Không nằm ngoài nhận định “giai đoạn khó khăn nhất đã qua” của ông Trần Đình Long - Chủ tịch HĐQT Hòa Phát, bức tranh kinh doanh của ngành thép đã xuất hiện những điểm sáng sau 2 quý “sập hầm” liên tiếp. Tổng lợi nhuận các doanh nghiệp thép trên sàn chứng khoán ước đạt khoảng 500 tỷ đồng, dù còn khá khiêm tốn nhưng đã cải thiện đáng kể so với mức âm 4.700 tỷ quý trước.
Mặc dù vẫn còn một số cái tên chưa thoát lỗ nhưng nhìn chung lợi nhuận của hầu hết các doanh nghiệp thép trong quý 1 đều đã cải thiện so với quý trước. Đáng chú ý nhất phải kể đến việc Hòa Phát (HPG) đã có lãi trở lại bất chấp nhiều báo cáo của các công ty chứng khoán trước đó vẫn dự báo anh cả ngành thép có thể tiếp tục lỗ.
Quý đầu năm, Hòa Phát ghi nhận doanh thu đạt 26.865 tỷ đồng, giảm 39% so với cùng kỳ. Lợi nhuận sau thuế hợp nhất đạt 383 tỷ đồng, giảm đến hơn 95% so với cùng kỳ nhưng đã khả quan hơn nhiều so với mức lỗ lên đến hàng nghìn tỷ trong 2 quý trước đó. Lĩnh vực sản xuất thép và sản phẩm liên quan vẫn là chủ lực và đóng góp 94% lợi nhuận sau thuế toàn tập đoàn.
Khả quan hơn, Hoa Sen Group (HSG) thậm chí còn ghi nhận lợi nhuận tăng trưởng dương so với cùng kỳ. Trong quý 1, HSG ghi nhận doanh thu thuần đạt xấp xỉ 7.000 tỷ, giảm 45% so với cùng kỳ. Lợi nhuận sau thuế đạt 251 tỷ đồng, tăng hơn 7% so với cùng kỳ và cải thiện đáng kể so với quý trước. Nửa cuối năm 2022, doanh nghiệp này đều lỗ ròng hàng trăm tỷ mỗi quý.
Trong khi đó, Vnsteel (TVN) và Thép SMC (SMC) cũng đều đã có lãi trở lại sau 2 quý lỗ nặng nhưng lợi nhuận vẫn còn rất thấp so với cùng kỳ. Trong quý đầu năm, lợi nhuận sau thuế của Vnsteel giảm 65% xuống còn 68 tỷ đồng trong khi SMC cũng báo lãi giảm 74% xuống còn gần 21 tỷ đồng.
Dù lỗ quý thứ 3 liên tiếp nhưng Thép Nam Kim (NKG) và Pomina (POM) cũng đã có những tín hiệu khởi sắc hơn. Trong quý đầu năm, NKG không còn kinh doanh dưới giá vốn, lãi gộp đạt 138 tỷ đồng. Sau khi trừ chi phí, NKG lỗ ròng 49 tỷ đồng, thấp hơn nhiều so với 2 quý trước. Tương tự, mức lỗ 187 tỷ trong quý 1 của POM cũng thấp hơn nhiều so với số lỗ 461 tỷ của quý 4 và 716 tỷ của quý 3 năm ngoái.
Chưa tới hồi thái lai?
Lợi nhuận cải thiện nhưng nhu cầu tiêu thụ yếu vẫn là vấn đề đau đầu với các nhà sản xuất thép. Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), sản xuất thép thành phẩm trong quý 1/2023 đạt 6,692 triệu tấn, giảm 20,9%; tiêu thụ thép thành phẩm đạt 6,068 triệu tấn, giảm 25,4% so với cùng kỳ năm ngoái.
Sự phục hồi lợi nhuận chủ yếu đến từ xu hướng tăng của giá thép trong 3 tháng đầu năm. Theo dữ liệu từ tradingeconomics, giá thép thanh vằn tại thị trường Trung Quốc vào giữa tháng 3 đã leo lên mức cao nhất trong vòng 9 tháng. So với thời điểm chạm đáy 2 năm vào cuối tháng 10 năm ngoái, giá loại hàng hoá này đã tăng gần 26%.
Tuy nhiên, giá thép sau đó đã có dấu hiệu đảo chiều và bắt đầu giảm mạnh từ đầu tháng 4 đến nay. Giá thép thanh vằn tại Trung Quốc đã rơi xuống mức thấp nhất kể từ giữa tháng 11 năm ngoái trong khi giá một số loại thép trong nước cũng đã giảm đến 1 triệu đồng/tấn trong khoảng 1 tháng trở lại đây.
Theo VSA, giá thép xây dựng giảm theo xu hướng của thế giới trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ thép yếu và không ổn định, các kỳ vọng về tác động tích cực từ thị trường thép Trung Quốc tới thị trường thép thế giới đã không diễn ra như mong đợi.
“Giá nguyên liệu sản xuất thép giảm là lý do để các doanh nghiệp sản xuất thép điều chỉnh giảm giá bán thép thành phẩm cho phù hợp với chi phí đầu vào. Ngoài việc giảm giá, nhiều nhà máy thông báo bảo lãnh giá nên trong trường hợp giá nguyên vật liệu chính cho sản xuất như thép phế, phôi thép tiếp tục đi xuống, giá thép xây dựng có thể sẽ giảm nữa”, VSA nhận định.
Trong báo cáo ngành thép mới đây, VCBS đánh giá ngành bất động sản nội địa khó khăn là rào cản lớn cho tăng trưởng ngành thép 2023. Đây là lĩnh vực chiếm tới 60% lượng tiêu thụ thép trong nước nhưng hiện đang gặp khó khăn do khó tiếp cận nguồn vốn mới, rủi ro pháp lý vẫn hiện hữu. Đầu tư công tiếp tục được kỳ vọng sẽ tạo lực đỡ cho nhu cầu thép nhưng CTCK này cho rằng đóng góp chưa thực sự đáng kể do tỷ trọng của thép trong đầu tư công là không nhiều.
VCBS ước tính tổng sản lượng tiêu thụ thép xây dựng trong năm 2023 sẽ giảm khoảng 4% trước khi hồi phục mạnh 7% vào năm 2024. Động lực tăng trưởng phần lớn đến từ sự hồi phục của thị trường xây dựng dân dụng.
