London chậm hơn tốc độ bạn có thể đi vào lúc này".
Một quan chức cấp cao của Chính phủ Anh nói với tờ Times: “Việc kết thúc tuyến tại Old Oak Common gần như là định nghĩa về một tuyến đường sắt dẫn đến hư không.”
Vào năm 2021, Thủ tướng Anh Boris Johnson đã hủy bỏ chặng phía đông của tuyến đường sắt cao tốc, đưa hành khách đến Leeds và Sheffield, trong nỗ lực hoàn thành phần còn lại của dự án. Ảnh: AFP
Đắt hơn nhiều các dự án khác ở châu Âu
Sam Dumitriu của nhóm vận động tăng trưởng Britain Remade nhận thấy rằng, ngay cả khi ước tính ban đầu về chi phí của dự án HS2 là chính xác thì nó vẫn cao hơn gấp đôi giá mỗi km của tuyến cao tốc giữa Naples và Bari ở miền nam nước Ý, và đắt gấp 3,7 lần so với tuyến cao tốc giữa Tours và Bordeaux ở Pháp.
Tuy nhiên, không phải tất cả các dự án như vậy đều diễn ra suôn sẻ ở châu Âu. Tuyến đường sắt cao tốc giữa Lyon (Pháp) và Turin (Ý), cũng như đường hầm giữa Đức và Đan Mạch đều bị bao vây bởi những bất ổn chính trị, mặc dù cả hai trường hợp này đều có thêm vấn đề phức tạp khi vượt qua biên giới quốc gia.
Một siêu dự án khác, tuyến đường sắt cao tốc nối các nước vùng Baltic với Ba Lan, đã được triển khai trong nhiều thập kỷ, với hàng tỷ euro cam kết tài trợ riêng.
Nhưng ông Dumitriu cũng chỉ ra rằng, nước Anh có một vấn đề cụ thể, đó là chi phí cao và sự phức tạp do tính chất thất thường trong hệ thống quy hoạch của nước này. Ông lấy ví dụ về một đề xuất mới về việc đào hầm bên dưới cửa sông Thames mà chỉ riêng giấy tờ về quy hoạch đã tiêu tốn 267 triệu bảng Anh và dài tới 60.000 trang.
