Khi thị trường dầu mỏ được tự do hoá vào những năm 1970, một nhóm các nhà giao dịch hàng hoá, dẫn đầu bởi Marc Rich đã kiếm về các khoản tiền kếch xù bằng cách kết nối người mua và người bán cũng như lướt sóng dựa trên biến động giá của loại hàng hoá này. Nửa thế kỷ sau, một số “hậu duệ” của Rich đang hy vọng đổi đời tương tự với lithium.
Là thành phần quan trọng trong hầu hết các loại pin xe điện, lithium đang trở thành một trong những mặt hàng quan trọng nhất thế giới. Giá đã tăng lên mức chưa từng có khi dự báo nhu cầu tiếp tục tăng, buộc các nhà sản xuất ô tô phải tranh giành để đảm bảo nguồn cung trong tương lai.
Giá lithium đã tăng phi mã trong giai đoạn 2020-2022. Đồ hoạ: Bloomberg.
Tuy nhiên cho đến nay, lithium hầu như chưa thể giao dịch. Giá cả được cố định trong các hợp đồng tư nhân dài hạn giữa một số ít nhà cung cấp và khách hàng của họ. Giờ đây, nhu cầu tăng cao đang làm thay đổi cách mua và bán lithium.
Nhiều giao dịch cung ứng đã trở nên ngắn hơn đáng kể - với giá thả nổi liên quan đến thị trường giao ngay - trong khi các sàn giao dịch từ Chicago đến Singapore đang thử nghiệm các hợp đồng tương lai mới.
Điều này thu hút sự chú ý của các nhà giao dịch. Các công ty như Trafigura Group và Glencore Plc kiếm tiền từ việc giao dịch các loại hàng hoá như đồng, dầu thô, than trên khắp thế giới. Giờ đây, họ bắt đầu lấn sân sang thị trường lithium.
Các nhà giao dịch cho biết họ có thể giúp thị trường mở rộng và trưởng thành, đồng thời giảm thiểu rủi ro cho chuỗi cung ứng. Một số công ty như Trafigura hay Traxys SA cũng đang đầu tư vào các nguồn sản xuất mới.
“Hoạt động của các nhà giao dịch trên thị trường lithium sẽ khiến thị trường minh bạch và hiệu quả hơn theo thời gian”, Martim Facada – một nhà kinh doanh lithium tại Traxys cho biết. “Nó giống dầu mỏ vào những năm 70 khi các chính phủ bán cho người tiêu dùng nhưng sau đó các thương nhân bắt đầu cung cấp dịch vụ. Điều đó giúp tăng trưởng và phát triển thị trường nhanh hơn. Lithium đang bắt đầu bước vào quá trình đó”.
Quy mô thị trường lithium còn khá nhỏ nhưng phát triển rất nhanh.
Tất nhiên, việc so sánh lithium với dầu mỏ cách đây 50 năm không hoàn toàn chính xác. Thị trường lithium rất nhỏ so với dầu mỏ. Sản lượng dầu thế giới hàng năm trị giá hơn 3 nghìn tỷ USD theo giá hiện tại, so với 30 tỷ USD đối với lithium.
Một trong những mối lo ngại trên thị trường lithium là sự thiếu hụt nguồn cung quá mức, tạo ra nguy cơ giá cả tăng cao, hoặc kim loại này trở nên khó tiếp cận đến mức các nhà sản xuất ô tô phải ngừng mua.
Các nhà kinh doanh hàng hoá có một lịch sử lâu dài về những lần ép giá và gây sốc trên thị trường hàng hoá và việc lithium đóng vai trò rất quan trọng trong nỗ lực trung hoà carbon toàn cầu có thể khiến họ hứng chịu chỉ trích.
Bất chấp sự quan trọng của ngành này, các nhà giao dịch cho biết họ đang thận trọng và tập trung vào việc giảm bớt tình trạng thiếu hụt nguồn cung. “Nếu một nhà giao dịch muốn tham gia, họ cần phải có cách tiếp cận hợp lý. Mức giá của lithium hiện tại đã chạm ngưỡng có thể phá huỷ nhu cầu- nếu những người tham gia muốn đẩy giá lên cao hơn, tôi không thấy làm thế nào thị trường có thể tự duy trì”, Socrates Economou - người đứng đầu bộ phận kinh doanh niken và coban của Trafigura cho hay.
Đầu tư cho lithium nói chung và các nguyên liệu thô nói riêng rất thấp so với tổng mức đầu tư cho thị trường xe điện.
Trafigura ước tính nhu cầu sẽ đạt 800.000 tấn lithium carbonate trong năm nay - vượt rất xa so với nguồn cung 140.000 tấn và nhu cầu này sẽ tăng 200.000 - 250.000 tấn mỗi năm cho đến 2025.
Trong khi thế giới ngày càng cần nhiều lithium hơn, việc đầu tư vào nguồn cung mới vẫn chưa theo kịp nhu cầu đang gia tăng.
Các nhà giao dịch bước vào thị trường lithium khi nó đang có sự thay đổi mạnh mẽ. Trong nhiều năm, khách hàng chính của các nhà sản xuất lithium chủ yếu là các nhà sản xuất trong lĩnh vực như dược phẩm và chất bôi trơn công nghiệp. Giờ đây, khi các nhà sản xuất ô tô trở thành người mua lớn nhất, các công ty khai thác đã chuyển sang mô hình định giá ngắn hạn hơn, phản ánh tốt hơn sự không phù hợp giữa cung và cầu.
Giám đốc điều hành của Tesla là Elon Musk đã nói rằng giá lithium giao ngay đã trở nên “đắt điên cuồng” và sau nhiều năm thúc giục các nhà sản xuất cung cấp nhiều hơn, ông đã tự mình tham gia đầu tư vào việc khai thác lithium.
Lent Masters, Giám đốc điều hành của Albemarle, nhà sản xuất lithium lớn nhất thế giới, cho biết sẽ mất một thời gian trước khi lithium “trưởng thành” để trở thành một thị trường hàng hoá có thể giao dịch được nhiều hơn. Với thị trường giao ngay đang phát triển, cột mốc quan trọng tiếp theo sẽ là sự phát triển của các hợp đồng kỳ hạn có tính thanh khoản.
“Chúng tôi nghĩ rằng cuối cùng sẽ có một công cụ mà ở đó bạn có thể bảo vệ giá lithium hoặc đầu cơ tài chính trên thị trường”, ông nói trong một cuộc phỏng vấn. “Đó là một điều tốt nhưng sẽ mất một thời gian - không phải bây giờ”.
