Cách thủ đô Oslo khoảng 177 km về phía nam, dọc theo đường cao tốc rợp bóng thông và bạch dương, một trạm tiếp nhiên liệu - do chuỗi bán lẻ Circle K điều hành - mang đến cái nhìn thoáng qua về thế giới xe điện tương lai.
Tại đây, số lượng trụ sạc vượt xa số máy bơm xăng. Vào những ngày cuối tuần, khi cư dân Oslo đổ xô đến các vùng nông thôn tránh nóng, dòng xe chờ sạc đôi khi kéo dài đến gần đường cao tốc.
“Đôi khi chúng tôi phải mời họ uống cà phê để bình tĩnh lại”, Marit Bergsland, nhân viên làm việc tại cửa hàng, chia sẻ.
Theo CBS, vào năm 2022, 80% doanh số ôtô mới ở Na Uy là xe điện. Đây là quốc gia tiên phong và là hình mẫu chứng minh ý nghĩa của cuộc cách mạng xe điện đối với môi trường, người lao động và cuộc sống nói chung. Na Uy dự kiến chấm dứt việc bán ôtô động cơ đốt trong vào năm 2025.
Kinh nghiệm của quốc gia Bắc Âu này cho thấy xe điện mang lại nhiều lợi ích và không đi kèm những hệ lụy nghiêm trọng như dự đoán của một số nhà phê bình.
Không khí ở Oslo sạch hơn đáng kể, thành phố cũng yên tĩnh hơn. Lượng phát thải khí nhà kính của thủ đô này đã giảm 30% kể từ năm 2009.
Nỗ lực của Na Uy
Một số nhà lập pháp và chủ doanh nghiệp cho rằng cuộc chiến chống biến đổi khí hậu đòi hỏi sự hy sinh nghiệt ngã. Tuy nhiên, “với Hiệp hội Xe điện Na Uy (EV), mọi chuyện không như vậy, đây thực sự là điều mọi người cần ủng hộ", bà Christina Bu, tổng thư ký của EV Na Uy, cho biết.
Na Uy bắt đầu thúc đẩy lĩnh vực xe điện vào những năm 1990 và hỗ trợ công ty khởi nghiệp sản xuất xe điện Think thuộc sở hữu của Ford Motor. Khi đó, xe chạy bằng pin được miễn thuế giá trị gia tăng, thuế nhập khẩu và phí đường cao tốc, theo New York Times.
Một trạm sạc nhanh ở Na Uy. Ảnh: Bestgunet.xyz.
Chính phủ Na Uy cũng trợ cấp xây dựng các trạm sạc nhanh. Sự kết hợp giữa ưu đãi thuế và hệ thống trạm sạc phổ biến “đã loại bỏ tất cả yếu tố xung đột”, Jim Rowan, giám đốc điều hành của Tập đoàn Volvo Cars, cho biết.
Những chính sách này giúp Na Uy đi trước Mỹ hơn một thập kỷ. Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã đặt mục tiêu giúp xe điện chiếm 50% doanh số bán xe mới vào năm 2030, trong khi Na Uy đã thông qua cột mốc này từ năm 2019.
Tại một trạm đo mức độ ô nhiễm do phương tiện giao thông ở Oslo, mức độ oxit nitơ - sản phẩm phụ từ hoạt động đốt xăng và dầu diesel gây khói bụi, hen suyễn và các bệnh khác - đã giảm mạnh khi số người sở hữu xe điện tăng lên.
“Chúng tôi đang trên đà giải quyết vấn đề về oxit nitơ”, Tobias Wolf, kỹ sư trưởng về chất lượng không khí của Oslo, cho biết.
Tuy nhiên, Na Uy vẫn cần đối mặt với một số vấn đề. Khi bánh xe cao su ma sát với nhựa đường, các hạt cực nhỏ có thể phát tán trong không khí. Thủ đô Oslo có nồng độ hạt này ở mức không lành mạnh, và xe điện có thể khiến vấn đề trầm trọng thêm.
“(Xe điện) nặng hơn rất nhiều so với ôtô động cơ đốt trong và điều đó có nghĩa chúng mài mòn (bánh xe) nhiều hơn”, ông Wolf lý giải.
Trong khi đó, nhiều cư dân sống trong các khu chung cư cho biết việc tìm chỗ sạc xe vẫn là một thách thức. Gần đây, các nhà lập pháp và cư dân Oslo đã tập trung thảo luận về vấn đề này.
Trong đó, bà Sirin Hellvin Stav, phó thị trưởng phụ trách môi trường và giao thông Oslo, cho biết thành phố có kế hoạch lắp đặt nhiều trạm sạc công cộng hơn và giảm 1/3 số lượng ôtô để đường phố an toàn hơn, đồng thời đảm bảo không gian cho người đi bộ và đi xe đạp.
“Mục tiêu là cắt giảm khí thải nhưng đồng thời làm cho thành phố trở nên đáng sống hơn”, bà Stav nhấn mạnh.
Thành phố đáng sống
Xe điện là một phần trong kế hoạch lớn hơn của Oslo nhằm giảm lượng khí thải carbon dioxide xuống gần bằng 0 vào năm 2030. Tất cả xe buýt thành phố sẽ chạy bằng điện vào cuối năm nay.
Oslo cũng đang để mắt đến lĩnh vực xây dựng - nguyên nhân gây ra hơn 1/4 lượng khí thải nhà kính. Theo đó, các công ty đấu thầu dự án công có cơ hội chiến thắng cao hơn nếu sử dụng thiết bị chạy bằng điện hoặc nhiên liệu sinh học.
Na Uy đang tiên phong trong nỗ lực chuyển đổi sang xe điện. Ảnh: Life in Norway.
Ông Espen Hauge, người quản lý các dự án xây dựng thành phố, rất ngạc nhiên khi thấy các nhà thầu nhanh chóng tìm thấy thiết bị điện để thay thế thiết bị chạy bằng máy diesel.
“Trong một số dự án, chúng tôi nghĩ là không thể hoặc rất khó đảm bảo mục tiêu không phát thải, nhưng chúng tôi vẫn tìm được nhà thầu đáp ứng mục tiêu”, ông nói.
Ngành xe điện của Na Uy đang phát triển nhanh chóng mà không gây ra những hệ lụy như dự đoán của giới phê bình.
Chẳng hạn, ngành cơ khí ôtô không ghi nhận sự gia tăng tỷ lệ thất nghiệp. Xe điện không cần thay dầu và ít phải bảo dưỡng hơn xe chạy bằng xăng, nhưng chúng vẫn có thể hỏng hóc.
Ông Sindre Dranberg, nhân viên làm việc tại một đại lý của Volkswagen ở Oslo từ những năm 1980 vừa được đào tạo bảo dưỡng pin xe điện, chia sẻ việc chuyển đổi không hề khó khăn.
Bên cạnh đó, xe điện cũng đang tạo thêm việc làm cho các ngành công nghiệp khác. Tại Fredrikstad, cách thủ đô Oslo 88 km về phía nam, nhà máy thép cũ Hydrovolt đã trở thành một trung tâm tái chế pin.
Trong khi đó, các đại lý ôtô đang nỗ lực thích ứng với sự biến mất gần như hoàn toàn của xe chạy bằng xăng và dầu diesel khỏi các phòng trưng bày.
Tập đoàn Moller Mobility từ lâu đã là nhà bán lẻ ôtô lớn nhất của Na Uy, với doanh thu 3,7 tỷ USD vào năm 2022. Hiện nay, đại lý của Moller ở Oslo tràn ngập những chiếc Volkswagen chạy bằng điện như ID.4 hay ID.Buzz, và chỉ còn một vài chiếc xe sử dụng động cơ đốt trong.
Volkswagen và các thương hiệu dưới quyền như Skoda và Audi chiếm 19% thị trường Na Uy. Trong khi đó, Tesla chiếm 30% thị trường. Doanh số bán ôtô điện của các công ty Trung Quốc như BYD và Xpeng cũng đang tăng lên.
Ngoài ra, Circle K đã mua lại các trạm xăng từ một công ty dầu mỏ của chính phủ Na Uy. Nhà bán lẻ này đang thử nghiệm dịch vụ dành cho những người sử dụng ôtô điện để chuẩn bị cho thị trường Mỹ và châu Âu.
Chủ sở hữu xe điện có xu hướng dành nhiều thời gian hơn tại các điểm bán lẻ của Circle K vì việc sạc pin mất nhiều thời gian hơn so với đổ đầy bình xăng. Điều đó có lợi cho hoạt động kinh doanh thực phẩm.
Song dù nỗ lực thúc đẩy các nguồn năng lượng bền vững trong nước, Na Uy vẫn là nhà xuất khẩu dầu và khí đốt lớn ở châu Âu. Năm 2022, ngành xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch đã tạo ra doanh thu 180 tỷ USD cho quốc gia này.
“Chúng tôi đang xuất khẩu sự ô nhiễm”, bà Stav thừa nhận, đồng thời lưu ý đảng của bà đang kêu gọi loại bỏ dần việc sản xuất dầu khí vào năm 2035.
