Sau một thời gian dài chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch Covid-19, kinh tế thế giới tiếp tục bị tác động mạnh bởi cuộc xung đột Nga - Ukraine dẫn đến áp lực tăng giá năng lượng và thực phẩm, giá hàng hóa, lạm phát thế giới tăng mạnh, xu hướng thắt chặt chính sách tiền tệ vẫn tiếp diễn và lan rộng trên toàn cầu. Để kiềm chế lạm phát, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục tăng lãi suất mục tiêu vào khoảng 4,25 - 4,5%, kéo theo sự sụt giảm của hầu hết các đồng tiền trên thế giới.
Diễn biến lạm phát thế giới và điều hành chính sách tiền tệ của Fed cũng như sự mất giá đồng tiền của các quốc gia mới nổi đã dẫn đến xu hướng đảo chiều của dòng vốn đối với các quốc gia này.
Tại Việt Nam, cũng đã xuất hiện dòng tiền chuyển ra nước ngoài. Điều này tạo sức ép lên nguồn cung ngoại tệ của hệ thống ngân hàng, dẫn đến chênh lệch giữa tỷ giá USD/VND trên thị trường chính thức và thị trường tự do.
Ông Đào Xuân Tuấn, Vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối, Ngân hàng Nhà nước cho biết từ đầu năm 2022 (đặc biệt là từ tháng 3) đến nay, tỷ giá và thị trường ngoại tệ chịu áp lực lớn từ những biến động rất mạnh trên thị trường quốc tế, tỷ giá USD/VND tăng khoảng 2,95% (từ ngày 20/12/2021 đến ngày 23/12/2022). Trước tình hình đó, Ngân hàng Nhà nước đã phải sử dụng ngoại tệ từ dự trữ ngoại hối nhà nước để bán can thiệp, ổn định thị trường, dẫn đến quy mô dự trữ ngoại hối giảm. Đồng thời, xuất hiện các hành vi của một số tổ chức, cá nhân lợi dụng mua, bán ngoại tệ trái phép và gây bất ổn cho thị trường ngoại tệ, làm ảnh hưởng đến công tác điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước.
Bên cạnh đó là sự biến động của giá vàng quốc tế. Từ đầu năm 2022 đến nay, giá vàng quốc tế biến động tương đối phức tạp. Từ mức 1.808 USD/oz (ngày 04/01/2022), giá vàng quốc tế tăng lên mức cao nhất từ trước đến nay, 2.046 USD/oz vào ngày 09/3/2022 (tăng 13,2%) do căng thẳng địa chính trị, ngoại giao trên thế giới, lạm phát lên mức kỷ lục tại các nền kinh tế lớn, thị trường chứng khoán toàn cầu sụt giảm khiến nhu cầu trú ẩn về vàng tăng cao. Tuy nhiên, giá vàng tăng chậm lại do thông tin Fed và ngân hàng trung ương các nước tăng lãi suất với các mức tăng cao kỷ lục để kiềm chế lạm phát. Vào thời điểm cuối năm 2022, giá vàng quốc tế giảm 11% so với ngày 09/3/2022 và giảm 12% USD/oz (tương đương 1%) so với đầu năm.
Đối với diễn biến thị trường vàng trong nước, từ đầu năm 2022 đến nay, giá vàng miếng SJC trong nước phần lớn thời gian biến động phù hợp với giá vàng quốc tế, nhưng với tốc độ tăng nhanh hơn và giảm chậm hơn. Đầu năm 2022, giá vàng miếng SJC bình quân được giao dịch ở mức 61,1 triệu đồng/lượng; sau đó, tăng mạnh theo giá vàng quốc tế, tăng 20%, lên mức kỷ lục 73,3 triệu đồng/lượng vào ngày 08/3/2022.
Tuy nhiên, trong giai đoạn cuối năm 2022, giá vàng miếng SJC bình quân được giao dịch ở mức khoảng 67 triệu đồng/lượng (giảm 8,9% so với ngày 08/3/2022); tính chung, giá vàng miếng SJC tăng 6 triệu đồng/lượng (tương đương 9,3%) so với đầu năm 2022.
Ngân hàng Nhà nước đã mua ròng ngoại tệ cho Dự trữ ngoại hối
Tỷ giá USD/VND đang trong xu hướng giảm và ổn định trở lại, dao động quanh mức 23.500 - 23.600 VND/USD, thấp hơn khoảng 6% so với mức cao nhất đầu tháng 11/2022. Sự hồi phục của VND so với USD kể từ đầu tháng 12/2022 tương đồng với nhiều đồng tiền khác trong khu vực như JPY, KRW, CNY, THB. Tỷ giá USD/VND trên thị trường tự do cũng giảm mạnh trở lại, từ mức cao nhất 25.600 VND/USD xuống quanh mức 24.000 VND/USD.
“Thanh khoản thị trường thông suốt, các nhu cầu ngoại tệ hợp pháp của nền kinh tế được đáp ứng đầy đủ, Ngân hàng Nhà nước không phải sử dụng dự trữ ngoại hối nhà nước để can thiệp, bình ổn thị trường. Tình trạng cá nhân lợi dụng mua ngoại tệ tiền mặt tại các tổ chức tín dụng được phép để trục lợi đã từng bước được ngăn chặn, không còn tình trạng người dân xếp hàng đi mua ngoại tệ tại ngân hàng. Nguồn cung ngoại tệ tăng, hiện nay, Ngân hàng Nhà nước đã mua ròng ngoại tệ cho dự trữ ngoại hối”, Vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối cho biết.
Qua việc giám sát, theo dõi báo cáo của các tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước cho biết số liệu chuyển tiền một chiều từ Việt Nam ra nước ngoài toàn hệ thống (cho các mục đích du lịch, học tập, trợ cấp thân nhân, định cư ở nước ngoài...) đã giảm mạnh (tháng 11/2022, giảm khoảng 40% so với tháng 10/2022).
Về hoạt động bán ngoại tệ tiền mặt của tổ chức tín dụng, lượng bán ngoại tệ tiền mặt cho cá nhân cũng giảm mạnh (tháng 11/2022, giảm khoảng 57% so với tháng 10/2022), trong khi lượng mua ngoại tệ tiền mặt của các tổ chức tín dụng tăng mạnh (tháng 11/2022, tăng khoảng 69% so với tháng 10/2022). Như vậy, áp lực về ngoại tệ của các tổ chức tín dụng đã giảm, đảm bảo cân bằng cung - cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối.
Nền kinh tế tiết kiệm được ngoại tệ do không phải nhập khẩu vàng
Trên thị trường vàng, mặc dù còn có hiện tượng chênh lệch giữa giá vàng miếng SJC trong nước và giá vàng quốc tế quy đổi, nhưng lãnh đạo Vụ Quản lý ngoại hối đánh giá thị trường vàng diễn biến tương đối ổn định, sức hấp dẫn của vàng miếng và nhu cầu đầu tư vào vàng đã suy giảm, không có tác động tiêu cực đến tỷ giá, thị trường ngoại hối và kinh tế vĩ mô.
Cung cầu vàng miếng trên thị trường tương đối cân bằng, doanh số toàn hệ thống có xu hướng giảm, không còn hiện tượng đổ xô đi mua vàng như trước đây. Ngân hàng Nhà nước cũng chưa cần thực hiện giải pháp can thiệp bình ổn thị trường vàng thông qua việc bán vàng miếng ra thị trường. Ngoài ra, khu vực biên giới được lực lượng biên phòng tăng cường kiểm soát chặt chẽ, đã làm giảm đáng kể hoạt động buôn lậu qua biên giới, góp phần ổn định thị trường vàng miếng.
Đối với thị trường vàng nguyên liệu, từ năm 2014 đến nay, Ngân hàng Nhà nước chưa phải nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Các doanh nghiệp chủ động mua, bán vàng nguyên liệu trên thị trường để sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ.
Theo ông Đào Xuân Tuấn, so với trước khi có Nghị định số 24/2012/NĐ-CP, nền kinh tế đã tiết kiệm được ngoại tệ do không phải nhập khẩu vàng; nguồn lực vàng sẵn có trong nền kinh tế được tận dụng để phục vụ sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ theo đúng mục tiêu đề ra.
Năm 2023, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục kiên định quản lý thị trường vàng theo quy định của Nghị định số 24/2012/NĐ-CP để kiểm soát chặt chẽ, duy trì sự ổn định trên thị trường vàng miếng; hạn chế biến động của thị trường vàng đến tỷ giá, thị trường ngoại hối và kinh tế vĩ mô; hạn chế sức hấp dẫn của vàng miếng, tình trạng vàng hóa trong nền kinh tế; chuẩn bị sẵn sàng phương án can thiệp thị trường vàng khi cần thiết.
Cũng trong năm nay, Ngân hàng Nhà nước sẽ phối hợp với các bộ, ngành chức năng có liên quan đánh giá Nghị định số 24/2012/NĐ-CP tổ chức hội thảo, lấy ý kiến rộng rãi; trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp quản lý thị trường vàng phù hợp.
