Dòng vốn FDI có thể xáo trộn
Diễn đàn hợp tác toàn cầu về Chương trình chống xói mòn cơ sở thuế và dịch chuyển lợi nhuận (BEPS) mà Việt Nam là một thành viên, đã ban hành tuyên bố về Khung giải pháp Hai trụ cột để giải quyết các thách thức phát sinh từ nền kinh tế số với sự đồng thuận của 136 nước thành viên. Trong đó, trụ cột 2 quy định về thuế suất thuế tối thiểu toàn cầu dự kiến được áp dụng từ năm 2023.
Quy định này đặt ra mức thuế tối thiểu toàn cầu là 15% đối với các tập đoàn đa quốc gia có tổng doanh thu từ 750 triệu Euro trở lên và ước tính tạo ra khoảng trên 150 tỷ USD thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) toàn cầu hàng năm.
Ông Đặng Ngọc Minh - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục thuế cho biết, đầu tư vào Việt Nam khác rất nhiều với đầu tư vào các “thiên đường thuế”; vì trong tổng số hơn 386.000 dự án, chủ yếu đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, sản xuất, phân phối điện, khí đốt và bất động sản.
Thuế tối thiểu toàn cầu là cơ hội nâng cao vị thế thu hút đầu tư của Việt Nam
Theo các chuyên gia, mặc dù thuế TNDN hiện nay ở mức 20%, song Việt Nam đang áp dụng cơ chế ưu đãi thuế dựa trên địa bàn, lĩnh vực được khuyến khích đầu tư và quy mô dự án. Vì vậy, tác động của thuế tối thiểu toàn cầu là làm giảm hiệu quả ưu đãi thuế cho đầu tư nước ngoài.
Theo TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, sức cạnh tranh trong thu hút đầu tư của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng trong ngắn hạn khi chính sách ưu đãi thuế thay đổi.
Đồng quan điểm, bà Hương Vũ - Tổng giám đốc, Công ty cổ phần Tư vấn EY Việt Nam cũng cho rằng, thực tế cho thấy trong hơn 30 năm qua, Việt Nam thu hút đầu nước ngoài chủ yếu qua việc áp dụng chính sách ưu đãi thuế suất, miễn giảm thuế TNDN.
Ưu đãi thuế vẫn luôn là một công cụ thu hút đầu tư quan trọng nhất và là mối quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư đến Việt Nam. Vì vậy, việc áp dụng Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu không chỉ kéo theo sự chuyển dịch hoặc hạn chế đầu tư từ các tập đoàn đầu tư lớn mà cả từ các doanh nghiệp vệ tinh trong chuỗi cung ứng của các tập đoàn này, dẫn đến nguy cơ sụt giảm cả về số lượng và chất lượng đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.
Đã đến lúc thay đổi chính sách thu hút đầu tư
GS.TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) nhận định, kinh nghiệm được đúc rút từ khi nước ta chuyển sang kinh tế thị trường, hội nhập với thế giới cho thấy rằng, cơ hội và thách thức luôn đồng hành khi xuất hiện chính sách và cơ chế mới, phải tranh thủ cơ hội mới để tạo lập thế và lực mới, tạo tiền đề để vượt qua thách thức, “biến nguy thành cơ”.
Theo đó, chúng ta cần chủ động tham gia cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu, tranh thủ cơ hội mới để cùng với đẩy nhanh hơn công cuộc cải cách đang được tiến hành, tạo nên động lực mới thu hút vốn FDI nhiều hơn, có chất lượng hơn.
Việt Nam cũng cần đối chiếu quy định quốc tế về thuế tối thiểu toàn cầu với chính sách thuế và ưu đãi đầu tư tại Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Thuế và các quy định có liên quan để sửa đổi, bổ sung phù hợp với quy định quốc tế. Nghiên cứu kinh nghiệm của một số nước đang phát triển áp dụng thuế tối thiểu để cân nhắc có nên áp dụng vào nước ta hay không khi điều chỉnh luật pháp liên quan đến FDI. Song song với đó, đàm phán lại hợp đồng với doanh nghiệp FDI chịu tác động bởi cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu theo nguyên tắc “cùng có lợi”, để loại trừ khả năng chuyển thuế sang nước cư trú của nhà đầu tư nước ngoài…
Bà Annett Perschmann - Taubert - Tax Partner PWC cũng cho rằng, để giữ được lợi thế cạnh tranh trong việc thu hút đầu tư nước ngoài đồng thời không bị thất thu thuế, Chính phủ Việt Nam cần xem xét thay đổi các quy định về thuế trong nước và thiết kế các chính sách khuyến khích đầu tư mới có cân nhắc đến mức thuế tối thiểu toàn cầu. Các biện pháp khuyến khích đầu tư hiện tại chỉ dưới hình thức ưu đãi thuế có thể sẽ không còn hấp dẫn với các công ty đa quốc gia lớn thuộc đối tượng điều chỉnh của Các quy tắc Trụ cột 2.
“Việt Nam nên xem thiết kế lại các cơ chế khuyến khích đầu tư của mình để đảm bảo quyền thu thuế, đồng thời giữ được sức hấp dẫn và tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài. Đây cũng là cơ hội tốt để xem xét lại những khoản đầu tư mà quốc gia muốn tập trung”, bà khuyến nghị.
TS. Cấn Văn Lực cũng đề xuất, Việt Nam cần thay đổi chính sách thu hút đầu tư theo hướng tập trung vào nâng cao năng lực cạnh tranh từ các yếu tố như môi trường kinh doanh, nguồn lao động, cơ sở hạ tầng... vốn là các yếu tố cơ bản khi đưa ra các quyết định đầu tư kinh doanh, thay vì hướng tới ưu đãi về thuế. Cùng với đó, chú trọng ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao hiệu quả phối hợp chính sách, nhất là giữa chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và giá cả, trong đó chú trọng liều lượng và thời điểm cung tiền trong nền kinh tế.
Đáng chú ý, Chủ tịch VAFIE kiến nghị Chính phủ thành lập “Tổ công tác đặc nhiệm về thuế tối thiểu toàn cầu”, có nhiệm vụ nghiên cứu toàn diện quy định của các tổ chức quốc tế, các quốc gia có doanh nghiệp FDI tại Việt Nam chịu tác động của cơ chế này, kinh nghiệm của một số nước đang phát triển...
Trước đề xuất trên, ông Nguyễn Quốc Hùng - Phó vụ trưởng Vụ Quan hệ Quốc tế Văn phòng Chính phủ cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý việc thành lập Tổ công tác đặc biệt liên ngành bao gồm đại diện các bộ, ngành liên quan cùng đối tượng được điều chỉnh, các chuyên gia, các nhà khoa học để đẩy nhanh quá trình xem xét những vấn đề đặt ra khi thực thi thuế tối thiểu toàn cầu. Đây sẽ là thông điệp với các nhà đầu tư khi Việt Nam đã và đang quan tâm vấn đề đảm bảo lợi ích nhà đầu tư.
