Trong kỷ nguyên của các phương tiện kết nối internet, các nhà sản xuất ô tô của châu Âu bị lôi kéo vào cuộc chiến sở hữu trí tuệ với một số tập đoàn viễn thông lớn nhất trong khu vực. Ẩn sau những xung đột đó là sự lo lắng về sự thống trị ngày càng tăng của Trung Quốc.
Cuộc đua mang tên “Bằng sáng chế”
Xe điện Han của BYD được trưng bày tại Hàng Châu, Trung Quốc, là chiếc xe sản xuất hàng loạt với công nghệ 5G đầu tiên của Huawei. Các công ty Trung Quốc đứng sau 65% hồ sơ SEP toàn cầu vào năm ngoái. Ảnh: Getty.
Các công ty từ nền kinh tế lớn nhất châu Á, dẫn đầu là Huawei, đã nộp vô số bằng sáng chế về công nghệ thiết yếu cho phép các sản phẩm, từ ô tô đến thiết bị di động, truy cập mạng 4G, 5G và WiFi. Bất cứ thứ gì kết nối với internet đều phải đảm bảo giấy phép cho cái gọi là Bằng sáng chế thiết yếu tiêu chuẩn (SEP) này từ những người sáng tạo công nghệ.
Theo dữ liệu do Clarivate, các công ty Trung Quốc đứng sau 65% số hồ sơ SEP nộp cho cơ quan chịu trách nhiệm tiêu chuẩn hóa công nghệ truyền thông ở châu Âu (ETSI) vào năm ngoái, tăng từ 37% vào năm 2019.
Ủy viên EU Thierry Breton cho biết, kể từ năm 2014, thị phần SEP được nắm giữ trên toàn cầu của các công ty châu Âu giảm từ 22% xuống 15%, trong khi của các công ty Trung Quốc tăng gấp đôi.
“Tôi rất khuyến khích các công ty nộp bằng sáng chế. Các công ty Trung Quốc đang làm điều đó rất nhiều”, ông nói.
Breton đang đưa ra các đề xuất mới của Ủy ban châu Âu nhằm tăng tính minh bạch và giảm kiện tụng trong thị trường bằng sáng chế, một phần do lo ngại rằng khả năng cạnh tranh trong khối đang bị đe dọa. Theo các quy định mới, các công ty sẽ phải đăng ký bằng sáng chế của họ với Văn phòng Sở hữu Trí tuệ EU, điều này sẽ giúp thiết lập tỷ lệ cấp phép và tiền bản quyền.
Tuy nhiên, động thái này đã gây ra tranh cãi giữa những người nắm giữ bằng sáng chế hàng đầu, những người sợ rằng nó sẽ tạo ra các thủ tục thậm chí còn phức tạp hơn, chẳng hạn như đăng ký mọi bằng sáng chế với cơ quan mới và giảm quyền tiếp cận tòa án đối với các trường hợp vi phạm. Điều này cuối cùng có thể ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh toàn cầu của họ.
Quá trình xem xét diễn ra sau một số tranh chấp pháp lý như vụ kiện giữa Nokia và Mercedes-Benz. Tập đoàn viễn thông đã kiện nhà sản xuất ô tô, trước đây được gọi là Daimler, vì vi phạm bằng sáng chế khi các cuộc đàm phán về giá cả bị phá vỡ. Vụ việc đã được giải quyết bên ngoài tòa án hai năm trước.
Sự quan tâm ngày càng tăng của Trung Quốc đối với SEP đã làm dấy lên mối lo ngại trong ngành công nghiệp ô tô, vốn đã phụ thuộc vào quốc gia lớn nhất châu Á để có các thành phần chính trong phần lớn chuỗi cung ứng của mình và đã trở nên cảnh giác sâu sắc với sự leo thang căng thẳng địa chính trị giữa Washington và Bắc Kinh.
Huawei, công ty đã phải chịu các lệnh trừng phạt của Mỹ và Châu Âu do lo ngại họ giúp Bắc Kinh thực hiện hoạt động gián điệp mạng và đánh cắp công nghệ, đã dẫn đầu khi nộp hàng nghìn đơn xin cấp bằng sáng chế vào năm 2020 và 2021.
Michael Schlögl, người đứng đầu bộ phận bằng sáng chế của nhà cung cấp ô tô Đức Continental cho biết: “Trong 5G, người chiến thắng đã rõ ràng, đó là Huawei”.
Huawei đầu tư 21,8 tỷ USD vào R&D vào năm 2021, đã phát triển một số mối quan hệ để cấp phép trong ngành công nghiệp ô tô. Nhưng cho đến nay, hãng này đã chọn không cấp phép IP của mình thông qua nhóm bằng sáng chế có tên Avanci được sử dụng bởi Ericsson, Nokia và những người khác, thay vào đó họ chọn các thỏa thuận trực tiếp với các nhà sản xuất linh kiện bao gồm cả nhà cung cấp của Volkswagen. Huawei đã ký các thỏa thuận SEP song phương với ít nhất 13 nhà sản xuất ô tô, bao gồm cả Audi và BMW.
Số bằng sáng chế quan trọng của Trung Quốc tăng vọt trong thời gian gần đây. Ảnh: FT.
Quyền sở hữu bằng sáng chế có thể trở thành một nguồn thu nhập tốt cho các công ty công nghệ viễn thông như Huawei, vốn đang mất dần hoạt động kinh doanh trên trường quốc tế khi nhiều nước phương Tây bắt đầu thanh trừng công ty này khỏi các mạng viễn thông vì lo ngại về mối quan hệ với Bắc Kinh.
Các công ty Trung Quốc hiện đang ngày càng ở một vị trí mà họ có thể “khiến các công ty khác ngừng kinh doanh không chỉ trong lĩnh vực cung cấp ô tô mà còn cho toàn bộ Internet vạn vật”.
Christian Loyau, giám đốc pháp lý và quản trị tại cơ quan chịu trách nhiệm tiêu chuẩn hóa công nghệ truyền thông ở châu Âu, ETSI, cảnh báo rằng nếu các công ty Trung Quốc cảm thấy họ không được phép tham gia một cách công bằng vào các thị trường phương Tây, Bắc Kinh có thể quyết định “sử dụng bằng sáng chế của họ làm vũ khí” và hạn chế khả năng tiếp cận các công nghệ chủ chốt của các công ty phương Tây.
Một người thân cận với Huawei nói rằng họ thương lượng các giấy phép một cách “thân thiện và thân thiện” với hy vọng rằng công nghệ của họ có thể “có lợi cho toàn ngành”.
Giám đốc điều hành nhóm thiết bị viễn thông chỉ ra thực tế là số lượng bằng sáng chế được nộp không nhất thiết tương đương với chất lượng của chúng và Ericsson và Nokia vẫn chiếm ưu thế khi nói đến các bằng sáng chế chất lượng sinh lợi. Huawei đã tạo ra khoảng 1,3 tỷ USD từ việc cấp phép bằng sáng chế từ năm 2019 đến năm 2021. Nokia đã tạo ra 1,5 tỷ euro chỉ riêng trong năm 2021, trong khi Ericsson tạo ra khoảng 900 triệu euro vào năm ngoái.
Lo ngại
Huawei đã đầu tư 21,8 tỷ USD vào R&D vào năm 2021, đặc biệt tập trung vào ngành công nghiệp xe hơi. Ảnh: Bloomberg
Tuy nhiên, những lo ngại về vai trò của các công ty Trung Quốc trong việc phát triển bằng sáng chế xuất hiện khi ngày càng có nhiều sản phẩm được kết nối, dẫn đến nhu cầu cấp phép truy cập không dây vào mạng 4G, 5G và cuối cùng là 6G.
Các công ty ô tô nằm trong số các ngành công nghiệp truyền thống ngày càng cảnh giác với việc các nhà sản xuất thiết bị viễn thông nắm giữ các điều kiện như định giá giấy phép sở hữu trí tuệ IP.
Các nhóm bao gồm Nokia và Ericsson đã cố định giá bằng sáng chế kết nối với giá của một chiếc ô tô, thay vì phần cứng kết nối rẻ hơn đáng kể do các nhà cung cấp ô tô phát triển, nghĩa là họ có thể tính phí nhiều hơn.
Anja Miedbrodt, cố vấn cấp cao về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại Mercedes-Benz, cho biết xung đột giữa hai ngành công nghiệp cũng đang đe dọa làm đảo lộn chuỗi cung ứng. Bà cho biết, với những loại xe như Mercedes-Benz E-class yêu cầu hơn 3.700 bộ phận khác nhau từ hơn 340 nhà cung cấp, các nhà sản xuất ô tô không thể chịu trách nhiệm đảm bảo mỗi bộ phận đều tuân thủ bằng sáng chế, đồng thời nói thêm rằng việc yêu cầu điều này “sẽ thay đổi toàn bộ thành lập ngành công nghiệp ô tô”.
Tuy nhiên, một người thân cận với Nokia nói rằng những người nắm giữ bằng sáng chế chỉ tính phí khoảng 20 USD cho mỗi chiếc xe. Nokia cho biết “việc một số công ty từ chối trả tiền cho việc sử dụng công nghệ của các công ty khác là rào cản chính đối với việc cấp phép SEP hiệu quả và hiệu quả”.
Michael Schlögl, người đứng đầu bộ phận bằng sáng chế của nhà cung cấp ô tô Đức Continental nhận định, chi phí 20 USD “nghe có vẻ không nhiều đối với người tiêu dùng, nhưng nhân số tiền này lên hàng trăm tiêu chuẩn cần thiết cho công nghệ xe hơi, bạn thực sự có thể thấy một hóa đơn phí giấy phép mà người tiêu dùng cuối cùng sẽ khó chấp nhận được”.
