Nhận định trên được đưa ra tại kết quả khảo sát mới nhất của Chỉ số Môi trường Kinh doanh (BCI) với hơn 1.300 doanh nghiệp do Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) công bố và được sản xuất bởi YouGov Decision Lab.
Cơ hội kinh tế Việt Nam tiếp tục vượt xa các đối thủ cạnh tranh
Theo BCI, đây là mức giảm 14,2 điểm so với ba tháng trước và 25 điểm so với quý đầu tiên của năm.
Báo cáo cho rằng, mặc dù nền kinh tế Việt Nam đã tăng trưởng 5,92% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý 4/2022 và 8,02% trong cả năm, nhưng dữ liệu này được đưa ra trong bối cảnh kinh tế toàn cầu tiếp tục biến động do nhiều yếu tố bao gồm suy giảm tăng trưởng kinh tế toàn cầu, lãi suất tăng vọt, lạm phát kéo dài và niềm tin của người tiêu dùng bị tổn hại.
Với chỉ 27% số người được hỏi dự đoán sự ổn định hoặc cải thiện kinh tế cho quý 1/2023, kết quả BCI cũng cho thấy sự lạc quan đã giảm sút. Dự đoán cho quý trước là 42%, đây là mức giảm 15 điểm. Trong quý vừa qua, số người dự đoán suy thoái kinh tế cũng tăng gấp đôi.
41% số người được hỏi cho biết công ty của họ đang chuyển hoạt động từ Trung Quốc sang Việt Nam, tăng từ 13% trong quý 3. Ngoài ra, khoảng 35% số người được hỏi cho rằng Việt Nam thuộc top 5 điểm đến đầu tư toàn cầu hàng đầu, với 12% cho rằng Việt Nam là điểm đầu tư quốc tế hàng đầu của công ty họ.
Song báo cáo cũng chỉ ra ba rào cản về pháp lí lớn nhất đối với các công ty nước ngoài hoạt động tại Việt Nam được xác định là thiếu rõ ràng về các quy tắc và quy định (51%), khó khăn hành chính (41%), cũng như khó khăn về thị thực và giấy phép lao động (30%).
Bất chấp những khó khăn này, 58% số người được hỏi về BCI hài lòng với sự quan tâm của các nhà hoạch định chính sách đối với nhu cầu kinh doanh khi thiết lập các chính sách liên quan.
Đề xuất để cải thiện năng lực thu hút FDI, giảm bớt khó khăn thủ tục hành chính vẫn giữ vị trí đầu bảng. Yếu tố này vẫn giữ nguyên vị trí khi câu hỏi này lần đầu tiên được đưa ra với những người trả lời BCI vào quý 2/2022. Trong khi đó, vấn đề giảm khó khăn về thị thực cho các chuyên gia nước ngoài ngày càng được đề xuất nhiều hơn, tăng 8% từ quý 3 lên quý 4.
Bình luận về BCI, Chủ tịch EuroCham ông Alain Cany cho biết mặc dù tình hình rất có thể sẽ tiếp tục theo hướng này vào năm 2023, nhưng không nên được coi là nguyên nhân gây lo ngại. Trên thực tế, cơ hội kinh tế của Việt Nam tiếp tục vượt xa các đối thủ cạnh tranh trong khu vực và quốc tế. Điều này thể hiện rõ qua việc rất nhiều thành viên của EuroCham coi Việt Nam là trung tâm trong chiến lược đầu tư toàn cầu của họ.
“Thật đáng khích lệ khi thấy rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài từ châu Âu và trên toàn thế giới vẫn ở mức cao và tiếp tục tăng, đặc biệt là trong các ngành sản xuất và công nghiệp xanh của Việt Nam. Rõ ràng là với nguồn vốn FDI này, nền tảng kinh tế vững chắc và cam kết bền vững của Việt Nam, Việt Nam vẫn là một trong những điểm đến đầu tư hàng đầu trên thế giới. Nhờ đó, cộng đồng doanh nghiệp châu Âu vẫn tin tưởng vào thị trường Việt Nam”, ông Alain Cany nhận định.
Giám đốc điều hành Decision Lab Thue Quist Thomasen cũng bình luận, quý 4/2022 cho thấy niềm tin vào môi trường kinh doanh đã có sự suy giảm, khi các chỉ số biến động toàn cầu, lạm phát và tăng trưởng chậm lại từ quý 2 và bắt đầu tác động đến tâm lý ở Việt Nam.
Quý 4 đã chứng kiến sự biến động trong nước, đặc biệt là trong lĩnh vực ngân hàng và bất động sản. Điều này có thể đã ảnh hưởng đến tâm lý của các nhà đầu tư nước ngoài đến mức họ hiện đang hơi bi quan về môi trường kinh tế trong tương lai. Tuy nhiên, không phải tất cả các lĩnh vực đều có chung quan điểm này. Các lĩnh vực phụ thuộc trực tiếp vào tiêu dùng địa phương nhìn chung có triển vọng tích cực hơn.
Tận dụng tốt lợi thế từ hiệp định EVFTA
Theo khảo sát, 63% người được hỏi tin rằng họ có đủ hiểu biết về Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Hơn nữa, gần một nửa số người được hỏi cho rằng EVFTA có liên quan hoặc rất liên quan đến hoạt động kinh doanh của họ, cho thấy không có thay đổi đáng kể nào từ quý 3/2022.
Những người tham gia BCI cũng chỉ ra rằng các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới có tác động tích cực đến sự phát triển của doanh nghiệp, sức khỏe tài chính của họ thông qua cắt giảm thuế quan và sức mạnh của chuỗi cung ứng.
BCI mới nhất này cho thấy những lo ngại về thủ tục hành chính của EVFTA, sự thiếu hiểu biết về hiệp định và các rào cản kỹ thuật đối với thương mại đều đã giảm.
Đánh giá những lợi ích mà EVFTA đã mang lại, nhiều doanh nghiệp EU cho biết hiệp định đã giúp tiết kiệm chi phí nguyên liệu do được miễn thuế nhập khẩu; khách hàng được hưởng lợi từ việc giảm thuế nên có xu hướng đặt hàng tại Việt Nam; các nhà đầu tư sản xuất có thể bắt đầu hoạt động tại Việt Nam dễ dàng hơn…
Chia sẻ gần đây của ông Nguyễn Hải Minh, Phó Chủ tịch EuroCham Việt Nam cũng cho rằng kinh tế đang gặp nhiều khó khăn không chỉ đối với Việt Nam mà cả các doanh nghiệp tại châu Âu cũng đang bị ảnh hưởng. Các khó khăn từ việc gián đoạn chuỗi cung ứng, diễn biến cuộc chiến Nga – Ukraine... Tuy nhiên, niềm tin của các doanh nghiệp châu Âu về môi trường đầu tư và kinh doanh của Việt Nam trong quý 3/2022 vẫn duy trì mức khá.
Đặc biệt, sau hơn 2 năm kể từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, bất chấp Covid-19 gây đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, thương mại Việt Nam -EU vẫn tăng trưởng. Nhưng Phó Chủ tịch Eurocham Việt Nam cũng cho biết bên cạnh các con số tích cực, vẫn còn nhiều rào cản với các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam, trong đó nổi bật là các vấn đề pháp lý.
Hàng hóa nhập khẩu thuộc diện kiểm tra chuyên ngành vẫn còn quá nhiều, trình tự, thủ tục và phương thức kiểm tra chưa thống nhất; còn nhiều quy định chưa phù hợp, quá mức cần thiết; nguyên tắc quản lý rủi ro được áp dụng chưa đầy đủ, thực chất, dẫn đến tỷ lệ kiểm tra còn cao, tỷ lệ hàng hóa miễn kiểm tra còn hạn chế; còn tình trạng chồng chéo trong kiểm tra chuyên ngành...
Nói thêm, ông Minh cũng cho rằng Việt Nam vẫn là nơi hấp dẫn, nằm trong tầm ngắm là địa điểm để mở rộng quy mô sản xuất của các doanh nghiệp châu Âu. Gần 90% thành viên Eurocham mong muốn, Việt Nam nên tăng cường phát triển kinh tế xanh, coi kinh tế xanh là động lực thu hút vốn FDI.
