Hơn nửa thế kỷ qua, phụ nữ trên khắp thế giới đã đạt được những bước tiến to lớn trong giáo dục và thị trường lao động. Tuy nhiên, trong phạm vi gia đình, bình đẳng giới dường như vẫn dậm chân tại chỗ.
Phụ nữ vẫn tiếp tục là đối tượng gánh vác công việc nhà nhiều hơn nam giới ở cả các nước phát triển và đang phát triển, dù họ cũng làm việc toàn thời gian và đóng góp đáng kể vào thu nhập chung của gia đình, phó giáo sư, nhà xã hội học Xu Qi nhận định trên Sixth Tone.
Nói cách khác, phụ nữ phải vừa cân bằng giữa công việc và việc nhà; còn đối với đàn ông thì chỉ cần làm trụ cột gia đình là đủ. Các học giả như Theodore N. Greenstein, Yoav Lavee và Ruth Katz đã tìm thấy mối tương quan chặt chẽ giữa số lượng công việc nhà của người chồng và mức độ hài lòng của người vợ đối trong cuộc hôn nhân.
Trong khi đó, tại Trung Quốc, vẫn rất khó để có được dữ liệu cụ thể cho thấy mối liên hệ giữa khối lượng việc nhà mà người vợ phải gánh vác và mức độ hài lòng trong hôn nhân của họ.
Phụ nữ vẫn đóng vai trò chính trong việc chăm sóc con cái, làm việc nhà ở Trung Quốc. Ảnh: Reuters.
Một trong số ít trường hợp ngoại lệ là cuộc khảo sát của Đại học Bắc Kinh do Hội đồng nghiên cứu gia đình Trung Quốc (CFPS) thực hiện nửa năm một lần trên toàn quốc kể từ năm 2010.
Năm 2014, các nhà nghiên cứu yêu cầu những người tham gia đánh giá mức độ hài lòng trong hôn nhân của họ. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu này để phân tích tác động của sự phân chia công việc nhà theo giới tính lên mức độ hài lòng trong hôn nhân của phụ nữ.
Nhóm phát hiện vai trò giới truyền thống không phải lúc nào cũng dễ dàng bị đảo ngược, ngay cả ở một quốc gia có tốc độ hiện đại hóa nhanh chóng như Trung Quốc.
Đại đa số phụ nữ đã kết hôn được CFPS khảo sát cho biết họ hài lòng với cuộc hôn nhân của mình, với chỉ 4,4% người không hài lòng hoặc cực kỳ không hài lòng. Dù thực tế là phụ nữ dành gần gấp đôi thời gian làm việc nhà mỗi ngày so với nam giới - tương ứng 2,9 so với 1,5 giờ - 68,1% phụ nữ cho biết họ hài lòng với sự đóng góp của chồng trong công việc gia đình, so với chỉ 12,1 % người không hài lòng.
Đàn ông được xem là nguồn cung cấp tài chính lớn nhất trong nhà. Ảnh: AFP.
Những con số này phản ánh sự ảnh hưởng của các chuẩn mực giới đã ăn sâu trong xã hội. Gần 72% phụ nữ được khảo sát đồng ý với nhận định “nam giới nên tập trung vào sự nghiệp, còn phụ nữ nên tập trung vào gia đình” và chỉ có 9,8% không đồng tình. Trong khi đó, 80% phụ nữ đã kết hôn cho biết họ hài lòng hoặc cực kỳ hài lòng với những đóng góp kinh tế của chồng cho gia đình.
Điều này không có gì đáng ngạc nhiên, vì thu nhập của người chồng chiếm hơn 60% tổng thu nhập của các cặp vợ chồng đã kết hôn ở Trung Quốc. Kể từ năm 1949, đặc biệt là kể từ khi bắt đầu cải cách và mở cửa vào cuối những năm 1970, trình độ học vấn của nữ giới đã tăng đều đặn, thậm chí còn vượt xa nam giới.
Thay đổi
Sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động tại Trung Quốc cũng thuộc hàng cao nhất trên thế giới. Tuy nhiên, điều này không được phản ánh chính xác trong mức lương mà đàn ông và phụ nữ nhận được.
Năm 2014, trung bình nam giới đã kết hôn trả lời phỏng vấn CFPS cho biết mức lương của họ là 23.000 nhân dân tệ - cao hơn đáng kể so với mức lương trung bình của phụ nữ đã kết hôn là 13.000 nhân dân tệ. Điều đáng nói là khoảng cách lương này đã tăng lên kể từ những năm 90.
Do đó, phụ nữ ngày càng phụ thuộc vào chồng về mặt kinh tế, và điều này đã củng cố thêm quan điểm truyền thống rằng nam giới là trụ cột trong gia đình. Quan điểm của phụ nữ về vai trò giới đã có dấu hiệu thoái trào trong những năm gần đây.
Tuy nhiên, cũng có bằng chứng cho thấy mức độ hài lòng trong hôn nhân của phụ nữ bị ảnh hưởng bởi mức độ làm việc nhà của chồng, ngay cả khi điều đó không quan trọng với cô ấy bằng những đóng góp kinh tế của chồng cho gia đình.
Nhiều phụ nữ thành thị kỳ vọng chồng vừa hỗ trợ tài chính, vừa có thể giúp đỡ việc nhà. Ảnh: VCG.
Điều này đặc biệt đúng với phụ nữ ở các khu vực thành thị, trẻ hơn và có trình độ học vấn tốt hơn hoặc những người có thu nhập cao hơn và có những nhận thức hiện đại hơn về vai trò giới.
Vì vậy cũng có thể nói rằng quá trình hiện đại hóa của Trung Quốc đã ảnh hưởng đến quan điểm của phụ nữ đã kết hôn về việc phân chia công việc nhà giữa các cặp vợ chồng, ngay cả khi sự thay đổi này không diễn ra đồng đều giữa tất cả phụ nữ.
Điều thú vị là những phụ nữ coi trọng đóng góp của chồng hơn trong công việc nhà cũng có kỳ vọng cao vào đóng góp tài chính của chồng. Nói cách khác, định nghĩa của họ về người chồng lý tưởng phản ánh sự pha trộn giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại.
Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại này có thể liên quan đến quá trình hiện đại hóa nhanh chóng của Trung Quốc. Theo nhà xã hội học Hàn Quốc Kyung-Sup Chang, trái ngược với quá trình hiện đại hóa lâu dài và đi cùng với nó là sự gia tăng bình đẳng giới ở phương Tây, nhiều xã hội ở Đông Á có dấu hiệu hiện đại hóa “nén”. Do quá trình hiện đại hóa diễn ra trong một khoảng thời gian ngắn như vậy nên các giá trị văn hóa truyền thống vẫn chưa biến mất hoàn toàn khi những luồng tư tưởng mới xuất hiện.
Theo phó giáo sư Xu Qi, khi nghiên cứu các động lực thay đổi trong gia đình ở Trung Quốc, không nên coi truyền thống và hiện đại là hai khái niệm hoàn toàn trái ngược nhau. Thay vào đó, nên hiểu rằng xã hội Trung Quốc là sự chắp vá và đan xen của các yếu tố truyền thống, hiện đại và hậu hiện đại.
