Đây là một trong những thông tin được chia sẻ tại khảo sát về tình hình đời sống, việc làm, tiền lương của người lao động năm 2023 do Ban Chính sách pháp luật cùng Viện Công nhân và Công đoàn (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) thực hiện, công bố ngày 8/8.
Thu nhập chưa đảm bảo mức sống tối thiểu
Khảo sát được thực hiện tại 6 tỉnh, thành phố có đông lao động công nghiệp, dịch vụ, đại diện các loại hình doanh nghiệp và vùng lương gồm: Hà Nội; Hải Phòng, Phú Thọ, An Giang, Bình Dương và TP.HCM với với gần 3.000 lao động tại 157 doanh nghiệp.
Kết quả khảo sát cho thấy, nhiều doanh nghiệp dự báo sang năm 2024 họ sẽ tiếp tục thiếu hụt đơn hàng (17,2%), thậm chí còn thiếu nhiều hơn so với năm 2023. Hơn 5% doanh nghiệp cho biết sẽ tiếp tục giảm quy mô lao động. Đa số người lao động được khảo sát (84%) nói muốn gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.
Về tiền lương, chi tiêu, tiền lương cơ bản hàng tháng của người lao động (làm đủ giờ công, ngày công, không bao gồm tiền làm thêm giờ) nhận được trung bình là hơn 6 triệu đồng (tăng 8,4% so với khảo sát tháng 3/2022), mức lương cơ bản này cao hơn tiền lương tối thiểu từ 37,5% đến 51,9% (tùy theo từng vùng).
Tuy nhiên, vẫn có 3,5% có mức lương cơ bản thấp hơn mức lương tối thiểu vùng. “Như vậy, vẫn có một bộ phận doanh nghiệp trả lương cho người lao động thấp hơn lương tối thiểu vùng”, TS. Phạm Thị Thu Lan, Phó Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn nói.
Về thu nhập, khảo sát ghi nhận mức thu nhập bình quân của người lao động đạt 7,8 triệu đồng, trong đó lương cơ bản chiếm hơn 76% thu nhập, còn lại là từ các khoản khác như làm thêm giờ, trợ cấp, phụ cấp. Đáng chú ý, có hơn 53% người lao động phải làm thêm giờ và số tiền họ nhận được chiếm khoảng 1,35 triệu đồng/tháng (chiếm khoảng 17% thu nhập trung bình của họ).
Theo bà Thu Lan, mặc dù mức lương có cải thiện, song trong bối cảnh giá cả, điện, nước tăng khiến chi phí sinh hoạt tăng theo khiến cuộc sống của người lao động gặp rất nhiều khó khăn.
Đặc biệt khi mức chi tiêu của người lao động năm 2023 đã tăng thêm 19% so với năm 2022, và số chi tiêu này nhiều hơn cho chi phí phi lương thực thực phẩm như tiền nhà, thuốc men, con cái, vui chơi giải trí…, chiếm gần 70%.
So sánh thu nhập và chi tiêu của người lao động thì chỉ có hơn 24% người lao động cho biết tiền lương và thu nhập chỉ vừa đủ đáp ứng 100% chi tiêu cho cuộc sống; còn lại 75,5% người trả lời cho biết thu nhập hiện tại không đáp ứng đủ thu nhu cầu chi tiêu của họ, thậm chí, có trường hợp thu nhập chỉ đáp ứng được 45% nhu cầu chi tiêu.
Chỉ có 8,1% người lao động có dự dật tích lũy từ tiền lương và thu nhập; 11,2% không thể đủ sống và ngoài thời gian làm việc tại doanh nghiệp họ phải làm thêm việc khác để kiếm thêm.
Đáng chú ý, có 17,3% người lao động phải thường xuyên vay nợ, trong đó hơn 3% thường xuyên bị đe dọa, khủng bố và 45,2% người vay nợ có tâm trạng lo lắng bất an.
“Phần lớn người lao động cho rằng tiền lương và thu nhập không đảm bảo chi tiêu tối thiểu cơ bản. Rất nhiều người lao động bày tỏ mong muốn được làm thêm giờ nhiều hơn, thật đáng buồn khi nghe những người lao động nói nhiều năm làm việc mà họ không có một nguồn tích lũy nào. Vì thế, họ phải tìm kiếm các công việc làm thêm bên ngoài để có thu nhập, một đất nước có thu nhập trung bình mà người lao động vẫn phải sống như vậy thì chúng tôi cho rằng đây là sự tồn tại hơn là cuộc sống có chất lượng”, bà Thu Lan băn khoăn.
Cần sớm điều chỉnh lương tối thiểu trong năm 2024
Kết quả khảo sát cũng cho thấy, tiền lương là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến quyết định lập gia đình của 53,7% người lao động và quyết định sinh con của 72% người.
Có tới 17,6% người lao động không sống cùng con dưới 18 tuổi vì lý do tiền lương thấp, chỉ hơn 37% có tiền lương đủ để đảm bảo 100% nhu cầu học tập của con.
Công bố kết quả khảo sát tình hình đời sống người lao động sáng 8/8. Ảnh - N.Dương.
Chỉ có 26,2% người lao động có điều kiện để ăn thịt, cá trong các bữa ăn hàng ngày; 10,3% cho biết với thu nhập hiện nay họ ít khi (1 lần/tuần) có điều kiện để ăn thịt, cá trong bữa ăn tại gia đình.
Có tới hơn 46% người lao động chỉ đủ tiền để mua một số loại thuốc cơ bản để chữa bệnh và còn tới 6,3% cho biết thu nhập hiện tại hoàn toàn không đủ cho họ mua thuốc và khám chữa bệnh; 6,5% cho biết họ không làm gì cả vẫn đi làm bình thường và để bệnh tự khỏi.
Ngoài ra, người lao động cũng phải dùng hơn 23% tiền lương và gần 18% thu nhập hàng tháng để trả tiền thuê nhà có diện tích trung bình là 21,1m2.
Trong bối cảnh như vậy, tổ chức công đoàn đề nghị các bộ, ngành, địa phương tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho sản xuất kinh doanh, đặc biệt là về nguồn hàng, đơn hàng, vốn, ưu đãi thuế, thủ tục hành chính cho các doanh nghiệp, từ đó tạo việc làm ổn định và thu nhập bền vững cho người lao động.
Đồng thời có ngay các giải pháp quyết liệt kiềm chế lạm phát, bình ổn giá, nhất là giá điện, xăng dầu và các mặt hàng thực phẩm, tiêu dùng thiết yếu của người lao động.
Các công đoàn cơ sở cũng kiến nghị để đảm bảo mức sống tối thiểu cho người lao động và gia đình thì mức điều chỉnh tiền lương tối thiểu vùng năm 2024 cần tăng 11,3%, và thời điểm điều chỉnh tiền lương tối thiểu vùng cho người lao động cần cân nhắc phù hợp để giảm thiểu các tác động đến người lao động và doanh nghiệp.
