Từ ngày 18/10, Công ty cổ phần Hưng Thịnh Land, 1 trong số 74 nhà phát hành có trái phiếu đáo hạn trong quý 4/2022, giá trị đáo hạn là 500 tỷ đồng đã tổ chức làm việc trực tiếp với nhà đầu tư sở hữu trái phiếu Hưng Thịnh Land để giải đáp các thắc mắc và đề xuất phương án xử lý phù hợp cho từng nhà đầu tư.
Công ty chứng khoán Tân Việt cũng lập tức ra thông cáo trấn an nhà đầu tư sau hàng loạt tin xấu liên quan đến doanh nghiệp này được lan truyền.
Những cuộc gặp "cực chẳng đã"
Trước đó, nhiều doanh nghiệp đã chủ động mua lại trái phiếu trước hạn. Trong 9 tháng năm 2022, khối lượng trái phiếu mua lại trước hạn đạt 135.180 tỷ đồng. Lượng mua lại trái phiếu có xu hướng tăng cao kể từ tháng 6/2022. Trong top 20 doanh nghiệp giá trị mua lại lớn loại trừ các ngân hàng là các công ty Azura, Yamagata, CTCP Osaka Garden, CTCP Bông Sen…
Từ trước đến nay, nếu nhà đầu tư có nhu cầu bán lại trái phiếu thì sẽ thực hiện qua đơn vị phân phối trung gian, cụ thể là đầu mối đã tư vấn cho họ trước đó ở công ty chứng khoán. Các đầu mối này sẽ tìm nhà đầu tư có nhu cầu lấp chỗ trống, tạo ra một thị trường thứ cấp phi chính thức cho trái phiếu doanh nghiệp.
Tuy nhiên, sau dư chấn của Tân Hoàng Minh, FLC, Vạn Thịnh Phát,... các công ty chứng khoán không dễ dàng tìm người mua lại trái phiếu như trước, kể cả có chấp nhận giá bán thấp hơn đáng kể so với giá trị đầu tư ban đầu, do nhà đầu tư e ngại rủi ro.
Ghi nhận từ thị trường cho thấy, nhu cầu bán thì nhiều, ở chiều ngược lại không có người mua vì không ai muốn cầm “hòn than hồng”.
Trước những diễn biến bất lợi này, nhiều doanh nghiệp phát hành, đại lý lưu ký… đã lập tức tìm phương án trấn an nhà đầu tư.
Khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2023 và 2024 ước khoảng 790 nghìn tỷ đồng, chiếm gần một nửa khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành.
Ở thời điểm này, nhiều doanh nghiệp phát hành có trái phiếu đáo hạn đã có những phương án phòng xa. Đơn cử như Công ty TNHH Saigon Glory, chủ đầu tư dự án The Spirit of Saigon, có 10 mã trái phiếu đang niêm yết trên HNX, tổng giá trị phát hành 10 ngàn tỷ đồng. Trong đó, có 5 lô trái phiếu sẽ đáo hạn vào tháng 6,7/2023 và 5 lô đáo hạn vào tháng 8/2025.
Ngày 12/10 vừa qua, Công ty Saigon Glory đã chủ động lên phương án, cam kết mua lại trước hạn các lô trái phiếu nói trên, chia làm 2 đợt. Đợt 1 không muộn hơn ngày 12/6/2023 và đợt 2 không muộn hơn 12/6/2024.
Dữ liệu từ HNX cho thấy, giá trị trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong quý 4/2022 ước đạt 85 nghìn tỷ đồng, trong đó tập trung ở nhóm các ngân hàng, chiếm 53,4%, bất động sản, chiếm 27%.
Các chuyên gia dự báo, trong thời gian tới có thể xuất hiện thêm các vụ chậm thanh toán gốc/lãi trái phiếu khi đáo hạn.
Nếu chẳng may rơi vào tình huống trên, ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng giám đốc Fiin Ratings, gợi ý rằng doanh nghiệp phát hành tìm cách đàm phán với nhà đầu tư theo hai hướng.
Phương án thứ nhất là “hàng đổi hàng”. Theo đó, các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp bất động sản, có thể đề xuất thanh toán gốc/lãi trái phiếu cho trái chủ bằng chính các sản phẩm của doanh nghiệp mình như bất động sản, bao gồm căn hộ, đất phân lô, thậm chí biệt thự.
Phương án thứ hai là thu xếp giãn nợ. Cách này có vẻ đang được các nhà phát hành, tổ chức phân phối áp dụng nhiều trên thị trường: Đàm phán với nhà đầu tư để thực hiện giãn kỳ hạn trả nợ, kết hợp với việc thanh toán một phần hoặc kéo dài kỳ hạn của trái phiếu đó.
Trong quá trình đàm phán giãn nợ, nhà đầu tư có thể yêu cầu tăng lãi suất trái phiếu đã được đánh giá lại và thỏa thuận với doanh nghiệp.
Tổn thất khi bán lại trái phiếu bằng mọi giá
Ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng giám đốc FiinRatings nhấn mạnh: “Sẽ là điều đáng tiếc cho thị trường và tổn thất cho chính nhà đầu tư nếu tìm cách bán lại trái phiếu bằng mọi giá. Nếu vì lý do “trào lưu” mà nhà đầu tư xếp hàng thực hiện “bond-run” (yêu cầu tất toán/mua lại trái phiếu ngay lập tức) thì doanh nghiệp dù tốt tự dưng trái phiếu của họ cũng thành “xấu”, hoặc rơi vào trạng thái vỡ nợ vì bị rút đột ngột trước hạn chứ không phải vì họ yếu dòng tiền hoặc kinh doanh kém.
Khảo sát của VnEconomy trên trang web công bố bản án của Tòa án Nhân dân tối cao cho thấy, từ 2011 đến 2021, có trên 50 vụ tranh chấp trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ.
Tuy nhiên, từ đầu năm 2022 đến nay, đã có gần 40 vụ tranh chấp liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp trên phạm vi cả nước, bằng 80% tổng số vụ của 11 năm trước đó cộng lại.
Đặt con số này trong tương quan về tốc độ phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp những năm qua, sẽ thấy thị trường càng phát triển về quy mô thì càng nhiều vấn đề phát sinh. Do đó, các bên có quyền và lợi ích liên quan trong quá trình phát hành trái phiếu doanh nghiệp cũng cần chuẩn bị tâm thế sẵn sàng cho việc giải quyết các tranh chấp phát sinh.
Các bên liên quan ở đây bao gồm tổ chức phát hành, nhà đầu tư, tổ chức trung gian và cơ quan quản lý trong việc tạo dựng cơ sở hạ tầng cho thị trường.
Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam, nhấn mạnh đến tính minh bạch và tính trách nhiệm của các bên trên thị trường, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân.
Trên thị trường tài chính luôn có nhiều khẩu vị rủi ro cao thấp khác nhau. Mỗi người lựa chọn sản phẩm đầu tư dựa trên khẩu vị rủi ro của mình. Nhưng khi nhà đầu tư chấp nhận khẩu vị rủi ro đó thì họ phải chịu trách nhiệm trên cơ sở minh bạch thông tin.
Pháp luật cũng đã quy định rõ về trách nhiệm của nhà đầu tư. Theo đó, họ phải tự mình tiếp cận đầy đủ nội dung công bố thông tin của doanh nghiệp phát hành; hiểu rõ điều kiện, điều khoản trái phiếu và các cam kết khác của doanh nghiệp phát hành; tự đánh giá, tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình và tự chịu các rủi ro phát sinh trong việc đầu tư và giao dịch trái phiếu.
Bên cạnh lý do doanh nghiệp và thị trường cần thời gian để thích nghi với các quy định mới của Nghị định 65 thì tác động tiêu cực của xu hướng tăng lãi suất cũng sẽ được khuếch đại lên và làm giảm đáng kể sức hấp dẫn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp đối với nhà đầu tư.