Đi trước nhưng lại thành người bị bỏ lại phía sau
Các thương hiệu ô tô lớn nhất của Nhật Bản từ lâu đã được người tiêu dùng trên khắp thế giới yêu thích, thường chiếm hơn 1/3 doanh số bán ô tô mới tại Mỹ và thống trị các thị trường từ Đông Nam Á đến Châu Phi.
Sự vắng mặt của họ trong phân khúc EV đặc biệt khó hiểu vì họ đã bắt đầu sớm với các loại xe thân thiện với môi trường, bao gồm Toyota Prius, chiếc hybrid dành cho thị trường đại chúng đã ra mắt cách đây một phần tư thế kỷ và từng là lựa chọn hàng đầu của các ngôi sao Hollywood đang tìm kiếm phương tiện xanh.
Năm 2009, Nissan Motor ra mắt chiếc Leaf, một chiếc hatchback chạy hoàn toàn bằng điện được coi là tiên phong trong thị trường xe điện đại chúng. Cùng năm đó, Mitsubishi Motors cũng ra mắt chiếc xe điện đầu tiên, MiEV. Năm 2010, Toyota đầu tư vào Tesla.
Chiếc Toyota Prius xuất hiện năm 1998.
Tin chắc rằng cuộc cách mạng pin sẽ diễn ra từ từ, các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản chỉ tập trung vào xe hybrid lai và hợp tác với tham vọng phát triển phương tiện chạy bằng pin nhiên liệu hydro, một công nghệ non trẻ có tiềm năng hơn cả xe điện.
Tháng 9 năm ngoái, Toyoda cho biết các phương tiện chạy bằng pin (BEV) “sẽ mất nhiều thời gian hơn so với mong đợi của giới truyền thông”. Công ty cũng cho biết họ đang thực hiện sứ mệnh giảm lượng khí thải carbon dioxide nhưng không muốn giới hạn sự tập trung của mình vào những chiếc xe chạy hoàn toàn bằng pin.
“Trong thế giới đa dạng này, ở thời đại mà chúng ta không biết câu trả lời chính xác là gì, thật khó để khiến mọi người hài lòng chỉ với một lựa chọn,” công ty cho biết trong một tuyên bố.
Giờ đây, ngay cả khi giá xăng dầu cao và các ưu đãi của chính phủ thúc đẩy nhu cầu, các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản vẫn có rất ít sản phẩm để cung cấp cho những ai không muốn dùng xe chạy xăng, bao gồm cả những người mua Tesla.
Các loại xe điện mà hãng sản xuất gây khá nhiều thất vọng. Tháng 5/2022, Toyota đã ra mắt chiếc SUV điện bZ4X nhưng phải tạm dừng bán hàng vào tháng 6 vì lỗi có thể khiến bánh xe bị rơi ra. Sau đó, việc bán hàng đã được nối lại nhưng với số lượng hạn chế hơn.
Bị soán ngôi tại các thị trường lớn
Theo dữ liệu của Bloomberg, trong ba quý đầu năm 2022, doanh số bán xe chạy bằng pin đã tăng khoảng 80% so với một năm trước đó, trong khi tổng doanh số bán xe giảm khoảng 4%. Và không có nhà sản xuất Nhật Bản nào lọt vào top 20 các công ty sản xuất xe điện, khiến họ đứng bên lề lĩnh vực phát triển nhanh nhất của ngành công nghiệp ô tô.
Các chuyên gia lo ngại nhiều nhà sản xuất ô tô đang lặp lại sự suy giảm của ngành công nghiệp bán dẫn và điện tử tiêu dùng của Nhật Bản. Những công ty này từng thống trị thế giới với các sản phẩm như chip bộ nhớ của NEC và Walkman của Sony, nhưng đã bị lép vế trước những đột phá lớn như iPhone của Apple và thất bại trong việc đổi mới.
Shingo Ide, giám đốc chiến lược vốn cổ phần tại Viện Nghiên cứu NLI của Bảo hiểm Nhân thọ Nippon, cho biết: “Các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản có vẻ như đã bị bỏ lại phía sau và không có khả năng vươn lên dẫn đầu".
GM đang phát triển nhanh chóng và có thể vượt qua Tesla.
Sáu nhà sản xuất ô tô lớn của Nhật Bản chiếm khoảng 40% thị trường xe chở khách tại Mỹ vào năm 2021, gần bằng với trước đại dịch. Nhưng vào quý 2 năm 2022, thị phần của họ giảm xuống còn 34% và đến quý 3 là 32%, theo dữ liệu của Bloomberg.
General Motors năm ngoái đã soán ngôi Toyota với tư cách là hãng bán chạy nhất ở Mỹ, trong khi công ty Nhật Bản báo cáo doanh số bán hàng tại Mỹ của họ đã giảm 9,6% vào năm 2022. Khi càng nhiều người Mỹ chọn xe điện, các thương hiệu Nhật Bản là những người thua cuộc lớn nhất. Trong khi trước đó nhiều thập kỷ, họ là lựa chọn hàng đầu với những ai lần đầu sử dụng ô tô hoặc dành cho các bà nội trợ ở vùng ngoại ô.
Một trong những vấn đề lớn nhất là số thị trường chuyển sang xe điện nhanh hơn nhiều so với dự đoán của nhiều người. Khoảng 15% ô tô mới được bán ở Đức và Anh và hơn 20% ở Trung Quốc là xe điện trong ba quý đầu năm 2022, theo dữ liệu của Bloomberg.
Mặc dù xe điện chiếm 5% doanh số bán hàng của Mỹ trong giai đoạn này, nhưng nhu cầu có thể sẽ tăng vọt nhờ các khoản giảm thuế trong Đạo luật giảm lạm phát. Đến giữa tháng 12, các công ty đã công bố khoản đầu tư gần 28 tỷ USD vào Sản xuất liên quan đến xe điện ở Bắc Mỹ.
Tiềm năng tăng trưởng nền kinh tế có thể bị thu hẹp nếu làm xe điện
Việc theo đuổi các phương tiện chạy bằng pin nhiên liệu hydro của Toyota được hỗ trợ bởi bộ thương mại của đất nước, họ tin rằng hydro là chìa khóa để đạt được mức phát thải bằng không vào năm 2050 nhưng như vậy là không đủ.
Tháng 6/2022, Chính phủ Nhật Bản định hướng đến năm 2035, tất cả ô tô bán ra phải là “xe chạy bằng nhiên liệu điện” với điều kiện là phải bao gồm cả xe hybrid.
Các nhà sản xuất ô tô và các nhà lãnh đạo chính phủ của Nhật Bản đã miễn cưỡng thúc đẩy chuyển hướng sang chạy hoàn toàn bằng điện vì lo ngại nó sẽ ăn mòn doanh số bán ô tô hiện có và tàn phá mạng lưới rộng lớn các nhà cung cấp phụ tùng và nhà thầu phụ. Bởi xe điện thường không yêu cầu nhiều bộ phận như ô tô truyền thống.
Nhật Bản lo lắng việc phát triển xe điện sẽ ăn mòn doanh số bán ô tô hiện có.
Sản xuất phương tiện là một trong những ngành công nghiệp quan trọng nhất của Nhật Bản, chiếm gần 20% sản xuất trong nước và 8% việc làm, theo báo cáo của Climate Group.
Toyota đã hứa sẽ tiếp tục sản xuất khoảng 3 triệu ô tô tại Nhật Bản – chiếm khoảng 1/3 sản lượng toàn cầu – để duy trì việc làm và khả năng cạnh tranh.
Jesper Koll, giám đốc công ty dịch vụ tài chính Monex Group, cho biết: “Với xe điện, về cơ bản một nửa người dân tại Nagoya sẽ thất nghiệp. Tiềm năng tăng trưởng của nền kinh tế Nhật Bản chắc chắn sẽ bị thu hẹp.” Thành phố Nagoya nằm ở miền trung Nhật Bản, gần trụ sở của Toyota và là nơi đặt trụ sở của nhiều nhà sản xuất phụ tùng.
Chuyển mình nhưng liệu có bắt kịp?
Các công ty Nhật Bản hiện đang tích cực đẩy mạnh nhiều dự án đầu tư. Như Toyota đã chi 4 nghìn tỷ yên (30 tỷ USD) để tung ra 30 xe điện vào năm 2030.
Honda đang hợp tác phát triển một chiếc SUV điện với General Motors để ra mắt vào năm 2024 và có một mối quan hệ hợp tác khác với Sony để cung cấp những chiếc EV cao cấp bắt đầu từ năm 2026. Nissan, bắt đầu giao xe SUV điện Ariya cho khách hàng Mỹ vào tháng 12, đã tăng đầu tư để giới thiệu nhiều mẫu xe hơn.
Các đối thủ cũng đang tăng tốc với xe điện. Theo nhà phân tích John Murphy của Bank of America, General Motors đã phát triển nhanh chóng và có thể vượt qua Tesla về doanh số bán xe điện vào năm 2025.
Hãng BYD tới từ Trung Quốc có nhiều tiềm năng phát triển với nền tảng công nghệ hiện đại.
Đối mặt với tất cả những thách thức từ những người chơi nhanh nhẹn hơn, các nhà sản xuất ô tô hàng đầu của Nhật Bản vẫn giữ được nhiều lợi thế tích lũy trong những năm họ đứng đầu bảng xếp hạng. Trải qua nhiều thập kỷ phục vụ người tiêu dùng đại chúng, họ tự hào về các thương hiệu mạnh cũng như mạng lưới phân phối và dịch vụ mà những người mới đến không thể sánh kịp.
Các đối thủ Trung Quốc như BYD hầu như vẫn chưa được biết đến ở nhiều quốc gia và thiếu kinh nghiệm phục vụ khách hàng toàn cầu nhưng chắc chắn họ sẽ vẫn tiếp tục đầu tư vào 'ván bài' của mình.
Nhiều nhà phân tích cho rằng việc bắt kịp sẽ không dễ dàng đối với người Nhật, khi sự cạnh tranh xung quanh xe điện đang chuyển từ kỹ thuật cơ khí truyền thống sang phần mềm và dịch vụ.
Karl Brauer, nhà phân tích điều hành tại iSeeCars.com, một trang web xếp hạng ô tô và đại lý, cho biết, với sự khởi đầu muộn màng, các công ty đang bỏ lỡ cơ hội tìm hiểu các nhà cung cấp và khách hàng xe điện của họ trước các đối thủ. Ngay cả khi đã có tất cả nguồn lực và khả năng để sản xuất một chiếc xe điện, họ vẫn phải trải qua một quá trình học hỏi những người đi trước như Tesla, BYD.
Tham khảo: SCMP
