Trọng tâm của thỏa thuận vẫn là việc đình chỉ trần nợ trong vòng hai năm, cho phép chính phủ Mỹ tiếp tục tự do vay tiền. Quốc hội Mỹ cần thông qua thỏa thuận này trước ngày 5/6, khi Bộ Tài chính Mỹ cạn nguồn tiền, theo New York Times.
Đổi lại, đảng Cộng hòa yêu cầu một loạt nhượng bộ chính sách từ ông Biden. Đầu tiên là hạn chế về chi tiêu liên bang trong vòng hai năm tới. Ông Biden cũng đồng ý siết chặt yêu cầu nhận trợ cấp thực phẩm và thu hẹp chương trình hỗ trợ tạm thời cho các gia đình khó khăn.
Cả hai bên đồng ý thúc đẩy việc cấp phép một số dự án năng lượng. Trong một động thái bất ngờ, cả hai đảng nhất trí đẩy nhanh xây dựng một đường ống dẫn khí đốt tự nhiên mới từ Tây Virginia đến Virginia.
Tạm đình chỉ trần nợ
Thỏa thuận mới sẽ đình chỉ giới hạn vay 31.400 tỷ của chính phủ Mỹ cho đến tháng 1/2025. Cần phải chú ý rằng tạm dừng trần nợ trong một khoảng thời gian khác với việc áp một trần nợ mới. Về cơ bản, thỏa thuận cho phép Bộ Tài chính Mỹ vay đủ tiền để thanh toán chi tiêu quốc gia trong khoảng thời gian từ nay đến năm 2025.
Thỏa thuận này khác với đạo luật nâng trần nợ thêm 1.500 tỷ USD vào cuối tháng 3/2024 được Hạ viện Mỹ thông qua vào cuối tháng 4 vừa qua.
Theo thỏa thuận mới, trần nợ sẽ được đặt ở bất kỳ mức nào khi việc đình chỉ kết thúc. Đảng Cộng hòa có xu hướng mong muốn đình chỉ giới hạn nợ thay vì tăng trần nợ, bởi về mặt kỹ thuật họ không hề bật đèn xanh cho việc tăng trần nợ.
Dù vậy, việc đình chỉ trần nợ có thể sẽ khởi động một cuộc chiến nợ công khác vào năm 2025, sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tiếp theo.
Giới hạn và cắt giảm chi tiêu
Dự luật sẽ cắt giảm cái được gọi là chi phí tùy ý phi quốc phòng cho năm tài chính 2024, bao gồm hỗ trợ cho lực lượng thực thi pháp luật, quản lý rừng, nghiên cứu khoa học và hơn thế nữa. Nó sẽ giới hạn tất cả khoản chi tiêu ở mức tăng 1% vào năm 2025, được dự đoán sẽ chậm hơn tốc độ lạm phát của đồng USD.
Ngân sách chi tiêu quốc phòng Mỹ được đề xuất sẽ tăng lên 886 tỷ USD vào năm tới và tăng lên 895 tỷ USD vào năm 2025, phù hợp với đề xuất ngân sách của ông Biden. Chi tiêu chăm sóc sức khỏe cựu chiến binh cũng sẽ được tài trợ ở mức ngân sách đề xuất của ông Biden.
Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu về thỏa thuận tại Nhà Trắng. Ảnh: Reuters.
Dự luật sắp được trình lên Hạ viện cho thấy các khoản chi tiêu phi quốc phòng khác sẽ bị thu hẹp vào năm 2024 xuống mức chi tiêu của năm ngoái. Tuy nhiên, giới chức Nhà Trắng cho biết các thỏa thuận phụ với đảng Cộng hòa sẽ cho phép nguồn tiền chi tiêu sát với mức của năm nay.
Đảng Cộng hòa ban đầu kêu gọi giới hạn chi tiêu trong 10 năm, nhưng dự luật mới chỉ giới hạn trong 2 năm và sau đó chuyển sang các mục tiêu chi tiêu không bị ràng buộc bởi luật pháp.
Nhà Trắng ước tính thỏa thuận này sẽ mang lại 1.000 tỷ USD tiết kiệm từ việc giảm chi tiêu trong suốt một thập kỷ.
Một phân tích của New York Times cho thấy chính quyền Mỹ sẽ giảm chi tiêu liên bang khoảng 55 tỷ USD vào năm tới và 81 tỷ USD vào năm 2025. Nếu chi tiêu sau đó trở lại mức Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ dự báo, tổng số tiền tiết kiệm trong một thập kỷ sẽ là 860 tỷ USD.
Điều chỉnh ngân sách cho Sở Thuế vụ Mỹ
Dự luật mới nhắm vào một trong những ưu tiên lớn nhất của Tổng thống Biden - củng cố Sở Thuế vụ (IRS) để truy lùng gian lận thuế và đảm bảo các cá nhân, công ty giàu có trả đủ thuế.
Đảng Dân chủ đã phê duyệt 80 tỷ USD đi kèm với Đạo luật Giảm lạm phát vào năm 2022, bao gồm tài trợ giúp IRS thuê thêm hàng nghìn nhân viên và cập nhật công nghệ lỗi thời. Thỏa thuận nợ công sẽ ngay lập tức thu hồi 1,38 tỷ USD từ IRS và sau đó là 20 tỷ USD từ Đạo luật Giảm lạm phát.
Các quan chức chính quyền Mỹ ngày 28/5 cho biết đã đồng ý điều chỉnh lại 10 tỷ USD phân bổ cho IRS trong năm 2024 và 2025 để duy trì tài trợ cho một số chương trình khác.
Việc thu hồi tài trợ sẽ hạn chế nỗ lực của cơ quan thuế nhằm trấn áp gian lận. Đây cũng là một chiến thắng chính trị cho đảng Cộng hòa, những người phẫn nộ trước việc IRS được tăng cường và mong muốn thu hồi toàn bộ 80 tỷ USD.
Tuy nhiên, do sự chậm trễ của IRS trong việc chi tiêu, việc thu hồi có thể không ảnh hưởng quá nhiều đến kế hoạch của cơ quan này trong vài năm tới. Các quan chức cho biết IRS sẽ không bị gián đoạn hoạt động trong ngắn hạn.
Cơ quan này đã lên kế hoạch chi tiêu trong vòng 8 năm. Các quan chức cho rằng IRS đơn giản chỉ cần phân bổ lại số tiền, tập trung vào các năm tới, sau đó đề nghị thêm tài trợ từ Quốc hội.
Siết chặt tài trợ phúc lợi liên bang
Dự luật sẽ áp đặt những tiêu chuẩn mới đối với những người Mỹ lớn tuổi nhận tem phiếu thực phẩm và những người nhận viện trợ từ chương trình hỗ trợ gia đình khó khăn.
Thỏa thuận sẽ tăng độ tuổi người nhận tem phiếu thực phẩm từ 50 lên 54 và không sống chung với con cái. Hiện tại, người trưởng thành thất nghiệp từ 18 đến 49 tuổi không có người phụ thuộc hoặc bị khuyết tật có thể nhận trợ cấp.
Cựu chiến binh, người vô gia cư và trẻ em được nhận nuôi sẽ được miễn trừ khỏi những yêu cầu mới của chương trình tem phiếu thực phẩm.
Ông McCarthy phát biểu trước Nhà Trắng sau vòng đàm phán với Tổng thống Biden. Ảnh: Reuters.
Giới hạn độ tuổi sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn trong hơn 3 năm, bắt đầu từ năm tài chính 2023.
Tuy nhiên, việc siết chặt tiêu chuẩn đã thu hút sự phẫn nộ của công chúng, cho rằng nó đang ảnh hưởng đến những người yếu thế cần thực phẩm.
“Thỏa thuận này sẽ khiến hàng trăm nghìn người trong độ tuổi 50-54 có nguy cơ mất hỗ trợ lương thực, bao gồm rất nhiều phụ nữ”, Sharon Parrott, chủ tịch Trung tâm Ưu tiên Ngân sách và Chính sách, cho biết trong một tuyên bố.
Ưu tiên chương trình năng lượng
Thỏa thuận này bao gồm một loạt biện pháp mới nhằm tăng tốc phê duyệt các dự án năng lượng. Một cơ quan sẽ được hình thành để giám sát và yêu cầu các dự án hoàn thành trong 1-2 năm.
Dự luật cũng là một chiến thắng cho Thượng nghị sĩ Dân chủ Joe Manchin III của bang Tây Virginia khi chấp thuận cấp phép cho dự án khí đốt tự nhiên Mountain Valley. Dự án trị giá 6,6 tỷ USD sẽ vận chuyển khí đốt từ các mỏ đá phiến Marcellus ở Tây Virginia tới Virginia.
Dự án này đã vấp phải sự phản đối của nhiều nhà hoạt động môi trường trong nhiều năm.
Dự luật tuyên bố rằng “việc hoàn thành kịp thời và vận hành đường ống Mountain Valley là cần thiết vì lợi ích quốc gia”. Ông Manchin khẳng định trên Twitter rằng ông tự hào vì đã nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng để thực hiện dự án.
Khoản nợ sinh viên và hỗ trợ Covid-19
Dự luật sẽ yêu cầu những người có khoản vay sinh viên bắt đầu trả lại tiền cho chính phủ kể từ tháng 8 và ngăn chặn Tổng thống Biden tiếp tục đóng băng các khoản vay này như hồi đại dịch Covid-19.
Thỏa thuận này không song hành với nỗ lực của các đảng viên Cộng hòa nhằm ngăn chặn chính sách xóa nợ sinh viên của Tổng thống Biden. Sáng kiến chính quyền Biden đưa ra vào năm ngoái đang được Tòa án Tối cao Mỹ xem xét và đối mặt với nguy cơ bị chặn.
Ông Biden và ông McCarthy bắt tay sau bài phát biểu Thông điệp Liên bang tháng 2. Ảnh: Reuters.
Dự luật cũng sẽ thu hồi khoảng 30 tỷ USD chưa được giải ngân từ đạo luật cứu trợ Covid-19, vốn là ưu tiên hàng đầu của đảng Cộng hòa khi tham gia đàm phán. Một phần số tiền sẽ được chuyển sang các chương trình chi tiêu liên bang khác.
Thỏa thuận này vẫn sẽ giữ nguyên nguồn tài trợ cho hai chương trình Covid-19 chính, bao gồm dự án NextGen nhằm phát triển thế hệ vaccine và phương pháp điều trị mới, và sáng kiến cung cấp vaccine miễn phí cho những người không có bảo hiểm.
Ngăn chặn chính phủ ngừng hoạt động
Thỏa thuận chỉ đặt ra các thông số cho hai năm chi tiêu tiếp theo, do đó Quốc hội Mỹ sẽ phải thông qua một loạt các dự luật chi tiêu vào cuối năm nay. Nếu kế hoạch chi tiêu không được thông qua kịp thời, chính phủ Mỹ sẽ phải đóng cửa.
Thỏa thuận giữa ông Biden và ông McCarthy cố gắng thúc đẩy Quốc hội thông qua tất cả các dự luật chi tiêu bằng cách đe dọa giảm chi tiêu đối với cả hai đảng. Nếu các nhà lập pháp không thông qua tất cả 12 dự luật tài trợ thường xuyên vào cuối năm nay, thỏa thuận sẽ thắt chặt giới hạn chi tiêu.
Chi tiêu phi quốc phòng sẽ bị đặt thấp hơn một điểm phần trăm so năm nay. Bên cạnh đó, IRS cũng sẽ không thể tiếp cận khoản tài trợ 10 tỷ USD cho năm tới.
Chi tiêu quốc phòng và cựu chiến binh sẽ được áp dụng mức giảm tương tự - sự cắt giảm đáng kể so với các giới hạn đã thỏa thuận. Đảng Dân chủ coi việc cắt giảm chi tiêu quân sự là động lực để đạt được thỏa thuận phân bổ ngân sách với đảng Cộng hòa vào cuối năm nay.
