Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, 4 tháng đầu năm 2022 tổng giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc ước đạt 4,15 tỷ USD, chiếm 50,32% tổng giá trị giao thương của Việt Nam qua các cửa khẩu biên giới đất liền với các nước có chung đường biên giới và chiếm 7,42% tổng giá trị thương mại song phương Việt Nam - Trung Quốc, giảm 64,5% so với cùng kỳ năm 2021.
Chính sách “Zero Covid” của Trung Quốc ảnh hưởng lớn tới tốc độ thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới.
Do chính sách "Zero Covid"
Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc ước đạt 509,22 triệu USD, chiếm 26,85% giá trị xuất khẩu của Việt Nam qua các cửa khẩu biên giới đất liền với các nước có chung đường biên giới và chiếm tỷ trọng 2,84% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc, giảm 87,3% so với cùng kỳ năm 2021.
Nhập khẩu từ Trung Quốc ước đạt 3,64 tỷ USD, chiếm 57,84% tổng giá trị nhập khẩu của Việt Nam qua các cửa khẩu biên giới đất liền với các nước có chung đường biên giới và chiếm 9,57% tổng giá trị nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc, giảm 52,5% so với kỳ năm 2021.
Nguyên nhân của sự sụt này theo Bộ Công Thương là do việc Chính phủ Trung Quốc tiếp tục duy trì chính sách “Zero Covid” và áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt để kiểm soát hàng hóa, phương tiện,… nhằm phòng chống dịch Covid-19 tại các cửa khẩu biên giới. Điều này đã ảnh hưởng lớn tới tốc độ thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới trên đất liền với Trung Quốc.
Thậm chí có thời điểm đã gây ùn tắc hàng hóa nghiêm trọng tại khu vực cửa khẩu, đồng thời là nguyên nhân trực tiếp gây sụt giảm kim ngạch thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc thời gian qua.
Bên cạnh đó, xuất khẩu qua các cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc còn vướng mắc do nhiều doanh nghiệp hai nước vẫn lựa chọn xuất khẩu “tiểu ngạch” (hình thức trao đổi cư dân biên giới) vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro về thanh toán, kiểm dịch, ép cấp, ép giá, ùn tắc,…
Mặt khác, do cơ sở hạ tầng phục vụ cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của một số tỉnh biên giới còn thiếu và yếu, đặc biệt là hạ tầng giao thông và các dịch vụ logistics còn hạn chế. Cửa khẩu quốc tế đường sắt chưa được phát huy lợi thế do khác biệt về khổ đường ray. Hạ tầng thương mại biên giới quy mô còn nhỏ lẻ, chưa đáp ưng được yêu cầu về trao đổi, lưu thông hàng hóa với phía Trung Quốc.
Tại địa bàn tỉnh Lào Cai, với việc phía Vân Nam tuy đã khôi phục hoạt động thông quan hàng hóa tại nhiều cặp cửa khẩu với Việt Nam nhưng vẫn tiếp tục tạm dừng thông quan nhiều mặt hàng nông sản, trái cây tươi (thanh long, chuối, vải thiều, nhãn, xoài,…) dẫn tới lượng hàng hóa này của ta tiếp tục dồn về địa bàn tỉnh Lạng Sơn để làm thủ tục xuất khẩu.
Bên cạnh đó, với việc các loại nông sản bước vào cao điểm vụ thu hoạch và năng lực thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu đường bộ tại Lạng Sơn chưa cải thiện,… nguy cơ tái diễn tình trạng ùn tắc nghiêm trọng như thời điểm trước tết Nguyên đán Nhâm dần 2022 hoàn toàn có thể xảy ra nếu không được tháo gỡ kip thời.
Có cơ chế khuyến khích xuất khẩu chính ngạch
Để tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại biên giới trên đất liền với Trung Quốc 6 tháng năm 2022, Bộ Công Thương cho biết đã tích cực phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương để triển khai công tác quy hoạch cửa khẩu, xây dựng văn bản pháp luật, nhằm tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại biên giới.
Thời gian từ nay đến cuối năm, Bộ Công Thương sẽ phối hợp với các Bộ, ngành liên quan, các địa phương biên giới phía Bắc tiếp tục giao thiệp, trao đổi thường xuyên với phía Trung Quốc để bàn bạc các giải pháp nhằm tháo gỡ ùn tắc, tăng hiệu suất thông quan, hướng đến thông quan thông suốt ổn định lâu dài.
Đồng thời tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các đơn vị liên quan để triển khai công tác nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung 02 văn kiện pháp lý về biên giới trên đất liền Việt Nam – Trung Quốc cũng như các văn bản pháp luật liên quan, đảm bảo bám sát hơn với tình hình và đòi hòi của thực tiễn, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại biên giới Việt Nam – Trung Quốc phát triển lành mạnh và bền vững.
Tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương làm tốt công tác phát triển thị trường, nâng cao chất lượng, mẫu mã sản phẩm để đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, giảm sự phụ thuộc quá lớn vào một số thị trường.
Tăng cường phối hợp để tăng cường công tác thông tin, định hướng doanh nghiệp chuyển nhanh, chuyển mạnh hoạt động xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc sang hình thức chính ngạch bền vững.
Kêu gọi doanh nghiệp dịch vụ logistics hỗ trợ các doanh nghiệp nông, thủy sản và trái cây thông qua việc ưu tiên bảo quản các loại trái cây, giảm chi phí lưu kho, lưu bãi, giảm chi phí vận chuyển, bốc xếp hàng hóa,…
Đồng thời hoàn thiện và phối hợp, tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả các giải pháp tại Báo cáo các quy định, cơ chế chính sách khuyến khích xuất khẩu chính ngạch đối với một số hàng hoá hiện đang ùn tắc tại các cửa khẩu biên giới.
